Środkowe Åsunden

Ta część akwenu nazywana bywa Storsjön. Jest to usiany wyspami labirynt wodny z odnogą prowadzącą na  wschód na jezioro Björkern i do Drabo.  Najszersza i najgłębsza część akwenu (max 63 m), znana z wielkich szczupaków, niezamarzająca całkowicie nawet zimą. Podobnie jak Björkern, które uważane było kiedyś nawet za najgłębszy zbiornik wodny w Östergotlandii. Kraina widokowych skalistych wzgórz, głębokich dolin i wodnych przestrzeni w opisach porównywana bywa do Szwajcarii Saksońskiej. Charakterystycznym punktem startowym jest przesmyk i most Råsöbron przez który prowadzi droga główna 134 z Åtvidabergu do Kisy. Miejsce to najlepiej obejrzeć można z brzegów niewielkiej przybrzeżnej wysepki Maria Öar na którą prowadzi ścieżka przez wąską zadrzewioną groblę.

Råstorp

Przyjemne kąpielisko w zatoczce osłoniętej od północy wzgórzem. Parking. Widoki na jezioro.

Utdala

XIX-wieczna farma (1) z piętrowym domem mieszkalnym na niewielkim skalistym pagórku ponad zatoką jeziora Åsunden oraz szeregiem budynków gospodarczych na zapleczu. Naprzeciwko zalesiony ostrów Baggholmen a w głębi brzegi wyspy Granö. Hodowla kuców szetlandzkich.

Björkern z okolic kawiarni na Valö/Åsunden spod farmy Utdala

Oppeby

Miejscowość na przesmyku pomiędzy jeziorami Åsunden i Nimmern. Widok na oba akweny ze wzgórza kościelnego. Drewniany kościół stał w tym miejscu już w średniowieczu. Jest wzmiankowany w  1300 roku w kronikach diecezji Linköpingu. W 1760 roku zbudowano obecną jednonawową kamienną świątynię (2). Wieża ma hełm oraz najwyższe piętro drewniane. We wnętrzu znajduje się wielki obraz ołtarzowy XVIII-wiecznego portrecisty Carla Friedricha Brandera namalowany dla kościoła w Asby. Przedstawia Pokłon pasterzy w barokowym sztafażu. Obok ambona z reliefem Jonasa Berggrena Chrystus z Samarytanką przy studni. Kilka starych drewnianych rzeźb. Na cmentarzu odnajdziemy szlacheckie kapliczki grobowe. Naprzeciwko bocznej drogi do Rimforsy stoi skromny dwór szlachecki Stjärnevik zamieszkiwany w przeszłości przez miejscowego diakona.

Kościół Oppeby

Ekelid Hembygdsgard

Niewielki lokalny skansen (3) stworzony na miejscu XVIII-wiecznej zagrody żołnierskiej zamieszkanej do lat 50-tych. Stara leśniczówka, stodoła, szopa i kuźnia z Frössvik. Kolekcja sprzętów rolniczych i rękodzieła. Stare drewniane łodzie z Drabo oraz wozy konne. Ogród z widokiem na jezioro Åsunden.

Frössvik Herrgård

Parterowy dwór z XVIII wieku w stylu karolińskim. Stare budynki gospodarcze. Sielska okolica. Z pobliskiego wzgórza Knastraberget panoramy na jezioro Åsunden.

Bjuggö, Lindö, Gårdsö, Kölvö 

Grupa wysp w środkowej części Åsunden. Ta pierwsza jest największą na jeziorze, bardziej znana jest jednak inna Bjuggö położona w pobliżu Hycklinge. Gospodarstwo rolne. Tereny łąkowo-leśne.

Ryda

Wioska położona na południowym brzegu środkowego Åsunden w otoczeniu skalistych zalesionych wzgórz. Rezerwat przyrody chroni fragment boru świerkowego oraz jego łąkowe otoczenie. Na skraju lasu potężne dęby, osiki i brzozy. W pobliskiej wiosce Hagla tuż przy drodze do Björkfors znajduje się cmentarzysko z epoki żelaza (6). 

Dawna stacja benzynowa BP w Björkfors

Björkfors

Osada letniskowa położona malowniczo na przesmyku pomiędzy jeziorami Åsunden i Björkern w otoczeniu zalesionych wzgórz. Lustra wody obu akwenów znajdują się na różnych wysokościach i łączy je ciek spiętrzony kaskadą o wysokości około 6 m. Poniżej leży przystań nad jeziorem Åsunden. W centrum w gospodarstwie Lindgården znajduje się galeria sztuki. Przy wjeździe od północy zwraca uwagę niewielka oldskulowa stacja benzynowa BP z 1955 roku zbudowana z prefabrykatów firmy Gullringshus (4). Obecnie wystawa muzealna. W sklepie nabyć można rozmaite akcesoria samochodowe oprócz benzyny. Latem odbywają się tutaj imprezy tematyczne i koncerty rockowe. Wnętrze otwierane na zamówienie.                                Kontakt pod numerem telefonu: 0740 349 91 61 lub 070 658 05 56, e-mail: nostalgimacken@outlook.com

Schronisko turystyczne wraz z wypożyczalnią kajaków. 36 miejsc noclegowych w 11 pokojach. Otwarte przez cały rok. Zameldowanie po 16.00. Ceny noclegu dla dorosłych 285 SVK, dla dzieci 175 SVK. Zniżki dla członków STF i International Host. 

Valö

Skalista wysepka przy wysokim brzegu jeziora Björkern połączona groblą ze stałym lądem (5). Od 1956 roku znajduje się tutaj restauracja, kawiarnia i estrada taneczna. Kąpielisko. Widoki na jezioro i otaczające go wzgórza. Powyżej wyspy duże prawie 100-metrowe urwisko Korpberget. Ścieżka spacerowa ubezpieczona jest linami w eksponowanych miejscach. Platforma widokowa. Pozostałości prehistorycznego grodziska. Bogate lasy z dębem, świerkiem, lipą i klonem. Na drzewach rzadki porost Fuscopannaria mediterranea. Rezerwat przyrodniczy. Zejście możliwe w kierunku Hulebo (inny rezerwat przyrodniczy) lub Odrygsbacken do centrum Björkfors.

Ävjeboda

Niewielka wioska na północ od Björkfors z tradycyjnymi XIX-wiecznymi zagrodami. Najstarsza jest chata zwana Klockarebostället. Stary krajobraz kulturowy

Bråtberget

Rezerwat przyrodniczy (7) po północnej stronie jeziora Björkern. Lasy iglaste i mieszane na stromych stokach. Murawy naskalne. Mchy i porosty. W zagajnikach rośnie rzadka wyka grochowata (Vicia pisiformis) z żółtymi lub fioletowymi kwiatami. Ścieżka turystyczna o długości 2,5 km.

