Gränna część 2

GRÄNNA [39 km] / 2,6 tys. mieszkańców 

Miasteczko założył w 1652 roku hrabia Per Brahe młodszy. I jest to jedyne takie prywatne przedsięwzięcie na całym terytorium dzisiejszej Szwecji. Ten wpływowy mąż stanu, który negocjował między innymi warunki niekorzystnego dla Polski rozejmu w Sztumskiej Wsi wsławił się natomiast  także fundacją przynajmniej kilku nowych miejscowości w Finlandii (np. Hämeenlinna, Savonlinna, Kristiinakaupunki, Lappeenranta, Ristiina). W 300 lat później na szczycie Grännaberget umiejscowiono pamiątkowy głaz wspominający fundatora. Oprócz tego w rynku ustawiono popiersie założyciela a jego nazwisko nosi także główna ulica miasta. Gränna ma ciekawy układ urbanistyczny, ponieważ tworzy wydłużoną "ulicówkę", której osią jest wspomniana Brahegatan w środkowym odcinku brukowana "kocimi łbami". W przeszłości była to główna szosa państwowa zwana Riksettan 1 łącząca Sztokholm z południem kraju, obecnie tranzyt przeniesiono na autostradę omijającą ośrodek od wschodniej strony. W najstarszej części miasteczka stoją głównie drewniane budynki ze stylowymi elementami małej architektury. Centrum stanowi Torget - pochyły plac otwarty amfiteatralnie w kierunku wysokiej skalnej skarpy. Nie ma tutaj ratusza, w górnej pierzei  i przy Berggatan znajdują się budynki tradycyjnej szkoły z internatem. Miejskie kamieniczki zajmują natomiast stok opadający łagodnie w kierunku jeziora Wetter. Najlepszą porą do odwiedzin miejscowości jest wiosna, ponieważ kwitnące wtedy grusze w tutejszych sadach nadają krajobrazowi sielski charakter. Najlepiej można to sprawdzić podziwiając widok z zalesionej góry Grännaberget panującej nad południowo-wschodnim fragmentem miejscowości. 

Widok na Grännę od północy

Warto udać się w to miejsce późnym popołudniem aby podziwiać zachód słońca ponad jeziorem. Na wzgórze prowadzą drewniane schody mające podobno 243 stopnie. Na wierzchołku znajduje się letnia kawiarnia oraz niewielki skansen (1) w którym obejrzeć możemy papiernię przeniesioną ze wsi Röttleby, spiżarnię, dzwonnicę, dom żołnierza, stare stragany handlowe oraz rezydencję szypra. Wnętrza domów są dostępne w godzinach otwarcia kawiarni (10-21). Często odbywają się tutaj imprezy plenerowe np. popularna w Szwecji Noc Świętojańska (Midsommar). Szlak turystyczny prowadzi dalej na wschód do Tegnértornet (6) - widokowej wieży nazwanej na cześć dziennikarza sportowego Torstena Tegnéra z którego inicjatywy budowla powstała. W pogodny dzień z platformy widokowej znajdującej się 262 m powyżej lustra wody Wetteru obejrzymy panoramę czterech nadbrzeżnych prowincji (länów): Småland, Västergotland, Östergotland i Närke. Ze wzgórza schodzimy przez Södra Parken do miasta. Na skraju parku dostrzeżemy niewielki pomnik tutejszej sprzedawczyni cukierków Amalii Eriksson. W połowie XIX wieku rozpoczęła ona produkcję znanych do dzisiaj polkagrisów o charakterystycznym biało-czerwonym kolorze. Nazwa i barwy łakoci kojarzą się z Polską, ale raczej mają niewiele wspólnego z naszym krajem. Receptura jest prosta: skarmelizowany cukier, woda, ocet i olej miętowy - sztuka polega na odpowiednim zestawieniu proporcji oraz obróbce termicznej. Choć pojawiły się podobne cukierki w barwach szwedzkiej flagi to jednak oryginalne kolory są najbardziej poszukiwane. 

