Translate

piątek, 25 maja 2018

Kanał Kinda. Ze Sturefors nad Stora Rängen

Odcinek wzdłuż krętego biegu rzeki Stångån został nieco skrócony przez sztucznie wykopany kanał zaopatrzony w 2 systemy śluz. Dalszy bieg drogi wodnej prowadzi przez szeroko rozlane wody jeziora Stora Rängen z kilkoma atrakcjami na brzegach.

Peenemünde (1)
Niewielka strażniczówka przy zachodnim wyjeździe z posiadłości Sturefors. Nazwana od miejscowości na wyspie Uznam zdobywanej w czasie kampanii pomorskiej z lat 1757-1762.
Peenemünde

Sturefors (Husby)
Dawna posiadłość królewska rozparcelowana w latach 30-tych XX wieku. Obecnie osiedle willowe - dalekie przedmieście Linköpingu. W okolicy odnaleziono liczne wczesnośredniowieczne pochówki. Kościół istniał tu już prawdopodobnie od XI wieku.  Stara świątynia spłonęła w 1961 roku i na jej miejscu zbudowano nowy kościół (2) konsekrowany w 1965 roku. Efekt nie jest specjalnie porażający - zwłaszcza wieża z betonowych płyt nieco razi. Starodawne są tylko ściany nawy i niewielka drewniana madonna uratowana z pożogi. W ołtarzu kolorowa mozaika Bengta Olofa Kälde. Na suficie malowidło przedstawiające w sposób symboliczny trzy postacie boskie. Organy nawiązujące do starych piszczałek skonstruowanych w XVIII wieku przez Wisteniusa. Na cmentarzu kamień runiczny znaleziony w fundamentach kościoła. Nad brzegiem Stångån molo zwane Prästgårdkajen, przy którym czasami przystaje statek żeglugi śródlądowej pływający po kanale Kinda. Na brzegu ekspozycje artystyczne. Most kolejowy z 1902 roku i kąpielisko nad rozlewiskiem Stångån

Hamra
Początek sztucznie wykopanego kanału omijającego koryto rzeki Stångån. Śluza (3) ma dwa stopnie o łącznej różnicy poziomów 8,9 m. Miejsce piknikowe. Brzegiem biegnie szlak Östgötaleden.

Hovetorp
Stopień wodny w Hövetorp
Najwyższy system śluz (4) na Kanale Kinda o łącznej wysokości 15,8 m pochodzi z 1870 roku. Trzy niższe stopnie tworzą charakterystyczny stromy schodek. Czwarta jest nieco bardziej oddalona od pozostałych a pomiędzy nimi znajduje się basen ze sztuczną obudową. Poniżej przystań statku żeglugowego M/S Kind z drewnianym pomostem. Powyżej śluz marina jachtowa i most obrotowy z 1869 roku. Deszczochron. Szlak Östgötaleden. Nieco powyżej farmy elektrownia wodna o mocy 8000 kW. 

Stare koryto Stångån
Powstała w 1962 roku elektrownia wodna przy Kanale Kinda zaburzyła obieg wody w starym korycie Stångån między Hamra a Bjärka-Säby, czego wynikiem są deficyty wody i różnego typu problemy ekologiczne związane z jakością wody, np. zakwity alg. Odcinek ten nie jest żeglowny. W korycie istnieją bystrza i progi skalne. Stångån przy wypływie z jeziora tworzy dwa charakterystyczne zakola by ostatecznie płynąć ku północy wąską doliną o sporym spadku. Prawym brzegiem rzeki biegnie wschodnia magistrala kolejowa Linköping - Åtvidaberg - Västervik. W obrębie wąwozu znajduje się most Skorpa Bron oraz ruiny elektrowni wodnej Knutsbro (5). W 1890 roku powstała tutaj fabryka masy celulozowej związana z posiadłością w Bjärka-Säby. W 1920 roku stary zakład przejęła gmina Norrköping i zamontowała turbiny elektryczne, jednak po wybudowaniu nowej elektrowni w Hovetorp placówkę zamknięto. Dojazd z Hovetorp drogą szutrową.  Teren wzdłuż rzeki był od dawna wykorzystywany gospodarczo. W XIX wieku działało tutaj kilka młynów, kuźnia oraz tartak. Drugi ośrodek przemysłowy znajdował się powyżej w zakolu przy moście w Kvarntorp. Dojazd gruntową drogą od przystanku Cedersberg.
Dawna elektrownia wodna Knutsbro