Idhult

Stara wieś położona wysoko na grzbiecie morenowym ponad jeziorami Nedre i Övre Emmaren. Malownicza panorama z zalesioną górą Borgkullen rozdzielającą oba akweny. W średniowieczu na wierzchołku tego wzgórza znajdowała się strażnica obronna. Rezerwat przyrodniczy (8) z kilkoma szlakami przechadzkowymi i ścieżką edukacyjną. Stare łąki i pastwiska z bogatą florą kwiatową charakterystyczną dla środowisk nawapiennych lub nadmorskich. Najbardziej rozpoznawalne są kwitnące w maju lub czerwcu storczyki zwane w Polsce kukułką bzową (Dactylorhiza sambucina), a w Szwecji bardziej romantycznie Adamem i Ewą. Fioletowe przetaczniki, żółte rozchodniki, bodziszki krwawe, białe pierwiosnki lekarskie, a także rośliny zielarskie, m.in. pospolite oregano, ciemiężyk białokwiatowy czy kokorycz wonna. Polne kopce kamienne. Wypas kulturowy.

Drabo Brunn

Drabo

Wieś na granicy Östergotlandii i länu Kalmar na wschodnim krańcu jeziora Björkern. Na zboczu opadającym w kierunku akwenu znajduje się lecznicze źródło mineralne (9). Zostało przebadane przez lekarza wojskowego Magnusa Appelberga w 1871 roku i udostępnione kuracjuszom, którzy docierali tu drogą wodną przez kanał Kinda albo dorożką ze stacji kolejowej w Överum. Uznano że można tu leczyć anemię i choroby żołądka.  Powstały łaźnie oraz hotel uzdrowiskowy. Tego typu przedsięwzięcie nazywano "rolniczym zdrojem". Nie okazał się on jednak rentowny zapewne ze względu na oddalenie od miasta. Z Linköpingu droga na miejsce trwała około 10 godzin. Uzdrowisko zamknięto w 1888 roku. Zachowały się fundamenty łaźni oraz wyremontowana niedawno altana nad samym źródełkiem. Woda jak najbardziej nadaje się do picia. Widok na jezioro. Poniżej na zboczu znajdują się tzw. doły smołowe w których kiedyś produkowano lepik z tarcicy sosnowej. 

Tyllinge

Miejscowość położona w pobliżu długiego rynnowego jeziora Tynn już w länie Kalmar. Drewniany dwór szlachecki (10) wzmiankowany był po raz pierwszy w 1318 roku jako tzw. wolnizna (szwedzkie frälsegård). Dźwignięty został z ruiny podczas remontu w latach 1937-1938. Przy gospodarstwie znajdował się tartak oraz piec do wypalania wapna. Obecnie na stawie przemysłowym znajduje się fontanna. Zaniedbany park angielski przechodzi w rezerwat przyrodniczy. Bory sosnowe i lasy mieszane. Plaża nad niewielkim jeziorem Man.            

Między Kisą a jeziorem Sommen

W stronę największego akwenu na pojezierzu Sommenbygd i położonego na północnym brzegu kąpieliska Malexander z piaszczystymi plażami, porównywanego do słonecznej "riwiery". Trasa kajakowa biegnie górnym odcinkiem rzeki Kisaån przepływającej przez kilka uroczych rynnowych jezior. Liczne małże żyjące w ich wodach świadczą o dobrym stanie środowiska. Wokoło kraina lasów, niewysokich, choć skalistych wzgórz i samotniczych farm. Pozostałości dawnego rolnictwa.

Föllingsö

Tradycyjny kompleks gospodarczy położony nad Kisaån po wschodniej stronie jeziora Nedre Föllingen. Teren ten użytkowany był przez człowieka już od epoki żelaza. Pierwsza wzmianka pisana o dwóch farmach pochodzi z 1289 roku. Parterowy dwór w stylu barokowym (1) pochodzi z końca XVIII wieku. Otaczają go cztery skrzydła, przy czym najbliższe powstało najprawdopodobniej kilkadziesiąt lat wcześniej niż sam główny budynek. W dworze mieści się obecnie niewielkie muzeum pokazujące historię miejsca. Nad brzegiem jeziora znajduje się też stara kuźnia. Ścieżka przyrodnicza zwana "Piękną Drogą" (Väckra Vägen) prowadzi przez tradycyjny krajobraz rolniczy z łąkami oraz uprawami ziemniaków. Święte źródełko. Pozostałości historyczne w postaci kopców kamiennych i starych miedz oraz żywopłotów. Bujna roślinność kwiatowa oraz jedna z najbogatszych w Szwecji populacji motyli. Tablice informacyjne.

 

Mijamy przesmyk między jeziorami Nedre i Övre Föllingen. W domku nad brzegiem funkcjonowała tu sezonowa kawiarnia. Kilka atrakcji znajduje się na południe od rynny jeziornej i drogi w kierunku Malexander. Wszystkie można zwiedzić wędrując jedną z odnóg znakowanego szlaku turystycznego Östgötaleden.

 

Misterfalls Askäng

Łąka kośna z ładnym widokiem na okolicę. Bogata flora i fauna. Charakterystycznym jej składnikiem są ogłowione nisko jesiony, których liście stanowiły kiedyś uzupełnienie paszy. Z roślin kwiatowych pojawiają się m.in. pierwiosnek lekarski (Primula veris), wężymord niski (Scorzonera humilis), koniczyna łąkowa (Trifolium pratense), rdest żyworodny (Bistorta vivipara), złocień właściwy (Leucanthemum vulgare), podkolan zielonawy (Platanthera chlorantha), szelężnik mniejszy (Rinanthus minor) oraz pępawa różyczkolistna (Crepis praemorsa).

 

Humlehögsravinen (2)

Stromościenny, a miejscami skalisty jar o długości 800 m i głębokości 15 metrów powstały u schyłku epoki lodowej w wyniku wielkiej powodzi. Wielkie jezioro zastoiskowe stanowiące Pra-Sommen przelało się tędy w kierunku Bałtyku. Obecnie bierze tu swój początek niewielki potok dopływający do rzeczki Pinnarpsbacken.

Wąwóz Humlehögsravinen

 

Strömborgs Kvarn

XIX-wieczny młyn wodny w pobliżu drogi nr 134 z Kisa do Österbymo. Zwiedzanie po wcześniejszym umówieniu.

