Torhamn i wschodnie wyspy Archipelagu Karlskrony

Część Szwecji najdalej wysunięta na południowy wschód, czyli półwysep z niewielką przystanią w Torhamn (do 1898 roku nazywanego Torrum) oraz kilkanaście niewielkich szkierów. Rezerwaty przyrody, ptasie mateczniki oraz największy w Blekinge obszar prehistorycznych rytów naskalnych. 

Początek trasy w Jämjö na 268 km trasy głównej. Przy kościele odbiega na południe Torhamnsvägen. 

[1 km] W lewo droga gruntowa w kierunku zatoki Hallarumviken do Byfallet. 1 km w tamtym kierunku cmentarzysko z epoki żelaza Store Backe. W czasach wikingów była tutaj spora osada chroniona ostrokołem od strony morza.

[2 km] Hallarum. Kawiarnia i kąpielisko nad zatoką. 2 km na wschód rezerwat przyrodniczy nad jeziorem Färskesjön. Niewielki oligotroficzny zbiornik w depresji tektonicznej. Brzegi zalesione. Cmentarzyska prehistoryczne. Znakowana ścieżka turystyczna biegnie wokół akwenu.

Po prawej lasy bukowe należące do rezerwatu Hallarumsviken. Fragment wysokiego wybrzeża ze skalistymi klifami dochodzącymi do 30 m wysokości. Głębokie i wąskie doliny. Z platform skalnych rozległe widoki na zatokę. Kamienne fundamenty dawnej farmy rolnej. 

[5 km] Stora Rom. Rezerwat przyrodniczy. Las na klifach. Od strony morza zarośla wiciokrzewów. Stare dęby.

[7 km] W lewo droga do Truseryd. Po prawej dawne łąki kośne Steneryd. Rezerwat przyrody. Bogate zbiorowiska ziołorośli. Latem organizowane są tutaj otwarte zawody w koszeniu trawy. 

[8 km] Po lewej osada Möckleryd. Na wschód od wioski w sosnowym lesie ukrywa się największy w Blekinge zespół rytów naskalnych z epoki brązu zwany Horsahallen albo Hästhallen (1). Nazwę miejscu dały dwa wizerunki koni mające znaczenie religijno-symboliczne dla ludzi tamtego okresu. Koń pojawił się po raz pierwszy w Skandynawii w epoce brązu, dlatego zwierzęciu temu przyznawano nadziemską moc. Ich sylwetkę charakteryzują nienaturalnie wydłużone szyje, czym przypominają rytualne figurki ciągnące słoneczny rydwan znane ze stanowisk archeologicznych w Danii i pod Helsingborgiem. Największą grupę wizerunków tworzą jednak statki. Ich przedstawienia są różnowiekowe i często zachodzą na siebie. Niektóre ciągną za sobą słoneczny dysk. Prócz tego są też postacie ludzkie, obrazy innych zwierząt i rozmaite ornamenty. Część z rytów jest pomalowana czerwoną farbą.

Dwór Grabbegarden

[10 km] W prawo droga do dworu Gräbbegården oraz na przystań promową Yttre Park (połączenie na wyspę Ytterön/Hästholmen, 2).

Prom kursuje co 15 minut w godzinach 5.00-24.00 z dwoma dłuższymi przerwami w ciągu dnia. 

[11 km] Gisslevik. Kemping nad brzegiem zatoki. Piaszczysta plaża z płytką wodą. 

Otwarte od 1 maja do 31 sierpnia. Cena pobytu 200 SVK za stanowisko z energią elektryczną a 140 SVK bez prądu. Opłata za prysznic 10 SVK za 5 minut. Kontakt telefoniczny pod numerami 0709 208 453 lub 0709 963 900, e-mail: bettesabom@gmail.com, strona www: https://gisslevikscamping.se

[12 km] Torhamn. W centrum wsi stoi kościół (3) zbudowany w 1885 roku i otoczony dużym cmentarzem. Zastąpił on zburzony średniowieczny znany jako Sankt Måns Kyrka. Imię męczennika z Orkadów nosiło też pobliskie źródełko. Elegancka budowla z szarego kamienia i cegły z przysadzistą 40-metrową wieżą nie uległa przekształceniu od czasów budowy. Zmianie uległ natomiast wystrój wnętrza. Najbardziej rzuca się w oczy wielki mural ołtarzowy przedstawiający Chrystusa w otoczeniu rolników i rybaków z Blekinge, dzieło urodzonego nieopodal Gunnara Olssona (Torhamna). W świątyni znajduje się jeszcze kilka innych obrazów tego artysty malarza. Ambona pochodzi z 1634 roku i została przeniesiona ze starego kościoła. W jej zwieńczeniu znajduje się monogram króla duńskiego Chrystiana IV. Na południe asfalt prowadzi do niewielkiego basenu portowego z widokiem na szkiery wschodniego archipelagu. Przybijają tu statki Blekingetrafiken.

