Visingsö część 3

Z południa na północ wyspy trasą lokalnych autobusów. Czyli można powiedzieć, że "od głowy do ogona" ponieważ widziana z lotu ptaka Visingsö przypomina krępego pstrąga lub łososia z łbem skierowanym w stronę Jönköpingu.

[0 km] Przystań w południowej zatoce. Dobrze widoczny jest stąd najdalej wysunięty cypel niedostępny drogą lądową. Nieco na północ od skrzyżowania dróg stoi niewielka drewniana suszarnia lnu założona w połowie XIX w. a na obecne miejsce przeniesiona w 1952 roku. Jeżeli podejdziemy jeszcze 500 m wzdłuż drogi do Rökinge to po lewej stronie zobaczymy archaiczne gospodarstwo Näs Jönsagård (7) z 1752 roku. Główne zabudowania skupione są w formie podkowy wokół podwórka. Drewniana szopa i obora kryta strzechą ma charakterystyczny szczyt w kształcie rogów. Obok są jeszcze trzy wolno stojące obiekty: drewutnia, chlew i ziemianka. 

Nad samym brzegiem morza na wschód od przystani znajdziemy resztki zamku Näs (6). Siedziba królów z dynastii Swerkerydów została wzniesiona w XII wieku. Trzeba mieć świadomość że średniowieczne państwo nie miało stałej stolicy. Monarchowie jeździli po kraju zatrzymując się na dłużej w specjalnie przystosowanych do tego celu miejscach zwanych husaby. Visingsö była jednak dogodnie położona. Jezioro Wetter służyło jako dogodna droga komunikacyjna do kilku prowincji a walory obronne wyspy sprzyjały stworzeniu tu stałej rezydencji. Kamienny gród wzniósł najprawdopodobniej Sverker Starszy, chociaż już wcześniej istniała w tym miejscu obronna wieża. Okres średniowiecza był w dziejach Szwecji wyjątkowo burzliwy. O tron rywalizowali kolejni członkowie dynastii, często zdarzały się więc zatargi i królobójstwa. W okresie 1130-1249 na tronie w Näs zasiadało aż jedenastu władców pochodzących z rywalizujących ze sobą rodów Swerkerydów i Erykidów. Najdłużej utrzymał się przy władzy Eryk Knutsson, który pilnował, aby nie zawiązała się przeciwko niemu żadna wroga koalicja. W tym czasie przebywał na Visingsö islandzki kronikarz Snorri Sturlusson i zanotował, że "zamek jest najsilniejszym punktem obronnym w całym kraju i właśnie tutaj król przechowuje swoje najcenniejsze rzeczy". Za czasów jego panowania w twierdzy więziony był pretendent do norweskiego tronu. Udało mu się zbiec spuszczając się na sznurze z prześcieradeł z okna fortecy. Musiał jednak skakać z wysoka i skręcił nogę, co na tyle opóźniło jego powrót do krainy fiordów, że dogonili go wysłańcy króla Norwegii i zamordowali. Ostatnim władcą z dynastii Erykidów był nieudolny Eryk o przydomku "sepleniący i chromy". Uzależniony od potężnego magnata Birgera zmarł bezpotomnie a na tron wstąpił syn Birgera Valdemar z nowej dynastii Folkungów. Rola twierdzy w Näs malała, zbudowano bowiem wygodniejsze zamki np. w Vadstena, a w końcu przeniesiono królewską siedzibę do Sztokholmu. Jeszcze król Magnus III Lådulas przebywał tutaj w ostatnich latach swego życia. W czasie zatargów, które nastąpiły po tzw. krwawej uczcie w Nyköpingu kamienna forteca została ostatecznie zburzona przez wojska duńskie i opuszczona w 1318 roku. Dzisiejsze ruiny stoją na samym brzegu morza i stanowią tylko północny fragment założenia, które zostało zalane przez wody jeziora. Warto zaznaczyć, że ze względu na nierównomierne postglacjalne podnoszenie się lądu Skandynawii wody Wetteru mają tendencję do spływu w kierunku południowym, czego efektem jest niszczenie i zalewanie brzegów w tej części akwenu. Ruiny dwóch wież połączonych murem kryją w sobie niespodzianki. Jedna z nich dostępna była najprawdopodobniej jedynie "od góry", stanowiła zatem bądź więzienie głodowe, bądź rodzaj skarbca - sejfu odwiedzanego tylko w wyjątkowych okolicznościach. Przejścia pomiędzy poszczególnymi fragmentami prowadzą brzegiem jeziora i umocnione są metalowymi poręczami  Na północ od zamku jest skalisty fragment wybrzeża Näsbo Stallar, gdzie odsłaniają się warstwowane piaskowce. Kronikarz Olaus Magnus przedstawił legendę mówiącą o podziemnym tunelu kopanym, aby przepołowić wyspę i tym samym podzielić ją między dwóch królów. Aby temu zapobiec wezwano na pomoc najpotężniejszego czarownika Kettila Runske. 