 

Tidersrum Kyrka (3)

Jedna ze starszych i oryginalniejszych sakralnych budowli drewnianych w regionie. Powstała około 1260 roku i mimo licznych remontów zachowuje swoją formę do dziś. Kościół stoi na stoku wzgórza otoczony cmentarzem parafialnym. Do pojedynczej nawy dobudowana została w XV wieku kamienna zakrystia z bielonymi ścianami, a w 1860 roku przedsionek (vapenhus) od strony zachodniej. Zewnętrzne pokrycie kościoła stanowią wzorzyste panele wyprodukowane z małych deseczek. Podobne panele znajdują się też na ażurowej wolno stojącej dzwonnicy pochodzącej z początku XVIII wieku. Jak na średniowieczną ciesiołkę to dość nietypowa technika. Przypuszcza się też, że w czasie powstania Nilsa Dacke kościół posłużył jako stajnia dla koni, pod podłogą znaleziono bowiem podkowy i resztki słomy z owsa. Do wnętrza prowadzą średniowieczne drzwi z żelaznymi okuciami. Na ścianach wewnętrznych zachowały się mocno zatarte fragmenty średniowiecznych malowideł. Przypuszcza się, że niektóre z nich mogą pochodzić nawet z czasu budowy świątyni. W polichromowanym ołtarzu pochodzącym z 1693 roku przedstawione zostało Złożenie Chrystusa do Grobu oraz jego Zmartwychwstanie. Nie jest to najstarszy obiekt w tutejszym inwentarzu. Kościół w Tidersrum wyposażony był m.in. w kilka średniowiecznych rzeźb figuralnych. W nocy z 17 na 18 października 2010 roku dokonano włamania a łupem złodziei padły trzy stare artefakty. Odnaleziono je ostatecznie w mieszkaniu złodzieja na Teneryfie. Jedynie rzeźba madonny zaginęła i ostatecznie odnaleziono ją na aukcji w 2019 roku. Dziś znajduje się w muzeum Östergotlandii w Linköpingu. Ze starych eksponatów jakie pozostały na miejscu na ścianie nawy wisi XIV-wieczny triumfalny krucyfiks, a w starej malowanej gablocie znajduje się drewniany wizerunek św. Olafa.

Tidersrum Museum

Lokalna wystawa historyczna oraz kolekcja starych narzędzi rolniczych. Mieści się w czerwonym drewnianym domku powyżej kościoła. Otwarta w letnie niedziele między 13 a 17. Domowe lody. 

Smedstorp Dubbelgård (4)

Na północ od Tidesrum, "daleko od szosy" nad jeziorem Drien znajduje się tradycyjna farma założona w  XVIII wieku. Około 1730 roku została podzielona na dwie części. Znajdują się tutaj zatem dwa domy mieszkalne, podwójne oficyny, dwie stodoły, wozownie, stajnie czy kurniki. Wszystkie budynki wzniesione są z wielkich bali drewnianych, które nie zostały oszalowane ani pokryte czerwoną farbą faluńską. Dachy kryte strzechą. Tradycyjne płoty. Nigdy nie wprowadzono tutaj nowoczesnej gospodarki agrarnej, a jako rezerwat kulturowy nadal kontynuuje się działalność rolniczą tradycyjnymi metodami.

Dalej wzdłuż ciągu jezior. W okolicach Pinnarp funkcjonuje samoobsługowy prom umożliwiający przedostanie się przez akwen na trasie szlaku pieszego Östgötaleden. Powyżej Övre Föllingen rzeka Bringesån łączy kolejne akweny jeziorne: Lilsjön, Örlången, Ören i Svalsjön.

Jezioro Örlången

Pinnarp

Ośrodek wypoczynkowy nad jeziorem Övre Föllingen. Pole golfowe, kąpielisko, kemping (5) i hotel z bungalowami.

Kemping posiada 90 miejsc dla przyczep i namiotów oraz kilka domków kempingowych. Plac zabaw, kąpielisko z wieżą do skoków i boisko. W budynku gospodarczym ogólnodostępne prysznice, kuchnia i świetlica. Urządzenia do zaopatrywania i czyszczenia kamperów. Otwarte od 1 kwietnia do końca września. W wysokim sezonie ceny za namiot 215 SVK, za kamper lub przyczepę 315 SVK, za domek 2-osobowy 350-450 SVK. Kontakt telefoniczny: 0046 494 43 088, e-mail: info@pinnarp.com

Sąsiedni hotel oferuje kwatery w głównym parterowym budynku oraz bungalowy. Pokoje 2-4 osobowe z prywatnym prysznicem i toaletą. W domku kempingowym kuchenka i lodówka. Kontakt telefoniczny: 0046 705 600 433, e-mail: magnus@aktivfritid.biz

Hylta Bränder

Rezerwat przyrodniczy leży na północ od jeziora Övre Föllingen i obejmuje skalisty grzbiet porośnięty ponad stuletnim borem sosnowym z domieszką świerka. Dojście drogą w kierunku Mjölsefall.

Galeria i Gabinet Mechanicznych Przedmiotów w Svalsjö

 

Svalsjö Mekaniska Kabinett

W starym sklepie wiejskim (6) z 1895 roku małżeństwo urządziło galerię, kawiarenkę i sklepik z pamiątkami. Główną atrakcją jest jednak gabinet z drewnianymi ruchomymi przedmiotami w stylu retro. Jest domowe kino, mechaniczna koza czy występujący Frank Sinatra. Zabawki z humorem.

Wstęp na wystawę 40 SVK, otwarte od czerwca do końca sierpnia w weekendy 11-17, w lipcu i sierpniu od wtorku do niedzieli 11-17.

 

W okolicach Svalsjö na północ odgałęzia się droga szutrowa w kierunku letniskowej wsi Ulrika (14 km). Drogi wodnej w tamtym kierunku brak.

 

Ulrika

Wieś kościelna założona w XVIII wieku na polanie wśród lasów. Tradycyjne miejsce targów  odbywających się corocznie w drugi czwartek września już od ponad 150 lat. W przeddzień tego święta handlowego odbywa się także targ zwierzęcy z możliwością zakupu koni, krów, kur, gęsi i innych zwierząt gospodarskich. 

Dwie małe stacje benzynowe: Billisten oraz prywatna. Gammalkilsvägen (przy placu targowym oraz przy warsztacie samochodowym). Dojazd do miejscowości możliwy jest autobusem 552 ze stacji kolejowej w Vikingstad.