Częstotliwość rejsów zależna jest od sezonu. Poza okresem letnim przejazd należy zarezerwować telefonicznie. Na wyspy wschodniego archipelagu pływają dwie łodzie: M/F Wittus bezpośrednio z Karlskrony z Fisktorget (w zależności od sezonu V, IX od czwartku do niedzieli 2 razy dziennie, około 1.30 h, VI-VIII przez cały tydzień 3 razy dziennie) oraz M/F Ungskär z Torhamn (tylko w sezonie letnim) lub Yttre Park (cały rok). Osobne rejsy odbywają się na Långören (2 razy dziennie), osobne na 3 pozostałe wyspy archipelagu (3 razy dziennie). Poza sezonem rezerwacje rejsów M/F Wittus pod telefonem 0455 783 30 a M/F Ungskär pod telefonem 0708 78 33 38. Na Utklippan dostać się można jedynie wodnymi taksówkami (Olsson: tel. 0738 56 39 99, Sturkö Sjötaxi: 0735 16 21 11 lub 0761 65 09 96, Henrik's Seaboat: 0768 77 77 70, Sandhamn Marine: 0455 514 00) lub prywatną łodzią.   

Odgałęzia się też boczna droga w kierunku porośniętego wrzosowiskami przylądka Torhamns Udde (4). Znajduje się tam stacja ornitologiczna i rezerwat przyrody. Wieża widokowa. Teren jest punktem postojowym dla ptaków wędrownych udających się wiosną z południa na północ a jesienią w kierunku odwrotnym. Szczególnie liczne są edredony oraz dzikie gęsi. Pojawia się także rzadki w Polsce biało-czarny szablodziób zwyczajny (Recurvirostra avosetta). Trzy kopce grzebalne z epoki brązu.

 Ytterön/Hästholmen

Dostępna promem kablowym z Yttre Park. Rezerwat przyrodniczy. Terytorium zasiedlone rolniczo od wczesnego średniowiecza. Większe obszary leśne zachowały się w południowej części. Dominują natomiast łąki, nagie powierzchnie skalne i rzadkie zarośla jałowcowe. Rośliny słonolubne. Kolonie ptasie. Kąpieliska. Na wschodnim wybrzeżu w największej osadzie tradycyjny warsztat szkutniczy. 

Z południowego cypla i wzgórza Killeberget (bateria brzegowa) widok na sąsiedni Torhamnskär przy którym 27 października 1981 roku osiadła na mieliźnie radziecka łódź podwodna S-363 (5). W czasie zimnej wojny spowodowało to głośny międzynarodowy incydent przez ekspertów NATO określony żartobliwym mianem Whiskey on the rocks od nazwy popularnego drinka z lodem. Na pomoc uwięzionej łodzi podwodnej podążyła sowiecka eskadra składająca się z kilku okrętów. Szwedzi sprzeciwili się jednak kategorycznie wpłynięciu obcej floty na własne wody terytorialne w pobliżu ważnej bazy marynarki wojennej. Przygotowano do wystrzału baterie brzegowe, zmieniono też częstotliwości nasłuchu, co skłoniło Rosjan do zawieszenia akcji. Szwedzi zablokowali wejście do Gåsefjärden i otoczyli obcy okręt swoimi jednostkami. Trwały pertraktacje na poziomie rządowym oraz wojskowym. Ostatecznie kapitan okrętu podwodnego Anatolij Gusin został przesłuchany na pokładzie torpedowca Västervik. Jednocześnie pomiary promieniowania ustaliły obecność uranu na uwięzionej łodzi. Domniemywa się, że okręt podwodny posiadał w lukach torpedowych głowice nuklearne. Strona radziecka zaprzeczyła tym faktom trzymając się wersji uszkodzenia przyrządów pomiarowych i pomyłki w nawigacji, która spowodowała utknięcie na obcych wodach. Po 11 dniach napięcia jednostka podwodna została ostatecznie uwolniona z mielizny i odprowadzona w eskorcie na wody międzynarodowe. Dziś miejsce wypadku koło wyspy przypomina blaszana stawa z szablonem u-bota. 

Öppenskär

Na tym niewielkim szkierze położonym po wschodniej stronie wyspy Hästholmen znajduje się płat lasu iglastego oraz najdalej na południowy wschód wysunięte bagno na terenie Szwecji. Archeolodzy znaleźli tutaj ciekawe znaleziska z epoki wikingów, w tym zbiór arabskich monet. Dostęp łodzią z Torhamn lub Hästholmen.

Långören

Płaska bezleśna wyspa na południe od Torhamns Udde. Dostępna statkiem z Torhamn. Niewielka wioska na północnym wybrzeżu Od 1715 roku znajdowała się tutaj główna stacja pilotażowa, której celem było udostępnienie szlaku wodnego z Kalmaru do Karlskrony. Budynek strażnicy (Lotshuset, 6) stoi w centrum wioski. Wyróżnia się wysoką wieżą obserwacyjną. Wewnątrz mieści się świetlica, pokój noclegowy oraz niewielka wystawa muzealna. Wstęp wolny. Po wyspie oprowadza 2,5-kilometrowa ścieżka przyrodnicza prowadząca z przystani Salthallabryggan na południe. Fundamenty XVIII-wiecznych sezonowych domów oraz baterie brzegowe z okresu II wojny światowej.

