Karlskrona część 5 Ze Stortorget na wschód do Stumholmen i bastionu Aurora

 

 

KARLSKRONA [247 km], 37,3 tys. mieszkańców

W kierunku wschodnim z głównego placu Karlskrony wybiega ulica Kyrkogatan. To najkrótsza droga na wyspę Stumholmen ze słynnym muzeum morskim. Po drodze mijamy zajęty dawniej przez koszary marynarki wojennej kwartał Sparre. Pierwsze pomieszczenia dla żeglarzy wybudowano tutaj niedługo po wielkim pożarze z 1790 roku. Intensyfikacja zabudowy wiązała się z wykupieniem działek od prywatnych właścicieli. W 1845 cały teren był już własnością korony. Charakterystyczny "rondel" na rogu Kyrkogatan i Drottninggatan powstał w połowie XIX wieku i był częścią jednostki przeznaczonej dla oficerów okrętowych. Później koszary rozbudowano w stronę morza nadając fasadzie klasycystyczny wygląd z charakterystyczną kolumnadą mniej więcej w środku długiego gmachu. Od strony Drottninggatan biały budynek z neorenesansową fasadą mieścił sztab jednostki wojskowej. Znajdowały się tutaj m.in. główna kancelaria, kasa fiskalna i gabinet komisarza. Od strony zatoki i wyspy Stumholmen na miejscu dawnego browaru i piekarni wzniesiono w początku XX wieku dwukondygnacyjną kuchnię, łaźnię i pralnię. Przy Östra Prinsgatan dodano natomiast w 1877 roku salę ćwiczebną i siłownię. Podłoga sali przypomina pokład statku. Obecnie kompleks ten zajęty jest w większej części przez biura Krajowej Rady Budownictwa, Mieszkalnictwa i Geodezji. Kwartał odróżnia się architekturą od sąsiedniej dzielnicy, która charakteryzuje się raczej banalną zabudową czynszową. Osią tej części miasta jest wysadzana szpalerem lip Drottninggatan - zresztą jedna z najszerszych ulic na Trossö. W jej dolnej części przy niewielkim zadrzewionym skwerze Kapellparken stał najstarszy drewniany kościół w mieście noszący imię królowej Eleonory Hedwigi.

Fragment kwartału Sparre

Został ostatecznie zburzony po 1750 roku. Idąc jeszcze dalej Drottninggatan ku północy dotrzemy do położonego już blisko nabrzeża dworku Palanderska Gården będącego z początku siedzibą komory celnej. W XIX wieku właścicielem został wzbogacony w Ameryce konsul Carl Wilhelm Palander. Miał on w mieście swoich zwolenników i wrogów. Uważany był za liberała i po jego śmierci w 1865 roku konserwatywna gazeta "Karlskrona Weckoblad" odmówiła wydrukowania jakiejkolwiek wzmianki. Gruntownie odrestaurowane gospodarstwo znane jest z wiodącej na podwórko drewnianej bramy zdobionej dwoma delfinami. Północno-wschodnia część nabrzeża w Karlskronie to obecnie najruchliwsza część portu. Przy Skeppsbrokajen mieści się marina jachtowa oraz tutejszy urząd wojewódzki (länstyrelsen). Dalej po wschodniej stronie wyspy zaczyna się port handlowy. Z tej części nabrzeża kursują promy na wyspę Aspö. Panorama z nabrzeża obejmuje zalesione wzgórze Bryggareberget z wieżą wodną i masztem radiowo-telewizyjnym oraz położoną naprzeciwko wysepkę Mjölnarholmen z charakterystyczną fortyfikacją prochowni Östra

Kruthuset. Przy nabrzeżu zwracają uwagę nie tylko kolorowe murale, ale też duża hala fabryczna - dziś siedziba  firmy wydawniczej Albinsson & Sjöberg oraz dwóch związanych z nią muzeów. Para fotograf i dziennikarz prasowy założyła w latach 70-tych czasopismo motoryzacyjne "Bilsport", które zaczynało od informacji związanych z rajdami i Formułą 1, a potem stało się popularnym magazynem promującym samochód jako część współczesnej kultury. Obecnie koncern obejmuje kilkanaście tytułów tematycznych, w tym ukazujący się także w wersji polskiej magazyn kierowców ciężarówek "Trailer". A w dawnej fabryce porcelany obejrzeć można kolekcję produkowanej tu dawniej ceramiki oraz większą powierzchniowo wystawę starych pojazdów. Perełką zbiorów jest model Volvo P1900 wyprodukowany tylko w 67 egzemplarzach. Jest tu też limuzyna Cadillac króla Gustawa VI Adolfa a także reprezentacyjna łódź zaprojektowana przez magazyn "Nostalgia".

