Na granicy trzech regionów Skanii, Blekinge i Småland (län Kronoberg) rozciąga się Stenriket czyli królestwo kamienia. Na skraju krystalicznej tarczy fennoskandzkiej występują w tym miejscu żyły czarnych diabazów zwanych inaczej dolerytami, które powstały w prekambrze około miliard lat temu. Złoża ciągną się wzdłuż wąskiej linii ( tzw. svarta linjen) z południa na północ. Jest to kamień niesamowicie odporny na czynniki atmosferyczne oraz wszelkie urazy mechaniczne. Surowy urobek ma kolor szary i jest szorstki, ale wypolerowany przybiera piękną czarną i błyszczącą barwę. Dzięki temu zdobył sławę jako doskonały budulec - materiał na pomniki, gzymsy, postumenty, okładziny fasad, dachy. Renoma szwedzkiego kamienia dotarła aż na inne kontynenty. Diabazy zdobią m.in. ściany Empire State Building w Nowym Jorku. Wydobycie "czarnego złota" rozpoczęło się około 1870 roku i dzięki dobrze płatnej pracy zahamowało emigrację do Ameryki. W szczytowym momencie funkcjonowało tutaj ponad 100 kamieniołomów z których większość została już opuszczonych.
Dojazd autobusami 682, 684, 687 lub 689.
Miejscowość i siedziba parafii. Duża bazylika (1) powstała w 1865 roku. W głównym ołtarzu obraz przedstawiający Chrystusa stojącego przed Piłatem. Warto też zwrócić uwagę na serię malunków otaczających emporę i przedstawiających apostołów i proroków, których autorem był Måns Jönsson - protoplasta postaci Olle Montanusa z noweli Augusta Strindberga Czerwony pokój. Przy wejściu na teren kościelnego cmentarza zwraca uwagę długi mur wykonany z czarnego diabazu. Z tego materiału powstały też znajdujące się na cmentarzu figury nagrobkowe rodziny Carla Eldha oraz rzeźba jego autorstwa przedstawiająca misjonarza Ansgara błogosławiącego ludy nordyckie. Na skwerze przy drodze do Vilshult stoi z kolei Kyrkhultstenen - diabaz z reliefem Hjalmara Råstorpa. Wschodnią część osady zajmuje stary park zdrojowy wraz z łazienkami Tulseboda Brunn (2).
Uzdrowisko powstało w końcu XIX wieku a największy rozkwit osiągnęło w latach 1900-1915 kiedy przebywało tutaj rocznie ponad 700 kuracjuszy. Gorące kąpiele stosowano do 1953 roku. Obecnie wiele z istniejących urządzeń zdrojowych zostało zburzonych. W dawnym pawilonie zdrojowym (wraz z restauracją) mieści się obecnie szkoła cyrkowa. W Läkarvillan, czyli dawnej siedzibie lekarza balneologa zorganizowano niewielkie muzeum. Odtworzono tutaj dawne wnętrza sklepu przemysłowego, gabinetu lekarskiego, warsztatu szwedzkiego i zgromadzono wiele starych eksponatów takich jak projektor filmowy, radiostacja wojskowa czy szafa grająca. Osobna wystawa poświęcona jest historii uzdrowiska oraz kościoła w Kyrkhult.
Otwarte w sezonie letnim (od lipca do połowy sierpnia w każdą niedzielę od 13 do 16). Wstęp wolny. Kontakt telefoniczny: 0454 77 04 50 lub 0454 77 04 16
W bok od drogi do Ebbemåla znajduje się Forneboda (3), piękna posiadłość nad jeziorem Gårdsjön z drewnianą willą w norweskim stylu rustykalnym. W latach 20-tych Anna Bohlin urządzała tu sobotnie potańcówki na drewnianej estradzie. Potem posesja należała między innymi do Elisy Eldh siostry rzeźbiarza.
Farabol (4)
Dojazd autobusem linii 687.
Mała wioska w północnym Blekinge. Historyczna szkoła z 1876 roku. W jej pobliżu przy drodze kamień drogowskazowy z napisem Jämshög - 2 mil. Na miejscu katastrofy amerykańskiego bombowca w dniu 7 października 1944 roku głaz i tablica pamiątkowa. Szlaki piesze w okolicy prowadzą m.in. nad jeziora Norra i Södra Grytsjön oraz na Rävabacken (189,7 m n.p.m.) - najwyższy punkt Blekinge.