Kościół Ulrika

Nazwa Ulrika pochodzi od imienia królowej Ulryki Eleonory, według którego ochrzczono miejscowy kościół (7). Parafia w odległym rewirze powstała za pozwoleniem królewskim, ale po długich pertraktacjach z urzędami. Do decyzji o jej fundacji przyczynił się wypadek powozu w którym zginęło świeżo ochrzczone dziecko, a jego matka została poważnie ranna. Konsekracji dokonał biskup Eryk Benzelius młodszy 1 czerwca 1737 roku. Według przekazu ludzi było wtedy 2 razy więcej niż miejsca w kościele. Drewniana świątynia stoi przy skrzyżowaniu dróg i otoczona jest niewielkim cmentarzem. Na cmentarzu znajduje się wolno stojąca dzwonnica zbudowana nieznacznie później bo w 1752 roku. Wiele obiektów z wnętrza świątyni zostało parafii przekazanych w trakcie fundacji, np: ambona, obrazy, naczynia eucharystyczne czy tkaniny liturgiczne. Tym samym nie dziwi, że organy skonstruowane przez Johana Niclasa Comana są starsze niż sama budowla. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Chrystusa w domu faryzeusza Szymona. 

We wsi zorganizowano w 1962 roku niewielkie muzeum. Powstało na bazie kolekcji kupca Svena Jakoba Carlsona. Obejmuje ona przedmioty codziennego użytku, monety, dokumenty i mapy dotyczące Ulriki i jej okolicy.

Kisavägen 18, 59-053 Ulrika. Otwarte w Dzień Wniebowstąpienia oraz w czasie wrześniowego tradycyjnego targu. W innym czasie po wcześniejszej rezerwacji pod numerem telefonu 014 291 212.

 

Amundebo Södergård (8)

Kemping wraz z ogrodem przygód dla dzieci: przejażdżki traktorem, dmuchane zamki, ścianki wspinaczkowe, samochodziki, minizoo, płukanie złota w potoku. Kąpielisko nad jeziorem Amundebosjön.

Wstęp 80 SVK (dorośli i dzieci), przejazd ciągnikiem z przyczepą 20 SVK od osoby. Aktualnie ze względu na sytuację epidemiczną obiekt jest zamknięty. Kontakt pod telefonem 046 706 441 443, e-mail: info@aventyrsgarden.se, strona www: http://amundebosodergard.se/

 

Ycke Urskog (9)

Jeden z najlepiej zachowanych fragmentów naturalnego lasu w  Östergotlandii. Wysokie sosny masztowe. Niektóre drzewa mogą mieć nawet 500 lat. Zachowały tzw. ślady ogniowe, pamiątki po pożarach trawiących puszczę kilkukrotnie w latach 1631, 1657, 1681, 1699 i 1726. Rezerwat przyrody od 1937 roku, dwukrotnie poszerzony. Żyje tu rzadki okaz czarnego chrząszcza zwanego wynurtem lśniącym (Ceruchus chrysomelinus) oraz nadrzewny grzyb zwany pniarkiem różowym (Fomitopsis rosea). Na miejscu parking z deszczochronem i miejscami do odpoczynku. Szlak turystyczny Östgötaleden oraz ścieżka przyrodnicza znakowana błękitną gwiazdką.

Malexander 

Przed miejscowością przy drodze punkt panoramiczny. Parking i tablica informacyjna. Osada opisana będzie przy trasie wokół jeziora Sommen.    

Trollhättan część 4 Centrum miasta

 

 

 

 

TROLLHÄTTAN  [0 km], 50,4 tys. mieszkańców

Osada położona na lewym brzegu rzeki pierwotnie nazywana była Stranna. Należała do parafii Gärdhem. Już od późnego średniowiecza koncentrowano tu przemysł młynarsko-tartaczny wokół którego powoli formowała się miejska społeczność. Proces urbanizacji uległ przyspieszeniu w okresie rewolucji industrialnej. Budowa elektrowni wodnych pozwoliła lokować w tym obszarze energochłonne zakłady przemysłowe. Trollhättan ostatecznie uzyskał prawa miejskie w 1916 roku. Dzisiejsze centrum miasta to obszar wydłużony w osi południkowej. Ogranicza go od północy linia kolejowa a od południa tereny byłych zakładów mechanicznych Nohab. Umownym środkiem jest ruchliwy plac Drottningtorget (1). Na południe od niego znajdują się dwa rzędy historycznych kwartałów a na północ cztery rzędy. Na Drottningstorget krzyżują się główne szlaki komunikacyjne. Na wschód biegnie droga do dawnej parafii Gärdhem a ku zachodowi ulica ku przeprawie zwanej Klaffbron. Na północ prowadzi w kierunku dworca kolejowego arteria komunikacyjna Drottninggatan, która przedłuża się ku południowi do ronda Erika Karlssona. W przeszłości na środku płyty znajdował się ważny terminal miejskich autobusów, ale obecnie przekształcono ten teren w miejskie forum z klombem, nowoczesną ceramiczną fontanną zwaną Trollkällan oraz energooszczędnym pawilonem mieszczącym biuro informacji, bar bistro, toalety publiczne oraz przestrzeń wystawową. W każdy czwartek w sezonie letnim na placu organizowane są kiermasze. W północnej pierzei zwraca uwagę wysoki narożny budynek zwrócony głównym frontem w kierunku ulicy Kungsgatan. Zbudowany w 1917 roku w stylu narodowego romantyzmu był siedzibą Wärmland Enskilda Bank. Mieścił się tutaj również telegraf. Charakterystyczny czerwony gmach z wieżą zegarową zamykający targ od wschodu  jest znacznie nowszy i należy do kampusu Högskolan Väst. 

Budynek uniwersytecki przy Drottningtorget

To miejscowy dość kameralny uniwersytet założony w 1990 roku prowadzący oryginalną metodę kształcenia połączonego z płatną praktyką zawodową. Skupione w centrum obiekty obejmują sale wykładowe, akademiki, bibliotekę, aulę i rektorat oraz biura administracyjne. W kompleksie zabudowań wyróżnia się starszy budynek. Ukończony w 1912 roku Maria Albert Sjukhus (2) stanowił pierwszy oficjalny szpital w mieście. Pierwotnie znajdowały się tu 24 łóżka dla chorych, sala operacyjna, kuchnia i pomieszczenia dla personelu. Od północy z kampusem sąsiaduje miejski park Maria Alberts z kilkoma ozdobnymi drzewami m.in. kasztanem jadalnym, bukiem Ansorga, cyprysem. W parku znajduje się jeden z tematycznych placów zabaw dla dzieci imitujący stację benzynową ze znanego w Szwecji sitcomu Macken. Po południowej stronie kampusu wznosi się dawna ceglana wieża wodna (3) zbudowana w 1909 roku. Obecnie jest to dość oryginalny apartamentowiec. Na poszczególnych piętrach budowli znajdują się prywatne mieszkania, w sumie 9 lokali o zróżnicowanym metrażu. W sąsiednim potężnym trójskrzydłowym gmachu nie grzeszącym zbytnią urodą mieszczą się natomiast biura lokalnego magistratu. Na zapleczu duży trawiasty prostokąt otoczony szpalerem brzóz zwany Dahllöfs Park. Można tu urządzić sobie piknik lub pograć w ulubione gry sportowe. W sezonie letnim działa tutaj boisko do siatkówki. W zachodniej części terenu zielonego znajduje się niewielki skalisty pagórek stanowiący krawędź płaskowzgórza Slättbergen otaczającego miasto od wschodu. Na skarpie znajduje się też największy park na terenie śródmieścia Hjortmosseparken z terenami do joggingu, nordic walking oraz ogrodem różaneczników. 

