Muzeum w Lesjöfors

Szwedzi już w XVIII wieku zaczęli się interesować swoim dziedzictwem kulturowym. Z początku tego typu zainteresowanie ograniczało się do folkloru wiejskiego. Artur Hazelius założył w 1891 roku pierwszy na świecie skansen usytuowany na wyspie Djurgården w centrum Sztokholmu. W 1908 roku Gustaw Ankarcrona malarz rodem z Jönköpingu zafascynowany wiejskimi tradycjami Dalarny zakupił gospodarstwo Holen w Tällbergu i założył tam pierwszy hembygdsgård czyli coś pośredniego między lokalnym domem kultury a muzeum etnograficznym. Dziś tego typu placówek jest w Szwecji około 1400. Oprócz gromadzenia starych przedmiotów użytkowych, ozdób i rozmaitych świadectw minionych czasów organizują ludowe festyny i w sposób czynny włączają się w kształtowanie lokalnych społeczności, ochronę środowiska oraz planowanie przestrzenne na niskim szczeblu. Dziedzictwo ziemi rodzinnej pełni ważną role w wychowaniu młodego pokolenia, daje bezpieczeństwo i korzenie, poczucie przynależności do wspólnoty i wyzwala patriotyzm. Nie bez powodu rozwój tego typu towarzystw nastąpił po rozpadzie unii z Norwegią w 1905 roku, kiedy Szwecja chyba ostatecznie zrezygnowała z aspiracji imperialnych skupiając się na rozwoju własnego podwórka. Opisane muzeum nie jest klasycznym hembygdsgårdem, wiejskim domem z dołączonymi do niego ewentualnie kilkoma innymi zabudowaniami o charakterze gospodarczym. Ale tematyka wystawy jak najbardziej odpowiada tej idei. Zorganizowane zostało w latach 1990-1992 w starych budynkach fabrycznych odzwierciedlających przemysłowe dziedzictwo miejsca. Pomysłodawcą i założycielem ekspozycji jest artysta fotografik Lars Eric Vänerlöf, który w ten sposób zrealizował jedna ze swoich pasji życiowych. Przewodzi on też stowarzyszeniu Rikoschetten posiadającym formalną władzę nad placówką.      
Lesjöfors to niewielka przemysłowa osada w gminie Filipstad zagubiona w lasach prowincji Värmland. Jej historia jest generalnie podobna do większości tego typu miejscowości na obszarze Bergslagenu. Górnictwo i hutnictwo stało się głównym, choć nie jedynym zajęciem miejscowej ludności. Zakład przemysłowy powstał już w XVII wieku. Najpierw był to opalany węglem drzewnym wielki piec do wytopu żelaza, nieco później powstała też mechaniczna kuźnia. W 1813 roku zakłady zostały zakupione przez przemysłową familię Gustawa Ekmana. Potrafił on utrzymać rentowność przedsięwzięcia wdrażając do działania technologie umożliwiające produkcję stalową przy użyciu węgla drzewnego, którego w Szwecji było pod dostatkiem w odróżnieniu od węgla kamiennego, który stosowany był w tym czasie w hutach brytyjskich. W 1867 roku powstała spółka akcyjna Lesjöfors AB - początek koncernu, posiadającego dzisiaj zakłady i przedstawicielstwa w kilkudziesięciu krajach świata, m.in. USA, Niemczech, Kanadzie i Chinach. W Polsce też istnieje jego agenda znajdująca się w Świdnicy na Dolnym Śląsku. Co prawda miejscowa fabryka miała bardzo szeroki asortyment około 800 rozmaitych wyrobów, to jednak koncern jest dzisiaj znany głównie jako dostawca sprężyn przemysłowych. Część ekspozycji muzeum w Lesjöfors związana jest oczywiście z fabryką i jej wyrobami, przeważająca większość dotyczy jednak życia mieszkańców i historii samej miejscowości. Wystawa podzielona jest na kilka działów w których królują rozmaite eksponaty a całości wrażenia dopełnia oprawa multimedialna w postaci filmu dokumentalnego, autentycznych nagrań lub klipu muzycznego. Dla przykładu fragment poświęcony leśnictwu ilustrowany jest czarno-białym filmem Skogen - sveriges gröna tröja z 1951 roku a zbiór eksponatów ukazujący dawną miejscowość uzupełniają autentyczne nagrania ulicznych rozmów. Fragmenty ekspozycji poświęcono też szkolnictwu, życiu religijnemu czy sportowi. Lesjöfors znany był ze swojej drużyny bandy (gra podobna nieco do hokeja na lodzie) zwanej "Baronami z Värmlandu", która w latach 60-tych i 70-tych świeciła sukcesy w ligowej rywalizacji. Odtworzono dawną szkolną klasę, mieszkanie robotnika fabryki a nawet symboliczny plac targowy w centrum osady z nieodłączną pompą strażacką oraz benzynowym dystrybutorem. Ciekawym fragmentem muzeum jest miejsce zwane "kącikiem Hylanda" (Hylands Hörna). Nawiązuje ono nazwą i tematyką do popularnego w latach 60-tych, 70-tych i 80-tych ubiegłego wieku programu telewizyjnego w którym występowały rozmaite znane postacie w nietypowych dla siebie rolach. Premier Tage Erlander w jednym z odcinków opowiadał o prowincji Värmland z której się wywodził (urodził się w Ransäter oddalonym o jakieś kilkadziesiąt kilometrów na zachód od Lesjöfors). Gitarzysta Gunde Johansson śpiewa i opowiada zabawne historyjki, pojawia się też Selma Lagerlöf i jej przyjaciółka Thyra Freding. Sławne postacie ukazano przez pryzmat plotki i anegdoty. Muzeum zlokalizowane jest w dawnych budynkach fabrycznych. Sala konferencyjna mieści się np. w starym magazynie węglowym zwanym po szwedzku kolhus. Już sama budowla jest dość sporym ewenementem. Niewiele tego typu składów zachowało się w pełnym stanie do dzisiejszych czasów w całej Szwecji. Może najbardziej znanym jest obecny budynek teatru w Hällefors. Część ekspozycji znajduje się na zewnątrz budynku na dawnej rampie kolejowej. Są to zazwyczaj fragmenty przemysłowej maszynerii oraz rozmaite oryginalne i dość horrendalne wyroby miejscowej stalowni. Muzeum w Lesjöfors oferuje klimatyczną wycieczkę w przeszłość. Historia nie jest tutaj ukazywana przez pryzmat przełomowych wydarzeń, ale przez wizerunek codzienności. To chyba sprawia, że jest tak popularne wśród zwiedzających.

Adres muzeum: Kanalvägen 1, 68096 Lesjöfors. Telefon kontaktowy: 059 03 11 22, e-mail: info@lesjoforsmuseum.se, strona web: http://www.lesjoforsmuseum.com   
Bilety wstępu 50 SVK, otwarte w sezonie letnim od poniedziałku do piątku od 10.00 do 16.00, poza sezonem we wtorki, czwartki i soboty od 12.00 do 17.00 

Budynki muzealne

Archiwalne zdjęcie z lat 60-tych

 

Wnętrze muzeum