Arons Berg (5)
Do skrzyżowania dojazd autobusem 684, następnie piechotą około 2 km.
Dawna kopalnia czarnego diabazu w Brännarebygd w lasach pomiędzy Kyrkhult a Vishult. Eksploatację prowadzono do lat 80-tych ubiegłego wieku. Na miejscu zachowała się także stara kuźnia, spichlerz i dom górnika.
Vishult
Dojazd autobusami 682, 684 lub 689
Osada przemysłowa z hutą szkła. W kamiennym baraku mieści się niewielkie muzeum przemysłu kamieniarskiego (6). Przy wejściu tablice informacyjne ze starymi fotografiami z czynnych kamieniołomów. We wnętrzu zgromadzono maszyny pracujące przy pozyskiwaniu i przetwórstwie urobku.
Otwarte tylko w sezonie letnim (od 3 lipca do 14 sierpnia) w piątki, soboty i niedziele między 13 a 16. Możliwość rezerwacji wizyty w innym terminie po skontaktowaniu się z opiekunem ekspozycji - tel: 0705 25 31 00, e-mail: antik@telia.com
Lönsboda
Dojazd autobusem 682 (kierunek na Älmhult)
Duża osada przy kościele parafii Örkened. W XIX wieku był to spory ośrodek przemysłowy i rzemieślniczy. Oprócz pozyskiwania czarnego diabazu wyplatano tutaj wiklinowe kosze, które sprzedawane były nawet w Anglii i północnych Niemczech. Poza popularnymi kobiałkami w latach 40-tych i 50-tych wytwarzano tutaj również opakowania do serów. W zamkniętym ostatecznie w 1978 roku zakładzie znajduje się teraz muzeum (Korgmuseum, 8) ukazujące historię wyrobów oraz proces technologiczny.
Zwiedzanie tylko po wcześniejszej rezerwacji. Kontakt telefoniczny pod numerami: 047 92 06 79, 047 92 05 83. Przy muzeum parking oraz podjazd dla osób niepełnosprawnych.
Obecny kościół Örkened (7) zbudowany został w latach 1786-1790 według projektu Olofa Tempelmana. Ponad wejściem wznosi się przysadzista wieża w stylu gustawiańskim z charakterystycznym hełmem krytym blachą miedzianą. Na jej bocznej ścianie stary zegar mechaniczny. Mury zbudowane zostały z wielkich kamieni połączonych gliną. Pierwotny projekt zakładał budowę transeptu, jednak nigdy nie został on zrealizowany - z tyłu nawy dobudowano jedynie zakrystię. Z dawniejszej drewnianej świątyni zachowała się ambona z rzeźbami ewangelistów, część ławek z malowanymi brzegami oraz dzwony. W głównym ołtarzu wisi obraz Zdjęcie z krzyża pędzla Martina Rotha z Lund. Przy kościele znajduje się grupa nowoczesnych rzeźb Kennetha Johanssona wykonanych z miejscowego czarnego diabazu. U zbiegu Loshultsvägen i Tommahultsvägen stoi natomiast posążek przedstawiający duńskiego buntownika (snapphane). Region Lönsboda szczególnie długo opierał się zeszwedzczeniu, a panujący w owym czasie w Szwecji król Karol XI posunął się do radykalnego kroku paląc wszystkie gospodarstwa w tutejszej parafii i zabijając wszystkich miejscowych mężczyzn. Z rzezi uratowały się tylko 4 zagrody. W południowej części miejscowości przy Tranebodavägen mieści się jeden z większych w Szwecji parków ludowych (Granadaparken) z estradą taneczną i urządzeniami sportowymi.
Svarta Bergen (9)
Svarta Bergen czyli Czarna Góra leży na terenie wsi Hägghult 5 km na zachód od Lönsboda. W tym największym na terenie Stenriket kamieniołomie diabazu mierzącym 900 m długości i 50 m szerokości funkcjonuje obecnie muzeum na otwartym powietrzu obejmujące dawny teren kopalni wraz z urządzeniami wydobywczymi typu żurawie i taśmociągi a także ustawionymi tutaj rzeźbami i instalacjami z czarnego kamienia.