Na południe od Hovetorp Kanał Kinda uchodzi do jeziora Stora Rängen. Po wybudowaniu drogi wodnej poziom wody w jeziorze zmniejszył się o około metr. Trzeci co do wielkości akwen w gminie Linköping ma dobrze rozwiniętą linię brzegową. Na północy istnieje długa wąska i głęboka zatoka Labbenäsviken. Na południu cieśnina pomiędzy Norrängen a połączoną groblą z lądem wyspą Unö oddziela Stora Rängen od Lilla Rängen. W środkowej części znajduje się kilka zalesionych wysp, np.: Tällen, Björkön, Långholmen. Brzegi są w dużym stopniu zalesione Jezioro znane jest wśród wędkarzy. Przez lata odławiano tutaj specyficzną rasę troci zwaną rengenlax 

Las liściasty Stafsäter
Rezerwat przyrodniczy obejmuje kilka oddzielnych obszarów o łącznej powierzchni 60 hektarów. Dawne pastwiska nadjeziorne oraz zdziczały park angielski. Na łąkach Sörängen znajdziemy okazy 150-250 letnich dębów. Najstarsze i najgrubsze okazy rosną w Labbenäs na północy. Osobliwością są rzadkie chrząszcze np. pachnica dębowa (Osmoderma eremita).

Stafsäter Herrgård
Piękny XVII-wieczny dwór drewniany (6) zbudowany przez Jacoba Spensa z dwudzielnym wysokim dachem z wieżyczką w której zawieszony jest dzwon ceremonialny. W otoczeniu stare obiekty gospodarcze, m.in. przy wjeździe XIX-wieczna kuźnia. Gospodarstwo rolne znane z produkcji lodów. Sklep. 
Dwór w Stafsäter


Chata Kåken
Drewniany leśny domek nad samym jeziorem. Pomost i plaża Kuseboholm.
Woda bieżąca latem. Łazienka. Możliwość wynajęcia. Kontakt telefoniczny: 013 12 02 62, e-mail: jo_han_@hotmail.com