Näsbo Stallar urwisty brzeg wyspy z odsłonięciami kolorowego piaskowca

[1,4 km] W miejscu zwanym Ekbacken zamordowano w 1167 roku króla Karola Sverkerssona. Pamiątkowy dąb. Przejeżdżamy przez rozproszoną wieś Stigby. Z łąk roztaczają się widoki na oba brzegi jeziora z wysokimi ciemnymi wałami wzgórz.

[3,2 km] Po prawej duże cmentarzysko (8) z epoki żelaza z kilkudziesięcioma kurhanami. Szlak prowadzi do największego z nich zwanego Hagahögen. Przy parkingu na polanie fragment starej plantacji drzew morwowych.

[4,2 km] Po lewej na łące grób z epoki kamienia tzw. Loastenen odkryty w 1854 roku.

[5,6 km] Mijamy położoną wśród sadów wieś Rökinge. Za nią w prawo droga do przystani pod zamkiem Visingsborg. Po lewej w lesie cmentarz z grobami rosyjskich jeńców internowanych na wyspie w latach 1715-1718.

[6,3 km] W lesie po prawej ogrodzone cmentarzysko prehistoryczne z kurhanami ziemnymi i kamiennymi głazami. Skrzyżowanie z drogą główną biegnącą z przystani w kierunku Kumlaby. Kilkadziesiąt metrów w prawo stara stacja BP (9) z wyposażeniem retro, starym ciągnikiem i samochodem marki Volvo. Została ona w 2003 roku przeniesiona ze zlikwidowanego dworca wschodniego w Jönköpingu. W lewo w głębi lasu znajduje się polana z pozostałościami dawnej kaplicy św. Wawrzyńca. Podobno jeśli staniemy dokładnie w miejscu, gdzie była wieża usłyszymy dźwięk zapadłego pod ziemię dzwonu.

[7,3 km] Mijamy wieś Tunnerstad i docieramy do Kumlaby, nieformalnej stolicy wyspy. W sosnowym lesie znajduje się ośrodek konferencyjny a w jego sąsiedztwie dawny budynek sądu powiatowego z 1663 roku. Pełnił on tą funkcję stosunkowo krótko, bo już w 1680 po likwidacji domeny hrabiów Brahe przekształcono go w pomieszczenie szkolne. W 1992 roku urządzono tutaj lokalne muzeum historyczne (10) z eksponatami ukazującymi burzliwe dzieje wyspy przez pryzmat przyrody, ważnych postaci oraz dziejów instytucji. Przed wejściem znajduje się kamień runiczny z cmentarza kościelnego. Na zapleczu jest także miejscowa biblioteka oraz skansen z kilkoma tradycyjnymi budynkami otoczonymi 300-letnim lasem dębowym. W największym obiekcie, dawnej miejscowej plebanii urządzono kilka tematycznych wnętrz w tym szkolną klasę oraz pamiątkowy gabinet Katherine Tingley (patrz niżej). Za skansenem na rozległej łące z widokiem na wzgórza Holaveden znajduje się głaz zwany Brahestenen z pamiątkowym napisem wspominającym księcia Pera Brahe młodszego. Na wyspie jest kilkanaście tego typu obiektów, ten jest najstarszy bo pochodzi już z 1653 roku. 