Östra Hamngatan 7D, Karlskrona, tel: 0455 36-12-23, e-mail: museum@fabas.se, wizyta z przewodnikiem 50 SEK od osoby, przy grupie mniejszej od 10 osób - cena za grupę 500 SEK

Na wyspę Stumholmen prowadzi z Trossö niewielki most na przedłużeniu Kyrkogatan. Nazywany jest trochę z wenecka Suckarnas Bro (Mostem Westchnień) pewnie dlatego, że przekraczali go zwyczajowo nowi rekruci wędrujący na służbę w marynarce wojennej. Do 1993 roku wyspa Stumholmen była własnością wojska. Pierwotnie były tu zresztą 3 mniejsze kawałki lądu (Stumholmen, Laboratorieholmen i Bastion Kungshall) sztucznie połączone w jedną wyspę. Pod koniec jej armijnej kariery znajdowały się tutaj magazyny aprowizacyjne marynarki szwedzkiej. W 1993 roku zorganizowano na wyspie targi mieszkaniowe, a po ich zakończeniu otwarto teren dla użytku

Łodzie podwodne w Muzeum Morskim

cywilnego przekształcając dawne budynki koszarowe w  apartamentowce. Pierwszy loft znajdziemy zaraz na prawo od mostu. Wcześniej mieściła się tutaj piekarnia (Kronobageriet) w której produkowano twarde suchary wykorzystywane w czasie morskich podróży. W głębi dawny magazyn odzieżowy i koszary marynarzy również przekształcone do celów mieszkaniowych. Mijamy niewielki biały budynek dawnego odwachu. Za nim po lewej na wzniesieniu widać jeden z dziwniejszych budynków w Karlskronie pełniący funkcję magazynu zimowego dla małych łodzi, barek i czółen (Slup- och barkasskjulet). Wykorzystano przy tym różnice terenowe umożliwiając transport łodzi wzdłuż wielkich pochylni. Dwuspadowe dachy krzyżują się ze sobą tworząc zagłębienia w których zbierano deszczówkę. Całą konstrukcja przypomina trochę kartonowy pojemnik na jajka. Ponad dachy wystaje wieżyczka obserwacyjna. Wnętrze jest dostępne w sezonie letnim - obejrzeć tu można kilkanaście małych statków w tym łódź z 1844 roku zwaną Kungaslupen, w której pływał Karol Gustaw XVI podczas tradycyjnej podróży Eriksgata w 1988 roku. Nowa siedziba Muzeum Morskiego znajduje się kawałek dalej tuż za budynkiem dawnego więzienia królewskiego. To jedna z ciekawszych placówek muzealnych w Europie. Prezentuje historię szwedzkiej marynarki wojennej od XVI wieku po czasy współczesne. Z dawnych czasów zachowała się imponująca kolekcja dziobowych rzeźb, czyli tzw. galionów zdobiących stare okręty. Niezwykła część ekspozycji znajduje się pod wodą i obejmuje wrak statku Prins Carl zwodowanego w Kalmarze w 1684 roku. Można go obejrzeć przechodząc oświetlonym tunelem. Inny fragment wystawy poświęcono polskim załogom okrętów podwodnych internowanym w Szwecji po wybuchu wojny w 1939 roku. Oszklona hala z boku mieści dwie łodzie podwodne - pierwszą prymitywną o nazwie Hajen z 1904 roku oraz znacznie większy i nowocześniejszy okręt Neptun z czasów zimnej wojny oddany do użytku w 1980 roku a rok później zaangażowany w słynną akcję "whisky na skałach" z udziałem szpiegowskiej łodzi radzieckiej. Do muzeum należy również hangar lotniczy oraz jednostki pływające zacumowane na nabrzeżu: trałowiec Bremön, łódź torpedowa T38, kanonierka Västervik i szkolny szkuner Jarramas.

Muzeum otwarte od maja do września codziennie od 10-16 a w pełnym sezonie (lipiec-sierpień) od 10-18, od października do kwietnia Wt-N 10-16. Uwaga! Poszczególne oddziały mają nieco inne godziny otwarcia. Parking na samej wyspie dostępny jest tylko dla osób niepełnosprawnych. Muzeum posiada natomiast płatne miejsca parkingowe w kwartale Sparre. W odległości spaceru jest także parking w porcie handlowym. Na miejscu darmowe Wi-Fi i aplikacja audio-guide. Kontakt telefoniczny 0455 35-93-23 (rezerwacja zwiedzania z przewodnikiem), e-mail: bokningen.marinmuseum@smtm.se

