Ronneby część 3

RONNEBY [217 km] / 12,9 tys. mieszkańców

Na dzisiejszy układ urbanistyczny starówki w Ronneby duży wpływ miał wielki pożar miasta z 1864 roku. Z kataklizmu uratowała się tylko północna część miejscowości osłonięta kościelnym wzgórzem. Istniejący do dziś kwartał Bergslagen charakteryzują więc stare XVII i XVIII-wieczne drewniane domki oraz ulice o krętym przebiegu. Zupełnie inaczej wygląda południowa część centrum wytyczona na nowo po pożarze. Dominują tu szerokie ulice przecinające się pod kątem prostym otoczone nowszą zabudową. Tak wytyczony obszar otacza z trzech stron rzeka Ronnebyån i tylko od wschodu miasto musiały bronić sztuczne obwarowania i palisada. Nad centrum góruje położony na płaskim pagórku średniowieczny kościół św. Krzyża (Heliga Kors Kyrka, 1) w przeszłości nazywany też kościołem św. Wawrzyńca. Z rynku prowadzą tutaj 64 kamienne schody zwane Munkatrappan. Przy nich rzeźba Wilhelma Gieseke przedstawiająca dziewczynę z kwiatami (Blomsterflickan). 

Munkatrappan i kościół św. Krzyża

Kościół to jedna z najstarszych budowli w całym Blekinge, której początki sięgają końca XI wieku. Świątynię wznoszono etapami - najstarsze są mury nawy i zachodnia część prezbiterium zbudowane z szarego granitu (tzw. kamienia polnego). Po południowej stronie odnajdziemy najstarszy romański portal ozdobiony półkolistym tympanonem z krzyżem i liliami. Jakieś 50 lat później do prostej nawy dołączono transept. W XIII wieku powstała m.in. zakrystia oraz dość pokraczne gotyckie przypory po południowej stronie. Z XIV wieku pochodzi przysadzista ceglana wieża po zachodniej stronie założenia obecnie pomalowana na biały kolor jak i cała fasada. Na większej wysokości mamy dwie kondygnacje wąskich okien ujętych w gotyckie blendy. Na wieży zawieszono 3 dzwony - najstarszy i największy pochodzi z Lubeki. Znacznie nowszy jest mechanizm zegarowy. Z kościołem św. Krzyża wiążą się dramatyczne wydarzenia z okresu wojny siedmioletniej. 4 września 1564 roku szwedzcy żołnierze króla Eryka XIV zdobyli miasto i dokonali masakry ludności cywilnej, która schroniła się w świątyni. Do dziś w północnej części nawy można obejrzeć fragment drewnianych drzwi uszkodzonych kopiami atakujących knechtów. Świadectwem tej zbrodni są także obrazy wypełniające mury i sklepienia w stosunkowo niewielkim wnętrzu świątyni, np. taniec śmierci na południowej ścianie prezbiterium. Ten charakterystyczny barokowy motyw ukazujący równość stanów wobec rzeczy ostatecznej  może stanowić reminiscencję "krwawej łaźni" z 1564 roku. Wiadomo jednak, że obrazy tego typu pojawiają się w wielu świątyniach tego okresu, także w Polsce np. w krakowskim kościele Bernardynów tuż pod Wawelem. Inne malowidła przedstawiają rozmaite sceny biblijne o wymowie dydaktycznej. Na skrzyżowaniu naw obejrzymy 2 duńskie herby rycerskie, w tym logotyp króla Fryderyka II. Najstarsze XIV-wieczne freski znajdziemy natomiast w północnej części transeptu, w tym przedstawienie św. Piotra jako głowy kościoła siedzącego na tronie z symboliczną księgą i kluczem. 