W sezonie letnim (od czerwca do sierpnia) otwarte codziennie od 11 do 17, w pozostałych porach roku ekspozycja może być udostępniona na życzenie. Wstęp 50 SVK od osoby. Na miejscu restauracja ekologiczna i sklep z pamiątkami. Kontakt telefoniczny pod numerem: 047 92 02 12, e-mail: info@svartabergen.se. Strona web: http://www.svartabergen.se
W okolicy rozpościerają się lasy znane z ukrywających się tam w XVII wieku duńskich buntowników. Pod wsią Tommaboda znajdowała się skalna kryjówka w której schroniły się osoby ocalałe z rzezi w parafii Örkened. Historia opowiada też o duńskim księdzu Paulu Enertsenie starającym się utrzymać przyjazne kontakty zarówno z lokalną ludnością jak i szwedzką władzą. Podobno osobiście udał się do Sztokholmu, aby wyprosić króla o pozostawienie mu parafii, a ten zgodził się pod warunkiem, że zdąży do niej dotrzeć do najbliższej niedzieli. Jakimś niesamowitym rajdem udało się to rzeczonemu duchownemu. W czasie inwazji duńskiej na Skanię w 1676 roku został uwięziony i odstawiony do Kopenhagi, ale po restytucji władzy szwedzkiej wrócił na swoje stanowisko. Podobno był ostatnim księdzem prowadzącym nabożeństwa w języku duńskim. Szwedzkiego nigdy się nie nauczył.
Gylsboda
Leży 4 km na południe od Lönsboda przy linii kolejowej z Älmhult do Olofström.
We wsi znajdował się najstarszy kamieniołom (10) na terenie Stenriket, gdzie rozpoczęto wydobycie już w 1890 roku. Obecnie opuszczona kopalnia została udostępniona do zwiedzania (tablice informacyjne). Dno wyrobiska częściowo zatopione. Zachowały się resztki starych budynków i urządzeń mechanicznych w tym żurawia służącego do załadowywania wagonów przy rampie kolejowej. Na miejscu nadal funkcjonuje inny zakład wydobywczy wchodzący w skład spółki Emmaboda Granit AB
Miejscowość i siedziba parafii. Duża bazylika (1) powstała w 1865 roku. W głównym ołtarzu obraz przedstawiający Chrystusa stojącego przed Piłatem. Warto też zwrócić uwagę na serię malunków otaczających emporę i przedstawiających apostołów i proroków, których autorem był Måns Jönsson - protoplasta postaci Olle Montanusa z noweli Augusta Strindberga Czerwony pokój. Przy wejściu na teren kościelnego cmentarza zwraca uwagę długi mur wykonany z czarnego diabazu. Z tego materiału powstały też znajdujące się na cmentarzu figury nagrobkowe rodziny Carla Eldha oraz rzeźba jego autorstwa przedstawiająca misjonarza Ansgara błogosławiącego ludy nordyckie. Na skwerze przy drodze do Vilshult stoi z kolei Kyrkhultstenen - diabaz z reliefem Hjalmara Råstorpa. Wschodnią część osady zajmuje stary park zdrojowy wraz z łazienkami Tulseboda Brunn (2).
 |
| Läkarvillan w uzdrowisku Tulseboda |
Otwarte w sezonie letnim (od lipca do połowy sierpnia w każdą niedzielę od 13 do 16). Wstęp wolny. Kontakt telefoniczny: 0454 77 04 50 lub 0454 77 04 16
W bok od drogi do Ebbemåla znajduje się Forneboda (3), piękna posiadłość nad jeziorem Gårdsjön z drewnianą willą w norweskim stylu rustykalnym. W latach 20-tych Anna Bohlin urządzała tu sobotnie potańcówki na drewnianej estradzie. Potem posesja należała między innymi do Elisy Eldh siostry rzeźbiarza.
 |
| Willa Forneboda |
Farabol (4)
Dojazd autobusem linii 687.
Mała wioska w północnym Blekinge. Historyczna szkoła z 1876 roku. W jej pobliżu przy drodze kamień drogowskazowy z napisem Jämshög - 2 mil. Na miejscu katastrofy amerykańskiego bombowca w dniu 7 października 1944 roku głaz i tablica pamiątkowa. Szlaki piesze w okolicy prowadzą m.in. nad jeziora Norra i Södra Grytsjön oraz na Rävabacken (189,7 m n.p.m.) - najwyższy punkt Blekinge.
Arons Berg (5)
Do skrzyżowania dojazd autobusem 684, następnie piechotą około 2 km.
