Wodospad Tännforsen

Skandynawia to bez wątpienia kraina wodospadów, chociaż większość z tych najwyższych kojarzy nam się z Górami Skandynawskimi i sąsiednią Norwegią. Kilkusetmetrowe kaskady spadają tam bezpośrednio z wysoko wzniesionych górskich stoliw zwanych fjeldami i wpływają bezpośrednio do głębokich fiordów. Rzeki zasilane przez topniejące lodowce górskie niosą bardzo dużo wody, a zwłaszcza w kwietniu i maju kiedy na tych wysokościach zaczynają się wiosenne roztopy. Wprawdzie w Szwecji różnice wysokości względnej są zdecydowanie mniejsze, ale sieć rzeczna jest równie młoda, a w wielu miejscach doliny posiadają niewyrównane dno z progami skalnymi. Dzieje się tak nawet na południu kraju w regionach pojezierzy, gdzie wprawdzie rzeczne kaskady nie osiągają oszałamiających wysokości, ale ich liczba jest też całkiem spora. Mniej więcej na północ od równoleżnika 61 stopni N zaczyna się kraina wielkich rzek płynących z Gór Skandynawskich w kierunku Bałtyku równoległymi dolinami. Właśnie tam w górnym biegu rzeki Indal znajduje się wodospad Tännforsen uznawany za szwedzką Niagarę. Próg wycięty w zielonkawo-czarnych łupkach Köli rozdzielający dwa jeziora: Tännsjön i Öster-Noren mierzy 38 m. Z pewnością nie jest to najwyższa naturalna kaskada na obszarze kraju naszych północnych sąsiadów. Znacznie większe wysokości osiągają wodospady położone bliżej norweskiej granicy w wyższych partiach gór. Taki Njupeskär w parku narodowym Fulufjället legitymuje się 125-metrowym spadkiem (przy czym 93 m stanowi pojedynczy stopień skalny). Najprawdopodobniej w słabiej znanych obszarach górskich na północy są jeszcze wyższe kaskady. Tännforsen zdecydowanie góruje nad poprzednimi jeżeli chodzi o kwestie przepływu. Znajduje się już na stosunkowo szerokiej rzece. Całkowita długość "korony" progu wynosi 60 m. W 1995 roku w czasie wiosennej powodzi sekundowy przepływ wody osiągnął prawie 800 metrów sześciennych. Obliczono, że taki strumień wody w 14 minut wypełniłby sztokholmską halę Globen aż pod sufit. Przeciętny przepływ w okresach gdy rzeka nie przybiera aż tak znacznie wynosi 63 metry sześcienne na sekundę. Wielkości te, choć imponujące, wcale jednak nie są rekordowe. Zdecydowanie większy przepływ sekundowy odnotowano na bystrzach Storforsen położonych na rzece Pite, nie mających jednak charakteru pojedynczego skalnego progu. Tännforsen od dawna jest uważany za interesującą atrakcję turystyczną. Odkąd w 1835 roku dotarł w to miejsce sam król Karol Jan XIV co raz więcej wędrowców podróżowało do miejsca położonego w przełomie pomiędzy wzgórzami Tjärndalshön i Tandrandhön. Dopóki na miejsce nie zbudowano wygodnej drogi pod próg dopływano łodziami z pobliskiej miejscowości Duved. Na taki luksus mogli sobie jednak pozwolić nieliczni bogatsi turyści. W 1906 roku powstała na miejscu stacja turystyczna. To miejsce w środku lasu do którego dociera droga asfaltowa i gdzie mieści się kawiarnia, restauracja, sklep z pamiątkami oraz informacja turystyczna. W lecie można tu także przenocować a okazję tą wykorzystują zwłaszcza pielgrzymi wędrujący w kierunku Trondheim. Do platformy nad samym wodospadem dojdziemy w 5 minut ścieżką turystyczną. Warto zejść również poniżej progu, aby usłyszeć a przede wszystkim zobaczyć ogrom spienionej wody spadającej w dół. Uroku dodaje miejscu występująca często tęcza. W zimie w okolicach stacji buduje się tradycyjne igloo, które służy jako atrakcyjne pomieszczenie dla różnych imprez, ślubów, uroczystości itp. Wodospad w tej porze roku ma także swój unikalny czar choć często bywa zamarznięty i obwieszony kolumnami lodowych sopli na podobieństwo kościelnych organów. Obszar wokół Tännforsen objęty jest od 1971 roku ochroną jako rezerwat przyrody. Ze względu na silny rozbryzg wody oraz warunki termiczne okoliczne wychodnie skalne stanowią siedliska rzadkich gatunków porostów. Tworzą one nawet specjalne zbiorowisko roślinne określane mianem lunglavsamhället charakterystyczne raczej dla terenów oceanicznych w Wielkiej Brytanii czy zachodniej Norwegii. Takie gatunki jak Lobaria scrobiculata lub Palmeriella parvula odznaczają się specyficzną liściastą strukturą przypominającą także płat ludzkiego płuca. Charakterystyczne jest ponadto to, że miejscowe porosty obrastają nie tylko pnie drzew liściastych, ale także szpilkowych. Ze względu na duże spadki i zasoby wodne rzeki Szwecji już od dawna wykorzystywane były do pozyskiwania energii. Nad korytami lokowano młyny i elektrownie wodne. Do dzisiaj taki sposób  produkcji prądu elektrycznego stanowi największy odsetek  w gospodarce kraju (w roku 2011 siłownie wodne wytworzyły 79 mln terawatogodzin energii). Także na Indalu powstało kilka sztucznych tam, część z nich wykorzystała dawne naturalne progi rzeczne. Już od 1900 roku trwała debata nad energetycznym wykorzystaniem Tännforsen. Presja na inwestycje energetyczne w tym miejscu nabrała siły zwłaszcza w czasie II wojny światowej, kiedy Szwecja ze względu na zmienne zapotrzebowanie na prąd szukała rezerw na obszarze całego kraju. Miłośnicy przyrody ze względu na piękno i walory naturalne miejsca podjęli protest i doprowadzili do uzyskania prawnych gwarancji ochrony wodospadu. Miejmy nadzieję, że tak pozostanie już na zawsze, ponieważ  nad megawaty prądu elektrycznego cenniejszy jest unikalny ekosystem i możliwość odbycia wycieczki w piękne krajobrazowo miejsce.

INFORMACJE PRAKTYCZNE: Stacja turystyczna Tännforsen znajduje się w odległości 22 km na północny zachód od stolicy gminy Åre w środkowym Jämtlandzie. Adres: Tännforsen 356, 83015 Duved. Kontakt telefoniczny pod numerem: 064 72 30 23, E-mail: info@tannforsen.com, strona web: http://tannforsen.se. Koszt parkingu 20 SVK. Miejsce w pokoju trzyosobowym 385 SVK (w cenie wliczone śniadanie). 

Wodospady Tännforsen

Stacja turystyczna ponad wodospadem

Widok z platformy przy wodospadzie