Wnętrze sklepu z cukierkami polkagris

W mieście i okolicach jest kilka zakładów produkujących sławne słodycze - ten najważniejszy Grenna Polkagriskokeri znajduje się przy głównej ulicy vis-a-vis muzeum (2). Placówka muzealna w Gränna poświęcona jest dwóm tematom: lokalnej historii oraz polarnictwu. W części historycznej zwraca uwagę makieta zamku Visingsborg, XV-wieczny miecz wyłowiony z jeziora Wetter oraz kolekcja starych fotografii portretowych. Wystawy poświęcone są historii założenia miasta i okresowi panowania potężnego rodu Brahe a także rozwojowi osady w XIX i XX wieku z uwzględnieniem rzemiosła, przemysłu i turystyki. Centrum Polarne związane jest z postacią urodzonego w Gränna (tablica pamiątkowa znajduje się na domu przy Brahegatan 37) badaczowi Arktyki Augustowi Salomonowi Andrée. Wraz z dwoma śmiałkami Nilsem Strindbergiem i Knutem Fränkelem udał się balonem Örnen w kierunku bieguna północnego. Aeronauci zmuszeni do przedwczesnego lądowania i pieszego powrotu na południe zginęli w obozowisku na Wyspie Białej z wycieńczenia i najprawdopodobniej zatrucia wątrobą niedźwiedzia polarnego. Ich ciała odkrył dopiero norweski lodołamacz kilkadziesiąt lat później. W muzeum przedstawione zostały losy wyprawy oraz informacje na temat przyrody i klimatu obszaru podbiegunowego. Miejsce jest interesujące także dla dzieci. W nawiązaniu do słynnego syna tej ziemi organizuje się w Gränna coroczne zawody balonowe.

Główna wystawa muzealna mieści się w budynku Grenna Kulturgård, Brahegatan 38-40, kontakt telefoniczny: 036 10 38 90, e-mail: andree@grennamuseum.se, strona web: http://www.grennamuseum.se Muzeum jest otwarte w sezonie letnim codziennie od 10-18. W tym czasie wyjątkowo 12 VI (Vätternrundan) do 24.00. Od września do maja godziny otwarcia krótsze od 10 do 16. Wstęp 50 SVK. Zniżki dla młodzieży, dzieci i emerytów. Bilety grupowe i rodzinne. 

Kolejnem interesującym punktem wycieczki po miasteczku jest kościół parafialny (3) przy Kyrkogränd. Jego fundamenty są średniowieczne a w jednym z okien bocznej kaplicy św. Marii Panny zachowała się XII-wieczna ozdobna kamienna rama. Dzisiejsza świątynia została jednak praktycznie wzniesiona od nowa po wielkim pożarze w 1899 roku i otrzymała neobarokową formę. W świeżo odnowionym wnętrzu znalazły się stara XIII-wieczna chrzcielnica z piaskowca, nieco późniejsze tabernakulum i barokowe drewniane figury ołtarzowe, wreszcie nowoczesny krucyfiks triumfalny autorstwa Evy Spångberg. 

Niedaleko kościoła jest stary budynek szkolny mieszczący niewielkie muzeum drukarstwa (tryckerimuseum, 5) ze starymi maszynami offsetowymi i typografią. Bliżej rynku trafimy do urokliwego Braheparken (a jakże!) z kilkoma egzotycznymi okazami drzew, m.in. miłorzębem i tulipanowcem. W bocznym zaułku Hahngränd odchodzącym od Brahegatan znajduje się XIX-wieczna miejska posiadłość Hallska Gården (4) w stylu empire. Kilkakrotnie gościł tutaj król szwedzki i norweski Karol Johan XIV z dynastii Bernadotte. Obecnie w podwórku znajdują się tradycyjne warsztaty handlowe i kramy kupieckie. W okolicach Gränna w łagodnym nadjeziornym klimacie dojrzewają owoce: jabłka, gruszki, śliwki, brzoskwinie, wiśnie i czereśnie. Hoduje się tutaj kilkadziesiąt odmian a niektóre zostały stworzone na miejscu. Popularnym napojem serwowanym w letnich kawiarniach jest sok gruszkowy przyrządzany bądź ze słodkiej czerwonej odmiany Gränna, bądź z popularnych w Szwecji owoców zwanych Carola.