Vadstena część 3

VADSTENA [97 km] / 5,6 tys. mieszkańców

Zbliżając się do miasta od południowej strony już z daleka widać strzelistą wieżę zamkową. Renesansowy Vadstena Slott  (1) powstał w pierwszej połowie XVI wieku, pierwotnie jako twierdza mająca od strony południowej chronić centrum kraju przed najazdem Duńczyków. Budowniczym zespołu był pomorski architekt militarny Joakim Bulgrin. Powstał tzw. zamek wodny (w Polsce rzadki typ fortyfikacji) otoczony szeroką fosą mającą połączenie z wodami jeziora Wetter. W czterech narożnikach prostokątnej budowli wzniesiono dwupiętrowe okrągłe wieżyczki strzelnicze stanowiące charakterystyczny element architektoniczny znany także z innych zamków budowanych przez szwedzkich Wazów. Dostępu do wnętrza chroniły wały ziemne oraz grube mury oporowe. Na wielki dziedziniec prowadzą obecnie dwa mosty: główna kamienna przeprawa od północy z masywnym renesansowym portalem bramnym nad którym widnieje herb królewski i monogram księcia Magnusa oraz drewniana kładka po stronie zachodniej. Duży szutrowy plac z kamienną studnią wewnątrz twierdzy miał w zamyśle stanowić schronienie dla ludności Vadsteny w czasie oblężenia, rychło jednak zagrożenie z tej strony zmalało. W 1552 roku odbył się w komnatach zamkowych ślub Gustawa Wazy z Katarzyną Stenbock. Później budowla stała się królewskim pałacem. Architekt Arendt de Koy wzniósł czterokondygnacyjną rezydencję w stylu holenderskiego renesansu mieszczącą sale oficjalne oraz prywatne, w tym dużą kaplicę w pomieszczeniu pod wieżą. 

Zamek w Vadstenie

Przez wiele lat przebywał tutaj niepoczytalny syn Gustawa Wazy książę Östergotlandii Magnus. Według legendy pewnego dnia wyskoczył z okna na drugim piętrze zauważywszy w fosie syrenkę. Trochę się tylko potłukł. Rodzina królewska pomieszkiwała w zamku około 200 lat, potem budowlę przekształcono na magazyn fabryczny. Dzisiaj część komnat można zwiedzać z przewodnikiem, wystrój jest jednak stosunkowo ubogi i tylko niektóre pomieszczenia zachowały oryginalne umeblowanie. Zainteresowaniem cieszą się też wycieczki tematyczne organizowane nietypową nocną porą, bądź z udziałem aktorów przebranych w kostiumy z epoki. Na dziedzińcu odbywają się w sezonie rozmaite, przedstawienia, jarmarki i turnieje rycerskie. Mają tu także swoją siedzibę Akademia Operowa stanowiąca w połowie scenę muzyczną, w połowie szkołę śpiewaków służącą doskonaleniu ich repertuaru oraz regionalne archiwum.
Otwarte od maja do końca września. Bilety wstępu 130 SVK, dzieci i młodzież 90 SVK, poniżej 7 roku życia wstęp wolny.

Wokół zamku rozciąga się park z promenadą prowadzącą nad brzeg Wetteru. Po południowej stronie jest pole do gry w minigolfa z miniaturami najbardziej znanych budowli Vadsteny. Po zachodniej stronie fortecy w dawnych budynkach gospodarczych znajduje się natomiast kawiarnia oraz niewielkie muzeum zabawek (Leksaksmuseum, wstęp 60 SVK, dzieci 45 SVK, 2) z wystawą starych kolejek, lalek, rowerów oraz telefonów i wag sklepowych. Nową ekspozycją jest w tym miejscu galeria starych aparatów fotograficznych ukazująca historię rozwoju techniki robienia odbitek od zapisu na szklanych płytach po współczesne metody cyfrowe. Prezentowane są również zdjęcia, które wygrały konkursy na fotografię roku organizowane w Szwecji pod szyldem Årets Bild. W maju organizowany jest pod zamkiem zlot starych samochodów. 

Järnvägsgatan prowadzi w kierunku starówki. Po prawej idąc od strony zamku mijamy kompleks dawnego Asylenparken (3). Kiedyś mieściła się tutaj cukrownia, potem duży budynek z wieżą przypominającą nieco tą zamkową przekształcono na szpital psychiatryczny. Obecnie mieści się tutaj hotel oraz biblioteka.

Vadstena ma dwa fora miejskie. Bliżej zamku rozciąga się plac Ratuszowy. W jego zachodniej pierzei stoi charakterystyczny budynek ratusza (4) z niewielką krytą miedzianym dachem wieżyczką - najstarszy zachowany w Szwecji, zbudowany w 1460 roku i pierwotnie posiadający dach kryty torfem. Do 1979 roku odbywały się tutaj posiedzenia Rady Miasta, obecnie w piwnicach mieści się klub muzyczny ze sceną. 