W zatoczce przy muzeum znajduje się piaszczysta plaża z placem zabaw i wieżą do skoków wodnych. Podążając dalej w kierunku wschodniego cypla dotrzemy na odrębną dawniej wysepkę Laboratorieholmen. Z dawien dawna wykorzystywano to jej odosobnienie. Najpierw funkcjonowała tu wytwórnia prochu strzelniczego a potem jeden z pierwszych w Szwecji szpitali cholerycznych. Działał już podobno w latach 30-tych XIX wieku, ale obecny parterowy dom z dużym kominem pośrodku zbudowano w 1889 roku. Wspólnie ze szpitalem znajdowała się tu stacja dezynfekcyjna oraz pomieszczenie do wyparzania odzieży. Na Laboratorieholmen wznosi się też niewielka latarnia morska zbudowana w 1892 roku. Południową część wyspy Stumholmen zajmuje bastion Kungshall - jedno z wielu umocnień chroniących Karlskronę od strony morza. Jego obecność przewidziano już na

Latarnia morska Nedre Fyr na wyspie Stumholmen

pierwszym planie miasta sporządzonym przez Carla Magnusa Stuarta w 1683 roku. Mniej więcej 100 lat później zbudowano w tym miejscu duży magazyn do przechowywania zboża oraz solonego i peklowanego mięsa. Surowy w formie architektonicznej budynek przypomina projekt spichrzu na Skeppholmen w Sztokholmie. Na fortyfikacjach stoją działające do dziś armaty, ponieważ bastion to jedno z czterech miejsc w Szwecji, gdzie oddaje się tradycyjne honorowe salwy z okazji świąt narodowych. Inne miejsca to wyspy Skeppholmen i Kastellholmen w Sztokholmie, skansen Lejonet w Göteborgu oraz Kusthöjden w Härnösand. Z murów bastionu oraz łąki na wybrzeżu rozpościera się piękna panorama południowej Karlskrony oraz otaczających ją wysp. Dominantą zachodniej części Stumholmen jest 24-metrowa murowana, biała latarnia morska Karlskrona Nedre Fyr. Najbardziej reprezentacyjnym odcinkiem nabrzeża na wyspie Trossö jest bez wątpienia fragment południowo-wschodni od Östra Prinsgatan do bastionu Aurora. Nazywany jest Kungsbron od niewielkiego pomostu w środkowej części. Gromadzili się tutaj mieszkańcy miasta, aby przywitać przybywającego z północy króla. Roztaczają się stąd malownicze widoki na wyspę Stumholmen oraz położone dalej zalesione szkiery archipelagu Karlskrony. Przy końcu alei Alamedan stoi pomnik admirała Hansa Wachtmeistera pierwszego zarządcy i założyciela Karlskrony z ramienia Karola XI. Przy Alamedan 1 stoi jeden z piękniejszych budynków Karlskrony Callerholmska Villan ze zdobną stolarką na fasadzie. Dalej na południu w różowym budynku przy końcu Vallsgatan mieści się oficjalna rezydencja gubernatora länu Blekinge. Odwrotnie jak opisywana wcześniej willa jest to nieruchomość stosunkowo nowa - wybudowana w latach 1909-1911 na miejscu dawnej posiadłości księcia Oskara Bernadotte, brata króla Gustawa V.

Rezydencja gubernatora Blekinge i bastion Aurora

Architekt Gustaw Lindgren nawiązał tu do XVIII-wiecznego historyzmu tworząc pałacyk doskonale wkomponowany w krajobraz miasta będącego dawną bazą marynarki wojennej. Wejście ozdabia kartusz z herbem Blekinge a od strony morza znajduje się obszerna loggia wsparta na czterech kolumnach. Najciekawszym wnętrzem jest sala jadalna. Jej sufit został bogato ozdobiony sztukaterią z motywami morskimi i monogramem Gustawa V. Na piętrze znajduje się z kolei pokój z eksponatami charakterystycznymi dla Blekinge. Od 1974 roku w willi rezydowała Camilla Odhnoff - pierwsza szwedzka kobieta gubernator. U stóp rezydencji przy końcu Vallgatan stoi pomnik Erika Dahlbergha. W Polsce jest znany przede wszystkim dzięki zbiorowi map jakie stworzył przebywając na terenie naszego kraju w czasie kampanii wojennej zwanej u nas Potopem. Był twórcą fortyfikacji Karlskrony i dlatego jego popiersie znalazło się blisko bastionu Aurora jedynego ocalałego do dziś dużego fragmentu fortyfikacji założonych pomiędzy portem a cywilną częścią miasta na Trossö (kiedyś istniały cztery bastiony: Aurora, Achilles, Wachtmeister i Drottninghall). Do dzisiejszych czasów zachowało się mniej więcej dwie trzecie tego dawnego obiektu fortyfikacyjnego. Resztę wyburzono w latach 50-tych XIX wieku, gdy w planie była budowa nowego szpitala garnizonowego. Wewnątrz twierdzy biegnie kryta galeria z oknami strzelniczymi a charakterystycznym elementem widzianym z zewnątrz jest wykusz z wieżyczką zegarową. Obecnie budowla otoczona jest niewielkim parkiem. Organizuje się dziś tutaj często koncerty i imprezy plenerowe.