Tidaholm część 3

TIDAHOLM [271 km] / 8,2 tys. mieszkańców

Rynek Tidaholmu to nieregularny trapezowaty plac wykładany kostką brukową zajęty częściowo przez parking samochodowy. W jego północnej części, tam gdzie dawniej było ujęcie wody, znajduje się przyjemna fontanna z postacią niosącą dwa wiadra. To dzieło urodzonego w mieście rzeźbiarza Jana Steena. Podobno tak wyglądała z początku dostawa wody pitnej dla pracowników tutejszej fabryki zapałek Vulcan. We wschodniej pierzei stoi najbardziej charakterystyczny budynek rynku z narożną wieżyczką. To wzniesione w latach 90-tych XIX wieku kramy miejskie zwane  Basarlängan (1). 

Kramy na rynku w Tidaholm

Przez wiele lat działała tu największa w Szwecji wystawa hologramów a obecnie odwiedzić można stylową kawiarnię. Naprzeciwko stoi stary ceglany dom z 1898 roku będący pierwotnie siedzibą mleczarni. Za Basarlängan widoczna jest wieża kościoła parafialnego (2). Świątynia wzniesiona została w środku dawnej wsi Agnetorp w 1841 roku.  Zastąpiła starszą średniowieczną, która stała na pagórku nad rzeką Tidan w miejscu, gdzie dzisiaj jest mały skwer na rogu Stallängsvägen i Östra Drottningsvägen. W kwietniu 2013 wybuchł groźny pożar - kościół został po tym wydarzeniu gruntownie wyremontowany. Wystrój wnętrza jest w większości nowoczesny, ale z dawnej świątyni zachowała się m.in. barokowa nastawa ołtarzowa z ukrzyżowanym Chrystusem, XVII-wieczna kolorowa chrzcielnica oraz największy dzwon na wieży. W przedsionku warto zwrócić uwagę na duży obraz Evalda Gillbranda przedstawiający widok Tidaholmu z wieżą kościelną i nie istniejącymi już kominami fabrycznymi. Na ścianie odsłonięto fragment starego rysunku przedstawiającego bezgłową postać zwaną Balte. Jest tu też kilka starych kartuszy herbowych w tym ten najbardziej fotogeniczny i przedstawiający egzotycznego ptaka, należący do Georga Papagoja - jednego z organizatorów kolonii Nowa Szwecja w dzisiejszym stanie Delaware. Przy Norra Kungsvägen 9 wznosi się monumentalny ceglany gmach dawnego Sądu Ziemskiego (Tingshuset, 3) w którym jeszcze do niedawna miała swoją siedzibę policja. W tej części miasta interesującym budynkiem jest jeszcze kinoteatr Saga (4) przy końcu Torggatan zbudowany w 1917 roku pełniący dziś wszechstronne funkcje kulturalne.

Tidaholm jest miastem stosunkowo młodym. W 1895 roku otrzymał status osady przemysłowej a właściwe prawa miejskie zostały mu nadane dopiero w 1910 roku. Początki rozwoju miejscowości wiążą się z kuźnią prowadzoną przez rodzinę Rudbecków. Dopiero jednak przejęcie przedsiębiorstwa przez hrabiego Hansa Henrika von Essena spowodowało niewątpliwy sukces ekonomiczny za którym poszła demograficzna eksplozja. W krótkim okresie powstała tu fabryka samochodów ciężarowych, zakłady meblarskie oraz działająca do dzisiaj wytwórnia zapałek, znana dawniej pod nazwą Vulcan. Przemysłowiec został upamiętniony nazwą placu po południowej stronie Tidan oraz znajdującym się na nim kamiennym popiersiem. Chlubą tego miejsca jest także piękna hala sportowo-widowiskowa (5) wybudowana w latach 40-tych. W jej podziemiach działa niewielkie Muzeum Sportu i Rekreacji. Przedstawiono w nim 5 sylwetek sportowców wywodzących się z okolicy: biegacza długodystansowca Erika Backmana, sędziego piłkarskiego Erika Fredrikssona, gimnastyczkę Lisbeth Göthberg, Gustawa Anderssona - reprezentanta kraju w strzelaniu z karabinka pneumatycznego oraz mistrza kolarskiego Bernta Johanssona. Ciekawym eksponatem jest również plastyczny model Tidaholmu.
Otwarte w poniedziałki (9.00-11.30) i czwartki (16.00-19.00) oraz w dni imprez muzealnych. W innych porach należy się kontaktować z Towarzystwem Sportu i Rekreacji (Tidaholm Idrottsforening), które patronuje ekspozycji: tel. 046 502 606 338, e-mail: idrottshistoriskatidaholm1@gmail.com.