Krucyfiks z belki tęczowej

W pobliżu warto zwrócić uwagę na stary krucyfiks stojący dawniej w belce tęczowej. To jeden z nielicznych artefaktów, które przetrwały szwedzki najazd. Renesansowy drewniany ołtarz główny z misternymi zdobieniami w tzw. broskverksstil posiada 2 obrazy przedstawiające scenę eucharystii oraz ukrzyżowanie. W zwieńczeniu wizerunek Chrystusa zmartwychwstałego. Renesansowe są także liczne epitafia wiszące w chórze oraz rozmaitych przestrzeniach nawy. Obejrzeć można portrety bogatych mieszczan z rodu Schlüter, Schov czy Kleinborg. Tablica wotywna Hermana Schlütera ukazuje także scenę złożenia Chrystusa do grobu. Kościół św. Krzyża jest miejską nekropolią. Najstarszy grobowiec z 1354 roku należy do Jensa Holebeke i znajduje się w sąsiedztwie ołtarza. W południowym transepcie mamy natomiast płytę nagrobną chłopa Jensa Brommesona z Ettebro (z 1704 roku), co stanowi raczej wyjątek jeśli chodzi o miejsce pogrzebu osoby z gminu. XVII-wieczna ambona ozdobiona figurami św. Pawła oraz Ewangelistów pochodzi najprawdopodobniej ze Szkocji. Ciekawostką są niewielkie rzeźbione głowice w południowym transepcie stanowiące zakończenie żeber sklepienia. Jedna z nich zwana jest Magnus Smek i przedstawia wizerunek szwedzkiego króla Magnusa Erikssona, który w 1332 roku przejął czasowo władzę nad Skanią i Blekinge i w ten sposób uwieczniono jego wkład w budowę świątyni. Inna przedstawia z kolei królową Małgorzatę Duńską, również zasłużoną dla Ronneby. 
W sezonie chłodnym kościół otwierany jest dla zwiedzających między 12 a 14, w lecie między 10 a 14.

Do dużego cmentarza przykościelnego przylega od północy kompleks zabudowań dawnej fabryki Kockums kiedyś produkującej pierwsze w świecie naczynia emaliowane. W starym magazynie z 1906 roku mieści się dzisiaj Centrum Kultury (2) z największą w południowej Szwecji halą wystawienniczą o powierzchni 1500 metrów kwadratowych. Na zapleczu na fasadzie fabryki każdej wiosny powstaje nowe malowidło graffiti. Z placu przed hangarem mamy widok na zalesione wzgórze Pepparbacksberget zwieńczone ceglanym szczytem wieży ciśnień (3) zbudowanej w 1902 roku w neoromantycznym narodowym stylu. Dzisiaj należy do artysty Freja Larssona i można wokół niej zobaczyć dziwne plastikowe figury-zabawki.
Kompleks fabryczny położony jest ponad bystrzami na rzece Ronnebyån. Stanowiły one naturalną siłę poruszającą turbiny wodne już od średniowiecza. Przy Möllebacksgatan 3 w dzielnicy Bergslagen znajduje się duży młyn Massmanska Kvarnen w obecnej postaci pochodzący z XIX wieku. Obecnie odbywają się w nim wystawy sztuki a istniały plany lokalizacji tutaj muzeum lotnictwa bazującego na historii eskadry F-17 z pobliskiego Källinge. Dobry widok na starą dzielnicę mamy z kładki pieszej prowadzącej na Möllebacksgatan. Pod numerem 10 stoi stary drewniany dom z przełomu XVIII wieku (4), dawne mieszkanie młynarza a obecnie muzeum miejskie z wystawą ukazującą stare wnętrze wraz z przedmiotami codziennego użytku, tkaninami i ceramiką.
Otwarte w sezonie letnim od połowy czerwca do 2 września, wt-nd 12-16. Wstęp wolny.

Mor Olivia Gården i wodospad na rzece Ronnebyån

Warto przespacerować się także sąsiednimi uliczkami Bergslagsgatan czy Lilla Kyrkogatan wśród małych drewnianych domków. Poniżej kościoła trafimy na brukowany kocimi łbami trójkątny placyk Möllebackstorget. Nad sama rzeką poniżej młyna znajduje się urocze gospodarstwo Mor Oliviagården (5). Przed 1564 rokiem był tutaj niewielki szpital przyklasztorny. Obecnie w domu mieści się galeria sztuki i rzemiosła, sklep z pamiątkami oraz przytulna kawiarenka a na zapleczu ogród ziołowy i niewielka grota z ołtarzem Christiana Johanssona nawiązującym do wzmianki o miejscu świętym pod wodospadem. Z drewnianego tarasu widok na dolinę Ronnebyån, wodospad oraz stromą pochylnię biegnącą do wnętrza młyna. Naprzeciwko po drugiej stronie ulicy Möllebacksgatan najstarszy budynek dzielnicy - pochodzące z końca XVII wieku stajnie.
Na zachód od kamiennego mostu Norrebro (z 1844 roku) rozciąga się teren parkowy z obecnym budynkiem siedziby władz miejskich Ronneby (6). Jest to nowoczesny gmach powstały w początku lat 70-tych XX wieku z przeszkloną fasadą, wielką sadzawką od strony rzeki oraz systemem paneli solarnych na dachu. W hallu znajduje się oryginalny gipsowy odlew figury Pera Hasselberga Snöklockan (Śnieżyczka) z 1881 roku. Ta nagrodzona na paryskiej wystawie rzeźba przedstawiająca młodą dorastającą dziewczynę stała się popularnym motywem artystycznym i ma w Szwecji wiele replik m.in. w Sztokholmie i Göteborgu.