Strażnica na Långören

Ungskär

Wyspa łączy się podmokłymi obniżeniami z dawniej osobnymi wysepkami Mellanskär i Lungskär. Nazywane są one rynnami drakkarów. W czasach wikingów służyły bowiem jako bezpieczne schronienia dla łodzi. Wioska z przystanią mieści się na południowym brzegu (7). 4-kilometrowa znakowana na czerwono ścieżka spacerowa prowadzi obok budynku starej szkoły i domu misyjnego w którym corocznie odbywa się niewielki festiwal operowy na niezamieszkaną północną część wyspy i najwyższe wzniesienie Böteskullen położone około 5 m nad poziomem morza. Warto przedostać się też na zachód na Lungskär na którym do końca lat 70-tych ubiegłego wieku znajdowała się bateria brzegowa z działami znajdującymi się w skalnych kawernach (8). Z wierzchołka wzgórza roztacza się panorama archipelagu. Podobno w czasie II wojny światowej mieścił się tutaj nowoczesny szpital wojskowy. 

Inlängan (9)

Położona bardziej na zachód, "w głębi archipelagu" i dlatego nieco wyższa mierząca 10 m n.p.m (Äggaviksberget). Stary ośrodek kamieniarstwa. Dawne kamieniołomy datowane na 2000 lat przed Chrystusem. Cmentarzysko neolityczne. Z nowszych czasów pozostały obronne umocnienia brzegowe. Dziś zamieszkuje tu na stałe zaledwie 7 osób. Spokojne zatoczki z plażami do kąpieli. Największe wrzosowisko na archipelagu. Ostoje ptasie. W środkowej części wyspy zachowane ślady dawnej terasy brzegowej morza litorynowego. Ścieżka spacerowa. 

Utlängan

Po wschodniej stronie Utlängan znajduje się mniejszy szkier Stenshamn ze starym portem rybackim (10) z 1918 roku zbudowanym z kamienia wydobytego na wyspie Hässlö. Przy przystani znajduje się sklep spożywczy oraz barak w którym organizowane są sezonowe wystawy. Wysokość wyspy nie przekracza 2 m i w czasie sztormowego przypływu duże jej połacie znikają pod wodą. Droga na Utlängan prowadzi przez wieś rybacką założoną w XVIII wieku a następnie kamienną groblą przez cieśninę. Utlängan to znacznie większy i wyższy szkier położony najdalej na południe. Ważny strategicznie i zamieszkany już w średniowieczu. Na Bornholmie znajduje się kamień runiczny w którym wspomniany jest wojownik, który zginął w czasie bitwy pod Utlängan. W północnej części wyspy zachowały się ponoć resztki średniowiecznego kościoła. Ludność trudniła się głównie rybołówstwem (w tym połowami węgorza), hodowlą owiec oraz myślistwem. Nad cieśniną na zachodnim brzegu znajduje się kąpielisko z cieplejszą wodą.

Latarnia morska na wyspie Utlängan

Po wschodniej stronie są piaszczyste i kamieniste plaże. Rozległe tereny łąkowe oraz wydmy. Można tu często spotkać wylegujące się foki. Warto też odwiedzić to miejsce ze względu na bogatą awifaunę. Środkiem lądu prowadzi znakowany szlak turystyczny o długości 3,5 km. Biegnie wzdłuż rzadkiego lasu z charakterystycznymi wielopiennymi dębami specjalnie przycinanymi. Na trasie stoi kilka tablic informacyjnych. Wieża widokowa. Na południowym cyplu Utlängan znajduje się latarnia morska (11) z zachowanym domem latarnika. Obiekt działa od 1883 roku, ale obecna czarno-biała betonowa wieża zbudowana została w 1931 roku. Stacja jest całkowicie zautomatyzowana. Wiatrochron dla turystów.

Utklippan

Najdalej na południe wysunięty szkier w Blekinge to w zasadzie grupa skalistych wysepek rozdzielonych cieśniną w której znajduje się przystań rybacka na Norraskär. Cały ten obszar stanowi od 1988 roku rezerwat przyrody. Ostoja ptaków morskich i fok. Ochrona obejmuje też rzadkie gatunki płazów: ropuchę paskówkę (Epidalea calamita) oraz ropuchę zieloną (Bufotes viridis). Ta druga w Szwecji żyje tylko na trzech stanowiskach: dwóch w Skanii oraz właśnie na Utklippan. Na Södraskär stoi latarnia morska imienia Wernera Heidenstama działająca od 1840 roku. Obecna ażurowa wieża pochodzi z 1870 roku i mierzy 31 m. Zachowały się fragmenty twierdzy brzegowej zbudowanej wraz z latarnią. W dawnych domach latarników mieści się stacja obrączkowania ptaków, ważny posterunek meteorologiczny a także schronisko.

20 miejsc noclegowych w pokojach 2- i 4-osobowych z widokiem na morze. Prysznic i toalety wspólne. Sauna na zamówienie. Karczma. Kontakt mailowy: mail@utklippan.eu.