Villa Stranna

Na południe od Drottningtorget znajdują się dwa urocze place reprezentacyjne: Polhemsplatsen oraz Karl Johans Torg. Obie przestrzenie rozdziela XIX-wieczny pałacyk Villa Stranna (4) zaprojektowany jako siedziba sądu. Pierwotnie mieścił się tu także ratusz a nieco później biblioteka. Obecnie jest to przynajmniej częściowo obiekt komercyjny - znajduje się tutaj sklep ekologiczny oraz restauracja. Willa jest wyniesiona nieco powyżej powierzchni sąsiadujących ze sobą placów, co odzwierciedla dawne ukształtowanie terenu przed jego niwelacją w okresie rozwoju intensywnej zabudowy miejskiej. Po wschodniej stronie budynku stały kiedyś drewniane stajnie a dziś znajduje się elegancki skwer z dużą sadzawką pośrodku. W 1966 roku z okazji uroczystości 50-lecia nadania praw miejskich zamontowano tam fontannę z rzeźbą Åke Jönssona Materia et Motus. Jej tytuł nawiązuje do dewizy wynalazcy Christophera Polhema wiążącego postęp z przemianami materii i ruchem. Po drugiej stronie willi na Karl Johans Torg ustawiona została najstarsza publiczna rzeźba w mieście znana jako Święty Płomień (Den Heliga Lågan). Została ufundowana przez Caroline Setterberg i zamówiona u artysty Axela Ebbe. W pierwotnym zamierzeniu miała to być fontanna, autor chciał także, aby posiadała ona gazową instalację z płonącym wiecznym ogniem. Na sąsiednim kwietniku tworzone są wg tradycji rozmaite dekoracje rocznicowe. Po raz pierwszy urządzono dywan kwiatowy z okazji stulecia firmy Nohab w 1947 roku. Pojawiały się też ikebany związane z jubileuszami Saaba, Volvo czy miejscowego lotniska. Plac Karla Johana bywa często nazywany potocznie Tårtan. Zachodnią pierzeję zamyka dość ciężki klasycyzujący budynek miejskiego ratusza z 1916 roku. Obecnie po przebudowie jest siedzibą hotelu sieci Scandic Swania. Po południowej stronie nieco poniżej pierzei stoi ceglany gmach administracji kanału Trollhätte. Był on także rezydencją dyrektora drogi wodnej Knuta Augusta Schwanna. 

Główną osią centrum jest długa ulica o nazwie Kungsgatan. Na południu biegnie wzdłuż dużego zadrzewionego sosnami skweru Kungstorget. Przy placu stoi zajmujący architektonicznie budynek szkoły ludowej Oscarskolan a niedawno zorganizowano tu miejską uprawę rolniczą. Większość zabudowy w tej części miasta jest nowa. Wyjątkiem piękna ceglana kamienica czynszowa towarzystwa mieszkaniowego Myran z 1903 roku stojąca na rogu Kungsgatan i Stora Häjumsgatan oraz neoklasycystyczny kościół misyjny (obecnie katolicki Sankt Petri). Od Drottningtorget Kungsgatan pełni rolę pieszego pasażu handlowego a środek ulicy wypełnia szpaler ozdobnych drzewek. Północna część centralnej dzielnicy to w większości nowa architektura wśród której trafiają się starsze budynki, często ukryte jak choćby dawne łazienki miejskie na zapleczu galerii handlowej Oden. Po lewej stronie ulicy mieści się Dom Ludowy założony w 1936 roku mieszczący sale konferencyjne, kawiarnię, restaurację, galerię sztuki miejską bibliotekę, teatr oraz multikino. Po przeciwległej stronie wyróżnia się ciekawa dawna siedziba Towarzystwa Trzeźwości Svea (5) z widniejącą na fasadzie datą fundacji 1903. W centrum dzielnicy na niewielkim wzgórzu znajduje się kameralny Betty Backs Park (6). Kiedyś był to ubogi kwartał zabudowy. Do 1918 roku w małym domku mieszkała tutaj gospodyni Betty Back, która wypiekała pyszne krakersy, którymi zajadały się dzieci z okolicy. 

Aleja gwiazd filmu

Na skwerze rosną ozdobne drzewa: platan klonolistny i miłorząb. Środkiem parku biegnie miejscowa aleja gwiazd z postaciami, które rozsławiły Trollhättan poza jego granicami. Wśród nich znajduje się przemysłowiec Antenor Nydqvist, jeden z założycieli firmy Nohab, liczni sportowcy (zapaśnicy, bokserzy, kierowca rajdowy Erik Carlsson i piłkarz Hakån Mild) a także piosenkarze i aktorzy w tym uczestniczka koncertu Eurowizji z 2003 roku z grupą Fame - Jessica Andersson. Na liście znalazł się także producent lodów Trollhätteglass, które znane były w całej Szwecji w latach 50-tych i 60-tych. Do dziś ich pozostałością jest sprzedawana w sklepach marka 88. Lody Oskara Olssona firmują najmniejszy miejski plac zabaw położony w samym centrum u zbiegu Kungsgatan i Magasingatan. Bardziej znana ścieżka sławy biegnie wzdłuż Storgatan. Znajdują się na niej gwiazdy kinematografii związane z miejscowymi wytwórniami filmowymi zwanymi pieszczotliwie Trollywood. Wśród znanych postaci wymienić należy przede wszystkim Nicole Kidman oraz artystów rodzimych takich jak Claes Eriksson, Stellan Skarsgård, Lena Endre, Helena Bergström.     