Bjärka-Säby
Posiadłość ziemska na wschodnim brzegu jeziora. Tradycyjnie jej powstanie wiąże się z Bo Jonssonem Gripem członkiem królewskiej Tajnej Rady i wielkim posiadaczem ziemskim, najważniejszym urzędnikiem na dworze króla Albrechta Meklemburskiego. Jako królewski wierzyciel otrzymał olbrzymie majątki i uważany był za drugiego po koronie posiadacza ziemskiego w kraju. W 1367 roku z jego inicjatywy powstała kamienna forteca Bjärkaholm przy ujściu Stångån do Stora Rängen na wysepce zwanej dziś Bosholmen. Po tym pierwszym zamku pozostały jednak tylko ślady archeologiczne. W 1630 roku Per Nilsson zwany Noc i Dzień rozpoczął budowę pałacu określanego dziś mianem Gamla Slott (7). Trzykondygnacyjny główny budynek z granitową fasadą oraz wysokim strychem otaczają dwa mniejsze parterowe drewniane oficyny. Nad wejściem znajduje się herb Nilssona oraz jego żony Zofii ze Stenbocków. W XIX wieku pomieszczenia były wykorzystywane jako magazyn. W końcu XX wieku w komnatach pałacu urządzano coroczne wystawy bożonarodzeniowe. Obecnie jest to obiekt konferencyjny. Znacznie bardziej skomplikowaną formę architektoniczną posiada Nowy Pałac (Nya Slott, 8) zbudowany 250 metrów dalej po drugiej stronie drogi. Trzypiętrowy prostokątny korpus urozmaica okrągły westybul nakryty kopułą. Po obu jego stronach prosta kolumnada łączy główny budynek z niższymi skrzydłami. Pierwotny projekt stworzył Fredrik Magnus Piper w końcu XVIII wieku na polecenie właściciela majątku, wpływowego dyplomaty Germunda Ludwika Cederhjelma. Klasycystyczny gmach przebudowywano w końcu XIX wieku nadając mu formę bardziej barokową przypominającą sztokholmski Riddarhuset. Po prawej stronie hallu znajduje się gabinet z ekspozycją  XVIII-wiecznych mebli oraz elementów architektonicznych przeniesionych ze starszego pałacu. W dawnej bibliotece znajduje się kaplica zielonoświątkowa z ołtarzem ukazującym Chrystusa jako Odkupiciela. Obecnie obiekt jest własnością centrum religijnego. Wydawane jest tutaj również czasopismo "Pielgrzym".
Bjärka-Säby: Nowy Pałac i Stary Pałac
W arkadach kawiarnia. Pałac otacza nieregularny park angielski. W sąsiedztwie znajdują się także inne obiekty kiedyś tworzące gospodarstwo rolne Säby. Na południe od rezydencji znajdują się monumentalne ceglane magazyny zbudowane w latach 1874-1875. W jednym z nich wystawa dawnych powozów. Oprócz tego stadnina koni, pomieszczenia na park maszynowy, suszarnie i sale balowe. Za mostem Säbybro istnieje najstarsza w Szwecji zagroda dla dzikich zwierząt utworzona w 1660 roku. Jest ona obecnie częścią tradycyjnego gospodarstwa Fornhemmet (9) założonego w II połowie XIX w. przez Oscara Ekmana przy udziale wybitnego etnografa, pracownika sztokholmskiego skansenu Sigurda Erikssona. Istnieją tu dwie duże zagrody z okolic Stångån: wiejska Sandgården w głębi ogrodu oraz leśniczówka Löten Torp. Oprócz domów mieszkalnych znajdziemy typowe dla wsi budynki gospodarcze a także usługowo-rzemieślnicze (stodoła, drewutnia, stajnia, chlewnia, spichrz, lodownia, kuźnia, sklep spożywczy, lamus, itp.). W otoczeniu starodrzew z okazami dębów pochodzących z XVII wieku. Na wiosnę w runie zakwita miodunka i konwalijka majowa. Na miejscu znajdziemy też niewielki ogród ziołowy.
Bjärka-Säby to węzeł kolejowy na linii Linköping-Vimmerby i Linköping-Västervik. Drewniane budynki stacyjne wraz z dawnym hotelem pochodzą z 1907 roku. Od 2003 roku pociągi niestety nie zatrzymują się już na stacji. Do Linköpingu dojechać można natomiast kursującym kilka razy na dobę autobusem z Brokind. 

Vessers Udde
Rezerwat przyrodniczy na półwyspie po wschodniej stronie jeziora. Wstęp od strony lądu jest zabroniony już od 1923 roku. Z jeziora możemy obserwować sukcesję lasu na obniżonym sztucznie brzegu.

Säby Västerskog
Ten założony w 2000 roku rezerwat przyrody obejmuje fragment starodrzewu iglastego (200-300 letnie sosny i świerki) silnie uszkodzonego w czasie orkanów Gudrun (2005) i Per (2007). Bogata flora naczyniowa. Rzadkie grzyby i porosty. Przez rezerwat prowadzi szlak Östgötaleden. 

     

1 komentarz: