Karlskrona część 6: Fisktorget, Björkholmen, Saltö, Dragsö

 

KARLSKRONA [247 km], 37,3 tys. mieszkańców

Najkrótsza droga ze Stortorget na Fisktorget biegnie handlową ulicą Borgmästaregatan. Jej środkowy odcinek przebiegający skośnie w stosunku do głównego rynku to popularny miejski deptak wyłączony z ruchu samochodowego. Po lewej stronie mieści się już od 1988 roku duża galeria handlowa zwana od nazwy kwartału Wachtmeister. Przy ulicy pełno jest też mniejszych sklepów i rozmaitych punktów gastronomicznych. Z kilkunastu budynków które mijamy architektonicznie wyróżniają się dawne jatki pod numerem 12B. Skrzyżowanie z biegnącą w górę Ronnebygatan to tzw. Rådmansplan. Dawniej znajdowała się tutaj siedziba pierwszego burmistrza Karlskrony Blasiusa Königa i w jej gościnnych progach zbierała się pierwsza miejska rada. Żółty budynek po lewej w dolnej części skrzyżowania zwany Bergqvistska Gården pełnił w przeszłości funkcję zajazdu. Na podwórku znajdowały się magazyny gospodarcze i powozownia. Przy skrzyżowaniu mieściło się również dawniej kino Skandia. W jednym z bocznych pasażów obejrzeć można widok ulicy Borgmästaregatan z XIX wieku. Z Bergqvistska Gården sąsiaduje zbudowana w latach 1703-1705 rezydencja gubernatora Karlskrony i admirała królewskiej floty Hansa Wachtmeistera zwana Grevagården.

Grevagården - siedziba Muzeum Blekinge

Na funkcjonowanie tego miejsca duży wpływ miała jego małżonka hrabina Sofia Lovisa von Ascheberg, która doglądała gospodarki w rozległych włościach męża obejmujących także zamki Johannishus i Tromtö. Sam pałac powstał w pobliżu jednego z nielicznych naturalnych źródeł na wyspie Trossö.

Na parterze znajdowały się pomieszczenia gospodarcze w tym kuchnia, a właściwe piano nobile obejmowało pierwsze piętro z dużym hallem i pomieszczeniami mieszkalnymi. Na tyłach rezydencji znajduje się odrestaurowany niedawno ogród barokowy na dwóch poziomach. Pamiątką po oryginalnym miejscu są tam dwa stare cisy z których przynajmniej jeden stanowi wyjątkowo duży okaz - jedno z większych drzew tego gatunku w Szwecji. Na górnym tarasie rośnie też egzotyczny krzew herbaciany. Grevagården stanowi obecnie fragment kompleksu Muzeum Blekinge (1). W poszczególnych częściach pałacu mieszczą się wystawy poświęcone historii Karlskrony i regionu, biura i biblioteka, a na parterze muzealna kawiarenka. W sąsiedztwie rezydencji przy brukowanym dziedzińcu stoi kilka innych obiektów muzealnych: XVIII-wieczny magazyn i stajnie oraz budynek sklepowy z 1875 roku. Oryginalnym obiektem jest niewielki drewniany wiatrak. Z tyłu kompleksu znajduje się piracki plac zabaw dla dzieci.

Do obiektów muzealnych prowadzą bramy z Borgmästaregatan 21 i Fisktorget. Wystawy normalnie otwarte są Wt-Pt 11-17 (w sezonie letnim 10-18), So-N 11-16 (w sezonie letnim 10-18). Biblioteka i archiwum czynne w tygodniu 2 godziny dłużej. Bilety 80 SVK, dzieci i młodzież do lat 20 mają wstęp wolny.

Z dziedzińca Blekinge Museum wyjść można bezpośrednio na nadbrzeżny Fisktorget (2). Położony wewnątrz zachodniej zatoki Borgmästarefjärden plac jak nazwa wskazuje pełnił kiedyś funkcję targu rybnego. Najpierw aprowizację powstającemu miastu zapewniały dostawy sprowadzane przez Hansa Wachtmeistera, potem ryby sprzedawano na nabrzeżu, także bezpośrednio z łodzi. W początkach XX wieku istniała w tym miejscu hala targowa. Po jej zburzeniu w 1951 roku jakiś czas handel prowadzono jeszcze w zachowanych piwnicach budynku. O dawnych czasach przypomina stworzona w 1982 roku przez Erika Höglunda rzeźba rezolutnej przekupki, która gestem pyta przechodniów czy chcą zrobić rybne zakupy. W 2010 roku dołączyło do niej wyczarowane z polerowanego granitu Bleke Påla Svenssona: ni to ławka, ni zwierciadło ustawione przed hotelem Scandic. Na nabrzeżu mieści się jedna z przystani białej floty. Popłynąć stąd można m.in. do Nättraby oraz na wyspy Sturkö i Tjurkö. Dalej rozciąga się niewielka marina zwana Borgmästarekajen. Z zachodniej części nabrzeża kładka prowadzi na niewielką skalistą wysepkę Stakholmen (3).