Fasada apteki przy Storgatan

Przy Storgatan zachowały się natomiast najpiękniejsze relikty starszej zabudowy. Pięknym przykładem jest siedziba poczty i apteki (7) pod numerem 39 przypominająca średniowieczny pałac. Część z nich to obiekty drewniane jak budynek z numerem 32 lub dawna gorzelnia spirytusu przy rogu Garvaregatan. Była to jedna z pierwszych spółek biznesowych powstałych po 1861 roku, kiedy Trollhättan otrzymał prawo handlowe. W obrębie centralnej dzielnicy obejrzeć można również kilka artystycznych murali. Najbardziej spektakularny jest surrealistyczny obraz symbolizujący katastrofę ekologiczną stworzony przez miejscowego artystę o pseudonimie Vegan Flavas (Million Years Lost in a Moment, Magasingatan, 8). Wszystkie prace powstały w trakcie festiwalu zorganizowanego z okazji 100-lecia miasta.      

Trollhättan część 3 Wodospady i śluzy

TROLLHÄTTAN  [0 km], 50,4 tys. mieszkańców 

Większość turystów omija samo centrum i od razu kieruje swe kroki nad rzekę Göta, aby obejrzeć główne atrakcje okolicy związane z przemysłem, żeglugą i energetycznym wykorzystaniem spadku wód. To najciekawsza krajobrazowo, historycznie oraz kulturowo część Trollhättanu i miejsce, gdzie narodziło się współczesne miasto. Zachodnią krawędź doliny tworzy w tym miejscu wysoka i skalista skarpa ciągnąca się wzdłuż naturalnego koryta rzeki. Jej brzeg wschodni został rozcięty licznymi budowlami hydrotechnicznymi. Granicę w tą stronę wyznacza ciąg kanału Trollhätte zwanego też Bergkanalen. Göta na tej krótkiej odległości notuje spadek aż o 32 metry, co stanowi ponad 70% różnicy poziomów pomiędzy Wetterem a Kattegatem. Kilkukilometrowy odcinek dolinny podzielić można na 3 krótsze segmenty: kompleks starych śluz na południu, środek z Innovatum, wodospadami oraz elektrownią wodną Olidan, wreszcie najbliższą współczesnemu centrum miasta część północną z wyspą Spikön. Spacery w tych obszarach umożliwia gęsta sieć szlaków przechadzkowych prowadzących do najważniejszych miejsc i obiektów. Trzy takie trasy noszą imię sławnych inżynierów regulujących lokalne stosunki wodne. Przez opisywany teren biegnie również fragment dalekobieżnego szlaku turystycznego Västgötaleden.

Spacer po południowej części obszaru rozpocząć można w okolicach Muzeum Kanału Trollhätte (1) mieszczącego się w dawnym budynku magazynowym z 1890 roku. Obejrzeć tu można m.in. modele statków, księgi przewozowe, ale też skafander nurka z XIX wieku, starą kuźnię, warsztat stolarski oraz kapitański salon ze statku towarowego Vielle Montagne III. Na zapleczu muzeum znajduje się kompleks baraków mieszczących dawniej warsztaty w których dokonywano konserwacji urządzeń potrzebnych do działania systemu śluz.

W 2020 roku ze względu na sytuację epidemiczną muzeum pozostało zamknięte. Nie wiadomo czy zostanie otwarte w obecnym sezonie. Telefon kontaktowy: 0520 52 50 98

Z parkingu przy muzeum drogą ku południowi biegnie trasa nazwana imieniem Nilsa Ericsona. Był to  szwedzki inżynier projektujący zarówno drogi wodne jak i na późniejszym etapie życia również linie kolejowe. W 1844 roku przebudował Kanał Trollhätte, ale budował śluzy także w Sztokholmie, Karlstad, Säffle czy w Finlandii na Kanale Saimaa. Za swoje zasługi dla państwa otrzymał wiele honorowych odznaczeń, a w czasie uroczystości koronacyjnej Karola XV także tytuł barona (szwedzki friherre). W pobliżu kawiarni Slusscaféet.(2) oraz basenu przy którym cumuje statek M/S Elfkungen znajduje się poświęcony mu kamień pamiątkowy z wyrzeźbionym w brązie portretem. W drodze na przystań miniemy dawną siedzibę urzędu żeglugowego. Pierwotnie w budynku tym mieścił się szpital choleryczny, a w 1800 roku umieszczono tu właściwe biura. Właśnie w 1800 roku udało się po raz pierwszy stworzyć drogę wodną omijającą słynne wodospady. Wąski kanał biegł na północ od przystani obniżając się w dolinę Gamledalen prowadzącą do głównego koryta Göty. Powstał system ośmiu śluz zgrupowanych w dwóch miejscach. Były to obiekty stosunkowo małe. Szerokość stopnia wynosiła 6,35 m a długość 36,6 m stąd mogły tędy przepłynąć statki o ładowności nie przekraczającej 140 ton. W 1844 oddano do użytku nową drogę równoległą do poprzedniej. Nieco szersze przejście składało się z 11 stopni o szerokości 7,28 m i długości 35,6 m i mogło przepuścić jednostki o ładowności do 300 ton. Dzisiejsza droga wodna powstała w 1916 roku i prowadzi bezpośrednio na zachód przez 4 śluzy.

Jedna ze śluz na nowym kanale

Po jej modernizacji szerokość kanału wynosi 13,7 m a długość stopnia 90 m co umożliwia poruszanie się jednostek transportowych o wyporności 4000 ton. Z promenady oraz biegnących równolegle do niej pomostów obserwować można dzisiejszy ruch statków na kanale. Warto podejść do skalnej gardzieli, gdzie znajduje się dzisiejsza śluza nr 2 zwana też Övre Slussen. Z drewnianego trapu biegnącego po zalewie Höljan doskonale można porównać wielkość "żelaznych wrót" współczesnej budowli hydrotechnicznej z jej historycznymi przodkami. Na skalnym urwisku ponad śluzą stoi drewniana dzwonnica z zegarem ukończona w 1916 roku. Na szczycie znajdują się zdobienia naśladujace dzioby statków wikińskich. Pierwszy raz użyte były do dekoracji przystani w czasie uroczystości otwarcia kanału z udziałem króla Gustawa V. Kaskadą schodów można zejść wzdłuż nowego szlaku wodnego aż do rzeki Göta mijając po drodze dolne śluzy. Szlak Nilsa Ericsona skręca w prawo i prowadzi ścieżką w kierunku parku Gamle Dal (3) położonego nad starymi kanałami z 1800 i 1844 roku. Miejsce piknikowe. Rzeźby plenerowe w tym błyszczący pokryty łuską Portal Thomasa Nordströma. Z parku można powrócić w kierunku kawiarni i przystani ścieżką wzdłuż najstarszego systemu śluz. Trasa miejscami jest wąska i pozwala zajrzeć w czeluść drogi wodnej. Można też wybrać dłuższą trasę prowadzącą wzdłuż ulicy Vassliden. Powyżej tej drogi stoi niewielka zagroda Åker w której jakiś czas mieszkał Nils Ericson w trakcie prac nad nowym kanałem. W tej okolicy rozpoczyna się ścieżka zwana Szlakiem Miłości (Kärlekstigen) biegnąca lasem Älvrummet tuż nad brzegami Göty. Stare świerki wyrastają tuż nad wodą i na zboczu. W podszyciu leszczyna. Otwierają się widoki na przełomową dolinę rzeczną przez którą przerzucono most wiszący. W jego okolicach zobaczymy resztki dawnej śluzy Elviusa (4) stanowiącej część pierwszej nieudanej inwestycji hydrotechnicznej w tym obszarze. W połowie XVIII w. uczony i konstruktor Christopher Polhem stworzył projekt pierwszego kanału umożliwiającego żeglugę przez wodospady w Stora Edet. Spiętrzenie wód kilkoma zaporami oraz wykucie śluz w naturalnym progu wodnym miało ułatwić przepłynięcie skalnym korytem rzeki. Oberwanie jednej z prowizorycznych tam przez bale spławianego drzewa zadecydowało jednak o ostatecznym fiasku tego przedsięwzięcia a śluzę Elviusa wysadzono w 1755 roku. Przez most wiszący można powędrować na wzgórze Kopparklinten (5) na prawym brzegu Göty. Na szczycie znajduje się platforma widokowa z przepiękną panoramą doliny oraz położonego na jej krawędzi miasta. Na tle zabudowy Trollhättanu rysuje się w dali płaskowzgórze Hunneberg. Na południu widać rzekę płynącą w kierunku Kattegatu wśród zielonych wzgórz. Na północy pierwotny bieg rzeki wyznacza wysoki próg skalny.

