Translate

niedziela, 30 maja 2021

Trollhättan część 4 Centrum miasta

 
 

 

 

TROLLHÄTTAN  [0 km], 50,4 tys. mieszkańców

Osada położona na lewym brzegu rzeki pierwotnie nazywana była Stranna. Należała do parafii Gärdhem. Już od późnego średniowiecza koncentrowano tu przemysł młynarsko-tartaczny wokół którego powoli formowała się miejska społeczność. Proces urbanizacji uległ przyspieszeniu w okresie rewolucji industrialnej. Budowa elektrowni wodnych pozwoliła lokować w tym obszarze energochłonne zakłady przemysłowe. Trollhättan ostatecznie uzyskał prawa miejskie w 1916 roku. Dzisiejsze centrum miasta to obszar wydłużony w osi południkowej. Ogranicza go od północy linia kolejowa a od południa tereny byłych zakładów mechanicznych Nohab. Umownym środkiem jest ruchliwy plac Drottningtorget (1). Na południe od niego znajdują się dwa rzędy historycznych kwartałów a na północ cztery rzędy. Na Drottningstorget krzyżują się główne szlaki komunikacyjne. Na wschód biegnie droga do dawnej parafii Gärdhem a ku zachodowi ulica ku przeprawie zwanej Klaffbron. Na północ prowadzi w kierunku dworca kolejowego arteria komunikacyjna Drottninggatan, która przedłuża się ku południowi do ronda Erika Karlssona. W przeszłości na środku płyty znajdował się ważny terminal miejskich autobusów, ale obecnie przekształcono ten teren w miejskie forum z klombem, nowoczesną ceramiczną fontanną zwaną Trollkällan oraz energooszczędnym pawilonem mieszczącym biuro informacji, bar bistro, toalety publiczne oraz przestrzeń wystawową. W każdy czwartek w sezonie letnim na placu organizowane są kiermasze. W północnej pierzei zwraca uwagę wysoki narożny budynek zwrócony głównym frontem w kierunku ulicy Kungsgatan. Zbudowany w 1917 roku w stylu narodowego romantyzmu był siedzibą Wärmland Enskilda Bank. Mieścił się tutaj również telegraf. Charakterystyczny czerwony gmach z wieżą zegarową zamykający targ od wschodu  jest znacznie nowszy i należy do kampusu Högskolan Väst. 

Budynek uniwersytecki przy Drottningtorget

To miejscowy dość kameralny uniwersytet założony w 1990 roku prowadzący oryginalną metodę kształcenia połączonego z płatną praktyką zawodową. Skupione w centrum obiekty obejmują sale wykładowe, akademiki, bibliotekę, aulę i rektorat oraz biura administracyjne. W kompleksie zabudowań wyróżnia się starszy budynek. Ukończony w 1912 roku Maria Albert Sjukhus (2) stanowił pierwszy oficjalny szpital w mieście. Pierwotnie znajdowały się tu 24 łóżka dla chorych, sala operacyjna, kuchnia i pomieszczenia dla personelu. Od północy z kampusem sąsiaduje miejski park Maria Alberts z kilkoma ozdobnymi drzewami m.in. kasztanem jadalnym, bukiem Ansorga, cyprysem. W parku znajduje się jeden z tematycznych placów zabaw dla dzieci imitujący stację benzynową ze znanego w Szwecji sitcomu Macken. Po południowej stronie kampusu wznosi się dawna ceglana wieża wodna (3) zbudowana w 1909 roku. Obecnie jest to dość oryginalny apartamentowiec. Na poszczególnych piętrach budowli znajdują się prywatne mieszkania, w sumie 9 lokali o zróżnicowanym metrażu. W sąsiednim potężnym trójskrzydłowym gmachu nie grzeszącym zbytnią urodą mieszczą się natomiast biura lokalnego magistratu. Na zapleczu duży trawiasty prostokąt otoczony szpalerem brzóz zwany Dahllöfs Park. Można tu urządzić sobie piknik lub pograć w ulubione gry sportowe. W sezonie letnim działa tutaj boisko do siatkówki. W zachodniej części terenu zielonego znajduje się niewielki skalisty pagórek stanowiący krawędź płaskowzgórza Slättbergen otaczającego miasto od wschodu. Na skarpie znajduje się też największy park na terenie śródmieścia Hjortmosseparken z terenami do joggingu, nordic walking oraz ogrodem różaneczników. 