Ratusz

Po północnej stronie ratusza warto zwrócić uwagę na drewniany piętrowy budynek starej apteki. Jej wnętrze zostało zrekonstruowane w latach 70-tych. Obok mieści się niewielkie muzeum miejskie ukazujące dawne życie niewielkiej osady. Wnętrze ma charakter atelier pełnego starych mebli, fotografii i rozmaitych bibelotów. 

Otwarte codziennie od 13-16. Wstęp wolny. 

W pierzei naprzeciwko ratusza stoją dwa charakterystyczne budynki - wysoki dwupiętrowy gmach w stylu romantycznym, dawna siedziba banku mieszcząca dziś restaurację Levins Kök oraz sąsiadujący z nim wąski ceglany Udd Jönssons Hus z rodowodem średniowiecznym i fragmentami dawnych portali kamiennych rzeźbionych przez francuskiego mistrza Pierre'a de la Roche. Bogaty kupiec Udd Jönsson zlokalizował tutaj w XVI w. aż 6 sklepów. Tradycja mówi, że w tym budynku Engelbrekt Engelbrektsson namawiał Szwedów do wystąpienia przeciwko Erykowi Pomorskiemu. Z tyłu posesji jest niewielki ogródek kawiarniany przy którym zachowało się oryginalne lico kamiennego muru z otoczaków. Kiedyś w tym miejscu znajdowały się jeszcze dwie handlowe kamieniczki. Wąska brukowana kostką uliczka Storgatan prowadzi w kierunku drugiego miejskiego placu zwanego Stora Torget (5). Po prawej stronie stoi długi budynek będący kiedyś siedzibą pierwszego miejskiego szpitala prowadzonego przez zakon duchaków. Przy rynku możemy obejrzeć klasycystyczną siedzibę Banku Handlowego, a po przeciwległej stronie długą handlową posesję zwaną Långholmen. Na środku brukowanego placu odbywa się czasem miejski targ, część płyty zapełniają też kawiarniane ogródki. Storgatan prowadzi dalej w kierunku wieży Rödtornet mijając po drodze jeszcze kilka starych miejskich posesji. W położonym po lewej stronie pod numerem 19 domu znanym jako Mårten Ulfssons Hus mieści się obecnie scena teatralna. Kamienicę wzniesiono po ataku Duńczyków na miasto w 1567 roku, potem mieścił się tutaj hotel Finspong a od początku XX wieku miejscowa siedziba Armii Zbawienia. Interesujący jest też ostatni budynek po lewej stronie z białymi pilastrami i roślinnymi zdobieniami należący dawniej m.in. do Johana Wernera, nadwornego malarza księcia Pera Brahe Młodszego oraz botanika Eryka Achariusa, ucznia słynnego Linneusza, ojca lichenologii, który zaproponował pierwszą taksonomię porostów (stosowna tablica pamiątkowa umieszczona jest na fasadzie od strony Strågatan). Warto przespacerować się także innymi uliczkami Starego Miasta. Urokliwym miejscem jest biegnąca w kierunku kościoła klasztornego Sjögatan z kompleksem drewnianych kolorowych domków przy końcu. W istniejącym tutaj gospodarstwie Odhnerska Gården mieścił się kiedyś stary browar. Znajdujące się tutaj urocze podwórko do którego prowadzi brama z napisem Lustgården (Ogród Rozkoszy, 6) miało być kiedyś miejscem tajemnych schadzek zakonnic z sąsiedniego klasztoru. Podobno w piwnicy jednego z tutejszych domów odkrywano szkielety płodów ukrytych po tajemnej aborcji. 

Podwórze zwane Lustgården

Wzdłuż Bakgatan można wrócić w kierunku Placu Ratuszowego i zamku. Biegnąca w kierunku jeziora Helgeandsgatan doprowadzi do współczesnej siedziby klasztoru sióstr brygidek. W 1935 roku rzymska gałąź zakonu zakupiła willę Strandgården z przeznaczeniem na dormitorium dla pielgrzymów. Dopiero w 1953 roku utworzono tutaj dom klasztorny, ponieważ wcześniej życie monastyczne było zakazane w kraju Trzech Koron. Nowy kościół zbudował w 1972 roku architekt Karl Göran Eklund. Przy końcu ulicy znajduje się niewielka zielona studzienka, dawne ujęcie wody dla miasta (7). Kiedyś mieścił się tutaj również długi pomost dla łodzi. Z tego miejsca mamy piękny widok na jezioro.  CDN