Fundacja Cassels - Grängesberg

Zawsze zastanawiał mnie swoisty szwedzki fenomen polegający na tym, że usługi wyższego rzędu, na które teoretycznie nie powinno być większego zapotrzebowania na głuchej prowincji tutaj funkcjonują całkiem przyzwoicie. Dajmy na to taki letni teatr w Stadra (gmina Nora). Pustkowie, bo trudno to nawet nazwać wsią - dworek i kilka domków. Scena w stodole, ciekawy repertuar i widzowie zjeżdżają z bliższych i dalszych zakątków kraju. Albo dla Szwedów to nie jest usługa wyższego rzędu, albo pomaga system mecenatu i państwowych dotacji. Atrakcja, którą przedstawię jest poniekąd z tej właśnie kategorii. Grängesberg to niezbyt wielkie osiedle górnicze na granicy Dalarny i Bergslagenu. Niecałe 3,5 tys. mieszkańców, populacja spada. A jednak miejscowość chlubi się doskonałą salą koncertową połączoną z teatrem i czymś co w Szwecji nazywa się folkets hus a oznacza dom kultury. W końcu XIX w. bogaty brytyjski przemysłowiec Ernest Cassel - można powiedzieć obywatel świata, ponieważ jego inwestycje finansowe sięgały pięciu kontynentów  - postanowił zainwestować w tutejsze kopalnie oraz szlak transportowy łączący zakład z portem w Oxelösund. Biznes do czasu rozwijał się świetnie, miejscowość pod pewnymi względami przodowała nie tylko w Szwecji, ale i na świecie. To tutaj na większą skalę zorganizowano pierwszy przekaz energii elektrycznej na odległość. Jednak w końcu wieku finansista postanowił wycofać się z interesu. Żeby nie odchodzić z kwitkiem ufundował lokalnej społeczności wszechnicę kultury, aby każdy miejscowy górnik nauczył się czytać i zdobył odpowiednią wiedzę pozwalającą np. na zawodowe przekwalifikowanie się. Budynek w kształcie greckiej świątyni stanął na zielonym pagórku otwarty oficjalnie w styczniu 1900 roku. Projektantem całości był sztokholmski architekt Agi Lindegren. Fasadę kolumnową wzorowano na londyńskim Bank of England. Wewnątrz znalazła się przede wszystkim sala koncertowa dla 600 osób ozdobiona marmurowymi kolumnami, stiukami i okrągłymi malowidłami na szklanym suficie. Do dziś odznacza się doskonała akustyką. Prócz tego budynek posiada jeszcze salę bankietową z fortepianem z 1911 roku oraz salę konferencyjną nazwaną imieniem malarza Albina Amelina, ponieważ na ścianie wisi jego obraz przedstawiający kobietę podlewającą kwiaty w szklarni. Od początku placówka działała prężnie organizując nie tylko koncerty, ale rozmaite wykłady, lekcje muzyczne oraz korepetycje z różnych dziedzin wiedzy dla pracowników kopalni. Aktywnie korzystano też z biblioteki. Co do wykorzystania sal zdarzały się czasami spory, co wynikało z zapisu, że nie wolno tu było urządzać spotkań o charakterze politycznym. Przemysłowiec chciał tym samym zapobiec przejęciu działalności przez związki zawodowe. W 1913 roku zabroniono prelekcji dotyczącej Augusta Strindberga, ponieważ jej treść uznano za "zbyt socjalistyczną". Przy Fundacji Cassels powstało także stowarzyszenie orkiestrowe, teatr, a w późniejszych latach kino, które funkcjonowało w auli do 1970 roku (w tym celu zmieniono nieco wystrój wnętrza, aby stworzyć miejsce dla projektora). Teren otoczony jest dużym parkiem z bogatą listą atrakcji (ogród ziół, ogród biblijny, stawy, szklarnie, kawiarnia, altany, sztuczna grota a nawet las trolli). Na terenie posiadłości odbywają się liczne festyny ludowe. Właśnie w czasie takiego festynu w wiosenną noc Walpurgii nastąpiła katastrofa. Budynek Fundacji Casselsa zapalił się od fajerwerków i spłonął  doszczętnie. Uratowano tylko część zgromadzonych wewnątrz eksponatów: obrazy, niektóre instrumenty  oraz oryginalny skrypt muzyczny dla miejscowej orkiestry. Ponad dwa lata trwała odbudowa a w odtworzeniu autentycznego wystroju dawnej sali koncertowej pomogły stare zdjęcia. Ostatecznie w sierpniu 1994 roku budynek otwarto ponownie dla publiczności. Obecnie odbywają się tutaj głównie koncerty muzyki poważnej. Scena gościła wiele sław nie tylko zresztą ze Szwecji. W 1995 roku koncertował tu np. rosyjski pianista Władimir Aszkenazi. Pomimo dramatycznych perypetii budowla przetrwała chociaż dawne kopalnie w Grängesbergu to w tym momencie podmokły nieużytek w centrum miejscowości. Fenomen działa.

INFORMACJE PRAKTYCZNE: 

Adres: Bergmansvägen 33 (jadąc od południa należy na skrzyżowaniu przy starej lokomotywie skręcić w lewo z drogi nr 50), tel: 024 020039, e-mail: info@musikicassels.se, strony web: http://www.cassels.eu/, http://www.disponentparken.com/, godziny otwarcia: Pn-Pt 9-15 oraz w trakcie koncertów.

Aleja w Grängesbergu

Cassels Donation

Sala koncertowa