Hala widowiskowo-sportowa

Od zachodu hala sąsiaduje z rzeczną wyspą Vulcanön, która kiedyś stanowiła zamknięty obszar fabryczny, a dziś tworzy kwartał kulturalno-muzealny. W starej kuźni zakładowej mieści się obecnie Muzeum Tidaholmu (6) prezentujące historię lokalnego przemysłu. Zachowano ciąg produkcyjny dawnej fabryki zapałek oraz eksponaty pokazujące trudną i niebezpieczną pracę w oparach fosforu. Z początku swojej działalności zakład dwukrotnie spłonął i nie obyło się niestety bez ofiar w ludziach. Inne ekspozycje to kolekcja starych samochodów, historia miejscowości ukazana przez pryzmat starych drzwi oraz pełna zagadek kryminalnych wystawa policyjna.
Na miejscu sklep z pamiątkami i informacja turystyczna. Ceny biletów normalnych 50 SVK. Godziny otwarcia placówki uzależnione są od sezonu. W lecie od poniedziałku do piątku między 10 a 17, w weekendy między 11 a 16. Z kolei w zimie w poniedziałki, wtorki, środy i piątki od 12 do 16, w czwartki od 16 do 20, w weekendy nieczynne. Szczegóły warto sprawdzić na stronie http://www.tidaholmsmuseum.se. Kontakt telefoniczny: 0502 60 61 95, poczta mailowa: tidaholm.museum@tidaholm.se

W sąsiedztwie muzeum znajdują się pracownie litografii artystycznej, enoteka oraz centrum meblowe Marbodal prezentujące ciekawą wystawę współczesnych kuchennych aranżacji. Już za mostem przy Södra Kungsvägen 8 znajduje się reprezentacyjny gmach miejskiej biblioteki (7) wzniesiony w stylu neorenesansowym w 1897 roku. Wewnątrz znajduje się piękna sala koncertowo-kongresowa z wystrojem zaprojektowanym przez Alfa Munthe. 

Turbinhuset

Drugi zabytkowy kompleks przemysłowy miasta znajduje się kilkaset metrów powyżej Vulcanön również nad brzegiem Tidan. W tej okolicy przy obecnej Smedjegatan znajdowało się już w końcu XVIII w. pierwsze osiedle robotnicze dla pracowników kuźni i huty. Domki te przeniesiono w 1940 roku nad brzeg rzeki na wyspę zwaną Turbinhusön (8). Przyjęła ona nazwę od murowanego budynku koła młyńskiego powstałego w 1898 roku. Obecnie mieści się w nim miejska galeria sztuki. Obok działa niewielka kawiarnia z widokiem na rzekę. W mniejszych domkach zlokalizowano wystawy historyczne związane z rozwojem Tidaholmu oraz codziennym życiem jego mieszkańców. Cały kompleks otacza malowniczy park. Znajduje się tutaj scena plenerowa oraz niewielki ogród ziół i przypraw.W pobliżu po drugiej stronie Smedjegatan warto rzucić okiem na przypominającą zameczek siedzibę lokalnej elektrowni. CDN.