Villa Stranna

Na południe od Drottningtorget znajdują się dwa urocze place reprezentacyjne: Polhemsplatsen oraz Karl Johans Torg. Obie przestrzenie rozdziela XIX-wieczny pałacyk Villa Stranna (4) zaprojektowany jako siedziba sądu. Pierwotnie mieścił się tu także ratusz a nieco później biblioteka. Obecnie jest to przynajmniej częściowo obiekt komercyjny - znajduje się tutaj sklep ekologiczny oraz restauracja. Willa jest wyniesiona nieco powyżej powierzchni sąsiadujących ze sobą placów, co odzwierciedla dawne ukształtowanie terenu przed jego niwelacją w okresie rozwoju intensywnej zabudowy miejskiej. Po wschodniej stronie budynku stały kiedyś drewniane stajnie a dziś znajduje się elegancki skwer z dużą sadzawką pośrodku. W 1966 roku z okazji uroczystości 50-lecia nadania praw miejskich zamontowano tam fontannę z rzeźbą Åke Jönssona Materia et Motus. Jej tytuł nawiązuje do dewizy wynalazcy Christophera Polhema wiążącego postęp z przemianami materii i ruchem. Po drugiej stronie willi na Karl Johans Torg ustawiona została najstarsza publiczna rzeźba w mieście znana jako Święty Płomień (Den Heliga Lågan). Została ufundowana przez Caroline Setterberg i zamówiona u artysty Axela Ebbe. W pierwotnym zamierzeniu miała to być fontanna, autor chciał także, aby posiadała ona gazową instalację z płonącym wiecznym ogniem. Na sąsiednim kwietniku tworzone są wg tradycji rozmaite dekoracje rocznicowe. Po raz pierwszy urządzono dywan kwiatowy z okazji stulecia firmy Nohab w 1947 roku. Pojawiały się też ikebany związane z jubileuszami Saaba, Volvo czy miejscowego lotniska. Plac Karla Johana bywa często nazywany potocznie Tårtan. Zachodnią pierzeję zamyka dość ciężki klasycyzujący budynek miejskiego ratusza z 1916 roku. Obecnie po przebudowie jest siedzibą hotelu sieci Scandic Swania. Po południowej stronie nieco poniżej pierzei stoi ceglany gmach administracji kanału Trollhätte. Był on także rezydencją dyrektora drogi wodnej Knuta Augusta Schwanna. 


Główną osią centrum jest długa ulica o nazwie Kungsgatan. Na południu biegnie wzdłuż dużego zadrzewionego sosnami skweru Kungstorget. Przy placu stoi zajmujący architektonicznie budynek szkoły ludowej Oscarskolan a niedawno zorganizowano tu miejską uprawę rolniczą. Większość zabudowy w tej części miasta jest nowa. Wyjątkiem piękna ceglana kamienica czynszowa towarzystwa mieszkaniowego Myran z 1903 roku stojąca na rogu Kungsgatan i Stora Häjumsgatan oraz neoklasycystyczny kościół misyjny (obecnie katolicki Sankt Petri). Od Drottningtorget Kungsgatan pełni rolę pieszego pasażu handlowego a środek ulicy wypełnia szpaler ozdobnych drzewek. Północna część centralnej dzielnicy to w większości nowa architektura wśród której trafiają się starsze budynki, często ukryte jak choćby dawne łazienki miejskie na zapleczu galerii handlowej Oden. Po lewej stronie ulicy mieści się Dom Ludowy założony w 1936 roku mieszczący sale konferencyjne, kawiarnię, restaurację, galerię sztuki miejską bibliotekę, teatr oraz multikino. Po przeciwległej stronie wyróżnia się ciekawa dawna siedziba Towarzystwa Trzeźwości Svea (5) z widniejącą na fasadzie datą fundacji 1903. W centrum dzielnicy na niewielkim wzgórzu znajduje się kameralny Betty Backs Park (6). Kiedyś był to ubogi kwartał zabudowy. Do 1918 roku w małym domku mieszkała tutaj gospodyni Betty Back, która wypiekała pyszne krakersy, którymi zajadały się dzieci z okolicy. 

Aleja gwiazd filmu

Na skwerze rosną ozdobne drzewa: platan klonolistny i miłorząb. Środkiem parku biegnie miejscowa aleja gwiazd z postaciami, które rozsławiły Trollh
ättan poza jego granicami. Wśród nich znajduje się przemysłowiec Antenor Nydqvist, jeden z założycieli firmy Nohab, liczni sportowcy (zapaśnicy, bokserzy, kierowca rajdowy Erik Carlsson i piłkarz Hakån Mild) a także piosenkarze i aktorzy w tym uczestniczka koncertu Eurowizji z 2003 roku z grupą Fame - Jessica Andersson. Na liście znalazł się także producent lodów Trollhätteglass, które znane były w całej Szwecji w latach 50-tych i 60-tych. Do dziś ich pozostałością jest sprzedawana w sklepach marka 88. Lody Oskara Olssona firmują najmniejszy miejski plac zabaw położony w samym centrum u zbiegu Kungsgatan i Magasingatan. Bardziej znana ścieżka sławy biegnie wzdłuż Storgatan. Znajdują się na niej gwiazdy kinematografii związane z miejscowymi wytwórniami filmowymi zwanymi pieszczotliwie Trollywood. Wśród znanych postaci wymienić należy przede wszystkim Nicole Kidman oraz artystów rodzimych takich jak Claes Eriksson, Stellan Skarsgård, Lena Endre, Helena Bergström.     

Fasada apteki przy Storgatan
Przy Storgatan zachowały się natomiast najpiękniejsze relikty starszej zabudowy. Pięknym przykładem jest siedziba poczty i apteki (7) pod numerem 39 przypominająca średniowieczny pałac. Część z nich to obiekty drewniane jak budynek z numerem 32 lub dawna gorzelnia spirytusu przy rogu Garvaregatan. Była to jedna z pierwszych spółek biznesowych powstałych po 1861 roku, kiedy Trollhättan otrzymał prawo handlowe. W obrębie centralnej dzielnicy obejrzeć można również kilka artystycznych murali. Najbardziej spektakularny jest surrealistyczny obraz symbolizujący katastrofę ekologiczną stworzony przez miejscowego artystę o pseudonimie Vegan Flavas (Million Years Lost in a Moment, Magasingatan, 8). Wszystkie prace powstały w trakcie festiwalu zorganizowanego z okazji 100-lecia miasta.