Muzeum jest czynne codziennie w okresie wakacyjnym. Poza sezonem tylko rezerwacje. Część na wolnym powietrzu otwarta tylko w letnie weekendy między 12 a 15 (od Nocy Świętojańskiej do połowy sierpnia). Wstęp wolny. Kontakt tel: 039 05 66 10, e-mail: info@braheskolan.se

Po przeciwnej stronie drogi znajduje się kompleks basenów rekreacyjnych. Nieco dalej po prawej mijamy kościół Kumlaby Kyrka (11). Już przy wejściu rzuca się w oczy charakterystyczny szczegół - ścięty hełm wieży z ogrodzoną barierką platformą widokową. Dziś służy ona turystom podziwiającym widoki, ale w latach 1692-1811 kościół był wykorzystywany jako szkoła powszechna a z tarasu uczniowie obserwowali gwiazdy i dokonywali astronomicznych pomiarów. Kumlaby Kyrka zbudowany został w XII wieku na miejscu jeszcze starszego drewnianego. Freski na sklepieniu pochodzą z XV wieku a wiszące na ścianach nawy obrazy świętych zostały tutaj umieszczone około 100 lat później. W okresie przesilenia letniego oraz na przełomie starego i nowego roku odbywają się w świątyni specjalne ekumeniczne nabożeństwa. Poniżej kościoła można zejść ścieżkami przez łąki do starej przystani Parola Malms Brygga do której przybijały pierwsze regularne promy kursujące na Visingsö od 1783 roku.

Kumlaby Kyrka z tarasem astronomicznym na szczycie wieży

[8,8 km] 1 km w prawo Avlösa z kręgiem kamiennym z okresu narodzin Chrystusa.

[9,4 km] Säby z ekstrawaganckim ogrodem sztuki zwanym Tempelgården (12). W początku XX wieku przybyła do Szwecji amerykańska teozofka Katherine Augusta Westcott Tingley z zamiarem założenia szkoły filozoficzno-religijnej opartej na wierzeniach dalekiego Wschodu. Pomysł ten napotkał opór konserwatywnego narodowego kościoła luterańskiego, jednak w 1913 roku przy okazji pokojowego kongresu udało się zbudować na Visingsö klasycystyczną świątynię. Dopiero w 1925 roku a więc na 4 lata przed śmiercią otwarła szkołę z kursem jogi i hinduskich technik medytacyjnych. Obecnie dawna sala modlitewna służy jako galeria sztuki artysty Olle Crantza nawiązując do wcześniejszych wystaw jakie w tym przybytku dumania organizowali artyści tej miary co Carl Milles, Carl Larsson czy Anders Zorn. Budowla otoczona jest ogrodami i sadami w których ustawione zostały wzbudzające zadumę białe rzeźby, np. figury szachowe czy damska wersja słynnego Myśliciela Augusta Rodina.

Ogród otwarty jest dla zwiedzających od 25 czerwca do 5 sierpnia codziennie w godzinach 11-17.30, w pozostałym okresie od połowy maja do 28 sierpnia tylko w weekendy w podobnych godzinach. Cena wstępu 20 SVK, dzieci i młodzież za darmo. Kontakt 073 812 68 10, e-mail: kontakt@tempelgarden.se, strona web:  http://www.tempelgarden.se/ 

[11,7 km] Na południe od skrzyżowania rozciągają się podmokłe łąki Erstad Kärr (13) na których pasą się konie z pobliskiej stadniny. Bagnista laguna to także miejsce bytowania rozmaitych gatunków ptaków. Prosto na północny cypel wyspy. Droga rowerowa. Panorama akwenu z wysoką górą Omberg na horyzoncie. W ciągu zimy zwałowiska kry. W prawo do Erstad. Wioska to ostatni przystanek autobusu. Na wschód od niej trasa rowerowa prowadzi do piaszczystej plaży Sandudden na cyplu "rybiego ogona".