Elektrownia wodna Olidan

U stóp platformy widokowej znajduje się elektrownia wodna Olidan (6). W czasie II wojny światowej na Kopparklinten znajdowała się bateria przeciwlotnicza mająca chronić ten zakład energetyczny przed atakiem nieprzyjacielskich bombowców. Szlak Miłości doprowadza do niewielkiego zalewu Olidehålan na którego brzegu znajduje się wspomniana elektrownia wodna. Powstała ona w latach 1907-1921 i była pierwszym państwowym przedsięwzięciem w dziedzinie energetyki wodnej. Jest też najstarszą pracującą do dziś siłownią wodną w Szwecji. W przeszłości był tu naturalny wodospad zwany Helvetesfallen. Najbardziej charakterystyczny dla kompleksu przemysłowego jest wzniesiony z czerwonego granitu budynek mieszczący 13 turbin wodnych. Halę od strony zalewu oddziela droga jezdna ubezpieczona kamienną balustradą. Z góry wodę doprowadza długi kanał stanowiący oś architektoniczną całego założenia. Cały ten kompleks przypomina trochę monumentalną budowlę fortyfikacyjną, zwłaszcza że jest dobrze wkomponowany w skalne otoczenie. Do środka zakładu można wejść tylko z przewodnikiem. Zorganizowane wycieczki zostały jednak zawieszone w 2021 roku ze względu na epidemię. Starsza od stacji Olidan wzniesionej przez Erika Josephsona była tymczasowa stacja turbin, która już w 1908 roku zapewniła prąd elektryczny miastu Skara. Na jej fasadzie znajduje się napis "NOHAB Vattenturbiner Provstation". Urządzenia do elektrowni dostarczyła bowiem miejscowa firma Nydqvist & Holm AB (w skrócie NOHAB) znana później jako producent lokomotyw. Wielkie generatory były przewożone wagonami wprost z fabryki i opuszczane na nabrzeże za pomocą widocznego na krawędzi urwiska żurawia. Powyżej elektrowni znajdują się duże przemysłowe hangary na miejscu których istniała w 1847 roku kuźnia i odlewnia żelaza, pierwsza siedziba firmy NOHAB po przejęciu terenu przez państwo przeniesiona na drugą stronę kanału Trollhätte. Idąc dalej wzdłuż wspomnianego kanału miniemy dawną rozdzielnię oraz stację transformatorową. Po lewej stronie znajduje się nowoczesny budynek Insikten mieszczący salę wystawową i ekspozycję poświęconą energetyce wodnej. Przed pawilonem znajduje się tematyczny plac zabaw dla dzieci poświęcony przepływowi wody. Są tu wodne kanały, zjeżdżalnia w kształcie wieloryba, latarnia morska wypełniona kolorowymi kamieniami oraz wieża widokowa, skąd rozkoszować się można panoramą elektrowni i wzgórz na terenie Älvrummet.  Po kompleksie elektrowni prowadzi szlak przechadzkowy imienia Vilhelma Hansena pierwszego dyrektora państwowej spółki Vatenfall oraz inicjatora budowy nowego kanału w 1916 roku. Wzdłuż pięknie wyprofilowanego kanału elektrowni prowadzi ulica Åkersbergsvägen. Dawniej wzdłuż drogi wodnej biegła ścieżka którą szedł zaprzęg koni lub wołów ciągnących za sobą statek. Te dawne drogi techniczne są obecnie całkowicie zarośnięte. Z niej piękny widok na położony na skale na drugim brzegu kościół miejski. Dochodzimy do wysoko zawieszonego nad doliną rzeki mostu Oskarsbron. Przed samym mostem odbiega droga w dół prowadząca do resztek dawnej Polhemslussen ukończonej w 1753 roku, ale nigdy nie zaopatrzonej we wrota. W jej pobliżu znajduje się kamień pamiątkowy poświęcony budowniczemu tej pierwszej drogi wodnej Christopherowi Polhemowi. Ponad rozlewiskiem Håjums Varp znajduje się też rodzaj kotła skalnego zwany Kungsgrottan (9).

Sygnatury królewskie w Kungsgrottan

Tutaj na kamieniu wyryte są nazwiska królów oraz członków rodziny królewskiej, którzy odwiedzili to miejsce. Pierwszy podpis należy do Adolfa Fryderyka i jego żony Ulryki Lovisy i pochodzi z 1754 roku. Ostatni jak do tej pory upamiętnia księżniczkę Wiktorię i został wyryty w 2001 roku. Z mostu Oskarsbron najlepiej podziwiać można słynne wodospady (8). Przez większą część roku ten odcinek koryta pozostaje suchy ukazując dno skalistej rozpadliny. W porze letniej w czasie tzw. Dni Wodospadu tamy zostają otwarte i do niecki spływa woda. Jej przepływ osiąga maksymalnie 300 tysięcy litrów na sekundę i jest trzy razy mniejszy niż ładunek, który przepływał tym odcinkiem w warunkach naturalnych. Mimo to widowisko ukazuje siłę rzeki. Jest spektakularne, zwłaszcza wieczorem kiedy miejsce jest iluminowane. Przeprawa po raz pierwszy zbudowana została w 1889 roku. Pierwotnie była to konstrukcja stalowa z ażurową kratownicą. Ten pierwszy stały most przez rzekę Göta w Trollhättan umożliwił rozwój dzielnicy Strömslunden na prawym brzegu. W latach 60-tych XX wieku budowla była już mocno przestarzała i zdecydowano o jej demontażu. Nowy betonowo-kamienny most o długości 109,5 metra powstał w tym samym miejscu w 1969 roku. Powyżej na lewym brzegu znajduje się górna elektrownia na rzece Göta zwana Hojum (7). Zbudowana została w końcu lat 30-tych XX wieku, z początku posiadała 2 turbiny a obecnie 3. Architekt założenia Erik Hahr ukrył większą część zakładu w podziemnej kawernie a na zewnątrz wznosi się tylko niepozorny kamienny budynek. Poniżej elektrowni na zboczach doliny zachowały się ruiny starszych zakładów przemysłowych w tym pierwszej w Szwecji fabryki tarcicy z 1857 roku, papierni oraz wytwórni karbidu firmy De Laval. Ceglany miejski kościół w Trollhättan (10) stoi na przesmyku pomiędzy dwoma sztucznymi kanałami. Spod elektrowni Hojum prowadzi do niego stary kamienny most. Na przyczółku stoi rzeźba autorstwa Hiroshi Koyamy. Jeden z pierwszych kościołów neogotyckich w Szwecji zbudowany został w latach 1860-1862 przez Adolfa Wilhema Edelswärda.

Neogotycki kościół Trollhätte

Była to fundacja Nya Trolhätte Kanalbolaget - spółki administrującej drogą żeglugową. To być może tłumaczy oddalenie miejsca kultu od centrum miasta, w zamyśle kościół miał służyć także korzystającym z drogi wodnej. Jego cechą wyróżniającą jest strzelista wieża o wysokości 40 m ustawiona tuż nad wejściem blisko krawędzi klifu. Poza tym jest to raczej budowla typowa dla wspomnianego stylu architektonicznego, aczkolwiek niepozbawiona uroku. We wnętrzu znajduje się tryptyk ołtarzowy autorstwa Alberta Eldha z 1935 roku oraz kolorowe witraże w większości wypełnione wzorami geometrycznymi. Kyrkbrovägen prowadzi dalej wzdłuż bocznego kanału. Dawniej wzdłuż drogi wodnej biegły ścieżki którymi szły zaprzęgi koni lub wołów ciągnące za sobą statek lub barkę. Te dawne drogi techniczne są już obecnie całkowicie zarośnięte. Mijamy kilka starych budynków przemysłowych i magazynowych. W dawnym domu dozorcy kanału na wysepce Kanalön mieści się obecnie siedziba klubu motocyklowego. Do kompleksu wystawowo-muzealnego Innovatum (11) prowadzi przez kanał Trollhätte most zwodzony o ciekawym designie. Zastąpił on funkcjonującą do 2017 roku kolej linową na wysokich masztach prowadzącą w stronę elektrowni Olidan. Centrum nauki to część większego parku biznesowego powstałego na terenie dawnych zakładów transportu kolejowego NOHAB. Przed wejściem na teren znajduje się emblematyczna lokomotywa z 1917 roku przypominająca o historii miejsca. Druga starsza, zakupiona z muzeum kolejnictwa w Gävle, znajduje się we wnętrzu kompleksu. Oprócz nowoczesnej interaktywnej wystawy wprowadzającej w świat fizyki, chemii, astronomii oraz zrównoważonego rozwoju na terenie Kraftstaden znajduje się kilka hal sportowych, skatepark, sale konferencyjne, restauracje i kawiarnie, studia filmowe, galeria sztuki, punkt informacji turystycznej, magazyny i sklepy. Ekspozycja oferuje wiele oryginalnych atrakcji: stację księżycową z robotami, wirtualną piaskownicę, samochody napędzane snopem światła, grę w mindball, maszynę do produkcji fałszywych wiadomości, interaktywną ścianę barwną itp. Jednym z eksponatów jest fragment afrykańskiego meteorytu Gibeon.

Bilety w cenie 120 SVK (dorośli) oraz 60 SVK (dzieci powyżej 3 lat). Są także karnety familijne oraz bilety łączone Innovatum i Muzeum Saaba. Aktualnie ze względu na Covid wystawa jest zamknięta. Zmiany warto śledzić na stronie internetowej: https://innovatumsciencecenter.se/. Kontakt telefoniczny: 0520 28 94 00

W muzeum Saab-a

W sąsiednim budynku znajduje się Muzeum Saab-a po bankructwie koncernu prowadzone przez Centrum Innovatum. W obecnym miejscu znajduje się od 1987 roku, wcześniej zbiory znajdowały się przy fabryce w Stallbacka. W kolekcji pokazano około 70 samochodów. W większości są to prototypy, samochody wyścigowe, reprezentacyjne oraz specjalne. Wystawę otwiera Saab 92001 znany też jako "Ursaab". Saab 94 Sonett to rzadki model wyprodukowany na potrzeby sportu rajdowego w stodole w Åsaka na wschód od miasta. 

Otwarte w sezonie letnim codziennie od 10 do 17. Poza sezonem od wtorku do niedzieli od 11 do 16. Aktualnie ze względu na sytuację epidemiczną zamknięte do odwołania. Ceny biletów: normalny 120 SVK, ulgowy (dzieci i studenci 60 SVK). Karnety rodzinne i bilet łączony z Centrum Innovatum. Kontakt telefoniczny: 0520 28 94 40, e-mail: info@saabcarmuseum.se, strona internetowa: https://saabcarmuseum.se/  

Ciekawym miejscem w kompleksie jest stara kuźnia NOHAB z 1935 roku w której wykonywano korbowody, pierścienie i wały do lokomotyw. Na wyposażenie składają się 3 duże młoty pneumatyczne o masie 500-800 kg i dwaq mniejsze. W miejscu tym prowadzi się pokazy i lekcje kowalstwa artystycznego. Na skraju kompleksu mieści się hala sztuki (Konsthall) organizująca wystawy artystyczne. W jej pobliżu obejrzeć można instalację plenerową przedstawiającego wielkiego białego królika z symbolami czerwonego krzyża. W lasku na południowy-wschód od kompleksu Innovatum stoi nieco zaniedbana stela zwana Starkodder Sten. Wspomina ona bohatera sag islandzkich, który pod wodospadami w Trollhättan toczył walkę z trollami. Kamień został przeniesiony z terenu zakładów NOHAB na obecne miejsce w 1951 roku.