Widok na Karlskronę ze Stakholmen

To z pewnością ciekawe miejsce widokowe i jeden z niewielu szkierów w obrębie miasta generalnie nie przekształconych przez człowieka. Znajduje się tu kilka ławek i resztki przeciwlotniczej baterii brzegowej. Tylko w końcu roku z wyspy odpala się sylwestrowe fajerwerki. Patrząc na wschód widzimy centrum Karlskrony ze stojącym w najwyższym punkcie kościołem Fredrikskyrkan. Na brzegu naprzeciwko wybija się charakterystyczna brzegowa skałka nadbudowana nowymi blokami. Na południu widoczne są dwa charakterystyczne żurawie portowe: nowszy i starszy. Po stronie wschodniej najbliżej widoczna jest willowa zabudowa wyspy Ekholmen, natomiast drewniane domki na Björkholmen zasłonięte są przez wyższe budynki na stoku wzgórza. Do dzielnicy Björkholmen można dojść bezpośrednio ze Stortorget wzdłuż Hantverkaregatan. Pod numerem 13 wysoki narożny dom zwany "Małym Pałacem", pierwsze miejsce w Karlskronie, w którym zamontowano windę. Na stosunkowo długiej ulicy zachowały się jedynie relikty starej architektury miejskiej. Należy do nich szczęśliwie zachowane gospodarstwo Rådman Lunds Gård. Przetrwało zarówno wielki pożar miasta w 1797 roku jak i niezrealizowane ostatecznie plany budowy wielkich doków pomiędzy Trossö a Björkholmen. We wnętrzach ukrywają się ciekawe malowidła ścienne stworzone przez lokalnego malarza Johana Columbusa z pochodzenia Szwajcara. Dalej na zachód rozciąga się Gasverkstomten. W tym obniżeniu terenu przez lata znajdowały się dzikie zarośla zwane przekornie parkiem dziewic Obecnie jest tutaj parking a także hala sportowa. Björkholmen to jedna z najstarszych dzielnic Karlskrony, którą zamieszkiwali pracownicy portowi i marynarze. Drewniane domy zbudowane są głównie z drzewa dębowego dostępnego w stoczni. Do początku XX wieku była to odrębna wyspa połączona później z Trossö. 