Dawna kopalnia czarnego diabazu w Brännarebygd w lasach pomiędzy Kyrkhult a Vishult. Eksploatację prowadzono do lat 80-tych ubiegłego wieku. Na miejscu zachowała się także stara kuźnia, spichlerz i dom górnika.
Vishult
Dojazd autobusami 682, 684 lub 689
Osada przemysłowa z hutą szkła. W kamiennym baraku mieści się niewielkie muzeum przemysłu kamieniarskiego (6). Przy wejściu tablice informacyjne ze starymi fotografiami z czynnych kamieniołomów. We wnętrzu zgromadzono maszyny pracujące przy pozyskiwaniu i przetwórstwie urobku.
Otwarte tylko w sezonie letnim (od 3 lipca do 14 sierpnia) w piątki, soboty i niedziele między 13 a 16. Możliwość rezerwacji wizyty w innym terminie po skontaktowaniu się z opiekunem ekspozycji - tel: 0705 25 31 00, e-mail: antik@telia.com
Lönsboda
Dojazd autobusem 682 (kierunek na Älmhult)
Duża osada przy kościele parafii Örkened. W XIX wieku był to spory ośrodek przemysłowy i rzemieślniczy. Oprócz pozyskiwania czarnego diabazu wyplatano tutaj wiklinowe kosze, które sprzedawane były nawet w Anglii i północnych Niemczech. Poza popularnymi kobiałkami w latach 40-tych i 50-tych wytwarzano tutaj również opakowania do serów. W zamkniętym ostatecznie w 1978 roku zakładzie znajduje się teraz muzeum (Korgmuseum, 8) ukazujące historię wyrobów oraz proces technologiczny.
Zwiedzanie tylko po wcześniejszej rezerwacji. Kontakt telefoniczny pod numerami: 047 92 06 79, 047 92 05 83. Przy muzeum parking oraz podjazd dla osób niepełnosprawnych.
 |
| Rzeźby z diabazu w Lönsboda |
Svarta Bergen (9)
Svarta Bergen czyli Czarna Góra leży na terenie wsi Hägghult 5 km na zachód od Lönsboda. W tym największym na terenie Stenriket kamieniołomie diabazu mierzącym 900 m długości i 50 m szerokości funkcjonuje obecnie muzeum na otwartym powietrzu obejmujące dawny teren kopalni wraz z urządzeniami wydobywczymi typu żurawie i taśmociągi a także ustawionymi tutaj rzeźbami i instalacjami z czarnego kamienia.
 |
| Krutgubbar - Svarta Bergen |
W okolicy rozpościerają się lasy znane z ukrywających się tam w XVII wieku duńskich buntowników. Pod wsią Tommaboda znajdowała się skalna kryjówka w której schroniły się osoby ocalałe z rzezi w parafii Örkened. Historia opowiada też o duńskim księdzu Paulu Enertsenie starającym się utrzymać przyjazne kontakty zarówno z lokalną ludnością jak i szwedzką władzą. Podobno osobiście udał się do Sztokholmu, aby wyprosić króla o pozostawienie mu parafii, a ten zgodził się pod warunkiem, że zdąży do niej dotrzeć do najbliższej niedzieli. Jakimś niesamowitym rajdem udało się to rzeczonemu duchownemu. W czasie inwazji duńskiej na Skanię w 1676 roku został uwięziony i odstawiony do Kopenhagi, ale po restytucji władzy szwedzkiej wrócił na swoje stanowisko. Podobno był ostatnim księdzem prowadzącym nabożeństwa w języku duńskim. Szwedzkiego nigdy się nie nauczył.
Gylsboda
Leży 4 km na południe od Lönsboda przy linii kolejowej z Älmhult do Olofström.
We wsi znajdował się najstarszy kamieniołom (10) na terenie Stenriket, gdzie rozpoczęto wydobycie już w 1890 roku. Obecnie opuszczona kopalnia została udostępniona do zwiedzania (tablice informacyjne). Dno wyrobiska częściowo zatopione. Zachowały się resztki starych budynków i urządzeń mechanicznych w tym żurawia służącego do załadowywania wagonów przy rampie kolejowej. Na miejscu nadal funkcjonuje inny zakład wydobywczy wchodzący w skład spółki Emmaboda Granit AB
 |
| Kamieniołom w Gylsboda |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz