Park narodowy Tiveden

Granice regionu Tiveden są dość rozmyte. Uważa się, że ten kompleks lasów i wzgórz rozpościera się pomiędzy czterema jeziorami: Wener, Wetter, Unden i Skagern. Na wschodzie sięga po Askersund a na południu po linię Kanału Gotajskiego. Tą południową część regionu często określa się mianem Lilla Tiveden (Małe Tiveden). Naturalny krajobraz puszczy najlepiej poznać w granicach powstałego w 1983 roku parku narodowego. To tylko nieco ponad 1% pierwotnej kniei jaka porastała ten obszar w średniowieczu. Obszar ochronny powstał na bazie trzech istniejących wcześniej rezerwatów Trollkyrka (1937), Stenkälla (1942) i Tärnekullen (1955). Celem powstania parku narodowego była przede wszystkim ochrona naturalnych zbiorowisk leśnych nietkniętych gospodarką ludzką. Na obejmującym 2040 ha (po rozszerzeniu granic od wiosny 2017 roku) terenie nigdy nie było stałych osad a także agrokultury. Działalność człowieka ograniczała się do korzystania z zasobów leśnych: niewielkich wyrębów oraz pozyskiwania żywicy i wypalania węgla drzewnego na potrzeby lokalnego hutnictwa. 

Tradycyjny stos do wypalania węgla drzewnego

W 1835 roku na obszarze Tiveden szalał wielki pożar, który zniszczył tutejsze drzewostany. Teren ten podlegał całkowicie naturalnej sukcesji. Ślady pożogi możemy zaobserwować w warstwach cienkiej gleby, natomiast większość rosnących obecnie drzew nie przekracza wieku 200 lat. Terytorium parku narodowego stanowi mozaikę lasów, niewielkich akwenów oraz skalistych wzgórz zbudowanych z granitów. Skały uległy popękaniu podczas powstawania wielkiej depresji tektonicznej, w której dnie znajduje się obecnie jezioro Wetter. Piętno na krajobrazie odcisnął też okres lodowcowy. Jego efektem jest pozostawienie na tym obszarze wielkich bloków skalnych, które w wielu miejscach tarasują dna dolin. Drobniejszy materiał został natomiast doszczętnie wypłukany po wytopieniu się lądolodu, ponieważ obszar ten od razu znajdował się już ponad taflą zastoiska. Ze względu na swoje położenie oraz unikalne warunki naturalne Tiveden stanowi granicę zasięgu gatunków południowych i północnych. Pojawia się tutaj np. brzoza karłowata (Betula nana) charakterystyczna raczej dla tundry. Generalnie jednak flora parku jest uboga ze względu na trudne warunki siedliskowe. Dominują bory sosnowe z chrobotkiem reniferowym w runie a w nieco żyźniejszych miejscach pojawia się świerk oraz leszczyna. Wiosną zakwitają zawilce. Park zamieszkuje dość liczna populacja głuszca oraz rzadki na północy dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus). Ze ssaków spotkać można lisy, borsuki, bobry, kuny leśne, jenoty oraz stosunkowo rzadkie łosie. W Tiveden reklamowanym jako najbardziej południowy z dzikich lasów Skandynawii istnieje dość gęsta sieć szlaków turystycznych (około 25 km). Wschodnią częścią parku przebiega dalekobieżny Bergslagsleden. Krótsze pętle prowadzą od głównej bramy parku położonej przy drodze w okolicy jeziora Stora Trehörningen. Po północnej stronie tego największego w granicach parku narodowego akwenu jest piaszczysta plaża Vitsand. Na koniec warto zauważyć, że określenie "dziki" brać trzeba trochę w nawias. Ruch turystyczny w parku jest duży. Rocznie przybywa tutaj około 100000 zwiedzających, stąd przynajmniej niektóre szlaki są dość oblegane i trudno mówić o zupełnej ciszy, którą przerywa co najwyżej lecący wysoko samolot. 

Tiveden - skalna grań

Najdogodniejszym punktem wyjściowym do wycieczek w obszar parku narodowego Tiveden jest główne wejście (huvudentrée) położone w pobliżu Götaviken - południowej zatoki jeziora Trehörningen. Na miejscu duży parking dla samochodów. Wjazd możliwy jest od południa (Stenkällegården), zachodu (Ösjönäs) i północy (Tivedstorp). W tej ostatniej miejscowości warto zatrzymać się w schronisku turystycznym. Jest ono dość niezwykłe, ponieważ przebywamy w żywym skansenie, czyli w dawnej leśnej wiosce fińskiej. Pierwszy osadnik - niejaki Lille Hindrik przybył tutaj na początku XVII wieku, 100 lat później było tutaj 5 gospodarstw. Ludność trudniła się głównie wypalaniem węgla drzewnego. Od 1952 roku działa fundacja, której celem jest utrzymanie dziedzictwa wyludniającej się wsi. Dopiero niedawno zbudowano na miejsce porządną drogę.

Noclegi w domkach rozsianych po całej wsi. W sumie 63 miejsca. Jedynki od 370 SVK, dwójki 500 SVK, łóżko w pokoju wieloosobowym 150 SVK. Do tego doliczyć należy 50 SVK, chyba że jesteśmy członkami Szwedzkiej Organizacji Turystycznej (STF). Opłaty za ustawienie namiotu: 100 SVK (1 osoba) a kampera 200 SVK. Można również zamówić śniadanie w kawiarni (85 SVK od osoby). Na miejscu jest m.in. kaplica, sala konferencyjna, stół bilardowy, ping-pong, stajnie dla koni, sauna i boisko do siatkówki. 

Z głównego wejścia startują dwie najpopularniejsze trasy: Trollkyrkorundan (czerwona) - 5 km, Stenkällerundan (żółta) - 2,2 km. Obie zostaną opisane dokładnie. Uwaga! Kolory szlaków odnoszą się do oznaczenia na mapie poniżej, natomiast w terenie wszystkie są znakowane jednolitymi pomarańczowymi paskami. Oprócz tego zaczyna się tutaj najdłuższa Oxögabergsrundan (niebieska) prowadząca typowymi dla Tiveden terenami leśnymi, przez skaliste wzgórza i głębokie zabagnione dolinki - 6,7 km, Stigmansrundan (szara) - 4,2 km, prowadzi do uroczego wąwozu otoczonego stromościennymi skalistymi stokami, a Trehörningsrundan (fioletowa) - wokół jeziora. 

Stigmanpasset

W maju 2017 roku oddany zostanie nowy drewniany budynek który pomieści sezonową informację turystyczną i zaplecze turystyczne. Jego forma stylizowana będzie na charakterystyczne dla Tiveden rumowiska skalne. 

Na północ od Huvudentrée mamy przystosowaną głównie dla turystów rowerowych i konnych bazę w Vitsand. Startuje stąd pomarańczowa trasa Tärnekullerundan o długości 1,3 km (na trasie granitowe wzgórze porośnięte borem sosnowym, a także rumowisko skalne z jaskinią) oraz czarna Junkerjägarerundan prowadząca do wielkiego postawionego na sztorc głazu o wysokości 15 m (według legendy to tragiczne miejsce zakończenia pewnego mezaliansu jest jak najbardziej nawiedzone przez niespokojne duchy). 

Junker Jägares Sten

Można też wejść na rundę wokół jeziora Trehörningen (fioletowa). Na miejscu jest piaszczysta plaża nad jeziorem Trehörningen.

Ostatni punkt bazowy jest w okolicach Ösjönäs po przeciwległej stronie jeziora. Miejscowość przekształcona została również w ekologiczny ośrodek turystyczny może o nieco skromniejszym klimacie niż opisany wcześniej Tivedstorp. Oprócz fioletowej pętli jest tam jeszcze krótki zielony szlak Mellannäsrundan prowadzący na cypel o tej nazwie.

Po wschodniej granicy parku narodowego równolegle do Bergslagsleden biegnie trasa konna łącząca Tivedstorp z Stigmansgården. Ten tradycyjny szlak służył kiedyś do transportu drewna i węgla drzewnego w kierunku zakładów przemysłowych. W pobliżu jeziora Andsjön na ścieżce zachował się stary drewniany most.