Domki przy Nordenskjöldgatan na Björkholmen

Ulice noszą nazwy związane bądź z rodzajami okrętów (np. Fregattgatan, Korvettgatan), bądź z nazwiskami admirałów floty (np. Wachtmeistergatan, Henrik Trollesgatan). Charakterystycznym elementem tutejszej kultury jest dialekt björkholmski charakteryzujący się dużą liczbą dyftongów a nawet tryftongów (połączeń samogłoskowych). Dla przykładu szwedzkie słowo "jag" (ja) jest w tej gwarze wymawiane jak "iau". Klasyczne parterowe domki z dwuspadowym dachem na Björkholmen są ustawione szczytami w kierunku ulicy i pomalowane na jaskrawe kolory. Miniaturowe ogródki na przodzie ogrodzono białym płotem. Z przodu znajduje się zazwyczaj jedna izba, ale wiele gospodarstw ma przybudówki od strony wewnętrznej. Charakterystyczne dla tej malowniczej grupy domków są także niewielkie lusterka przyokienne pozwalające dyskretnie zerknąć kto wchodzi na podwórko. Najstarsze powstawały w początku XVIII wieku. Dom przy Nordenskjöldsgatan 6 ma wiatrowskaz sygnowany datą 1718. Wiadomo, że w tych czasach należał do stolarza stoczniowego Matsa Erikssona z Kronoby w Ostrobotni. Z Björkholmen pochodził też Gubben Rosenbom najsłynniejszy miejscowy żebrak upamiętniony figurką przed kościołem Ulrika Pia. Sporym wyzwaniem było kiedyś przejście wąskiej Galérgatan wijącej się wśród skalnych krawędzi i nazywanej "aleją kalekich", bo podobno było sporo wypadków. W południowo-zachodniej części Björkholmen do końca lat 20-tych XX wieku znajdowało się więzienie zwane Göta Lejon. Jego zwyczajowa nazwa Pinan z biegiem czasu zaczęła oznaczać także całą Karlskronę. Budynki ostatecznie wyburzono w końcu lat 60-tych. Pozostała po nich jedynie pusta działka w sąsiedztwie muru stoczni i widokowe wzgórze Skansberget (4). W zachodniej części Björkholmen w pobliżu mostu na Saltö powstało niedawno nowe osiedle z domami o interesującej architekturze. Kiedyś była tam oddzielna wysepka zwana Lilleholmen. Ekholmen to niewielka okrągła wysepka dość szczelnie zajęta przez niską zabudowę jednorodzinną. Ciekawym przykładem takiej architektury są np. domy przy Mälaregatan 2 i 4 z niewielkimi wieżyczkami. Co ciekawe, obecnie na wyspie nie funkcjonuje żaden sklep ani warsztat usługowy, a teren pełni jedynie funkcje sypialne dla bogatej społeczności. W centrum znajduje się niewielki prostokątny placyk z zieleńcem, a łączność z innymi dzielnicami zapewniają dwa mosty: na Björkholmen i Saltö. Uwagę zwraca zwłaszcza ten drugi Gamla Saltöbron otwarty w 1920 roku. Po wschodniej stronie wyspy jest pomost dla łodzi. Nabrzeża wokół wyspy są dostępne poza skalistym odcinkiem północnym. Ekholmen pierwotnie stanowiła część dóbr Wachtmeisterów z Johannishus i została wykupiona przez miasto w początkach XX wieku. Istniejący tu wcześniej drewniany dom został wyburzony w 1923 roku. Podobna jest historia przynależności sąsiedniej wyspy Saltö. Została ona włączona w obręb Karlskrony w 1915 roku. Dziś większą część wyspy zajmują nowe osiedla mieszkaniowe i zabudowa willowa. Wczesna zabudowa dzielnicy niestety nie przetrwała do dzisiejszych czasów. Na nabrzeżu można wstąpić do restauracji oferujących dania z owocami morza rozkoszując się przy okazji widokami miasta. Na południowym cyplu w dawnym magazynie znajduje się centrum rozrywkowe Cyberzone ze strzelnicą, kręgielnią, stołami bilardowymi i kilkoma innymi tego typu atrakcjami. W zatoczce na zachodnim brzegu poniżej szkoły znajduje się plaża i kąpielisko. W lesie na północ od tego miejsca ukrywa się cmentarz choleryczny z 1853 roku. Z nabrzeża przy Strandvägen rozciąga się natomiast piękna panorama Karlskrony. Na północy widać charakterystyczne osiedle drewnianych domków Brändaholm (6) na wyspie Dragsö. 

Brändaholm

Formalnie kolonia założona została w 1923 roku, ale już 3 lata wcześniej powstała tu nielegalnie pierwsza chata jako forma sprzeciwu przed zalesieniem półwyspu. Obecnie na tym terenie znajduje się 45 niewielkich bungalowów (o powierzchni nie przekraczającej 32 metrów kwadratowych) otoczonych ogródkami działkowymi.  Jest to lekka zabudowa w otoczeniu przyrody. Ściany domków pomalowane są na czerwono, elementy wykończenia są w kolorze białym.  Przy większości znajduje się maszt z niebiesko-żółtą flagą. Posiadają też zazwyczaj swoje odrębne nazwy, np. Gunbo, Fridhem, Lilltorpet, Klinten, itp. Fotogeniczne miejsce stało się swoistym symbolem szwedzkości, zapewne dlatego ceny posesji osiągnęły tutaj kosmiczny poziom apartamentów w prestiżowej dzielnicy Sztokholmu. Wyspa Dragsö w zasadzie w całości stanowi kompleks rekreacyjny. Większą część terenu zajmuje duży kemping z licznymi urządzeniami rozrywkowymi. W jego otoczeniu znajdziemy m.in. interesujący tor minigolfa z miniaturami znanych budynków z Karlskrony (7) a także tajemniczy las trolli na północnym wybrzeżu.