Wanås - pałac i wystawa sztuki współczesnej

Białe ściany uroczego zameczku okupuje horda olbrzymich mrówek a w pobliskim stawie tonie typowy czerwony domek znany ze szwedzkiej prowincji. To nie są kadry z jakiegoś miejscowego katastroficznego filmu, tylko dość szokujące instalacje nowoczesnej sztuki jaka gości w posiadłości Wanås już od kilkudziesięciu lat. Pierwszym znanym właścicielem tych dóbr był w połowie XV wieku duński rycerz Eskil Aagesen. Przez z górą dwieście następnych lat było to niespokojne miejsce położone na pograniczu Szwecji i Danii, stąd stawało się strategicznym punktem oporu w czasie wojen. Zamek był spalony w okresie wojny siedmioletniej, potem bywał kwaterą duńskiej partyzantki oraz niebezpiecznych raubritterów z których wielu zawisło w końcu na jednym z drzew rosnących w miejscowym parku. Na szczęście te krwawe lata chyba na zawsze odeszły do lamusa a współczesna wystawa sztuki zorganizowana we wnętrzach i otoczeniu pałacu ukazuje dzieła nie tylko rywalizujących ze sobą Skandynawów, ale także wielu artystów z innych stron świata. Oprócz ekspozycji stałej Wanås corocznie organizuje wystawy czasowe o charakterze tematycznym lub monograficznym. Fundacja wydaje książki poświęcone sztuce, historii a także cykl książek dla dzieci o przygodach Sama z niezwykłego parku otaczającego rezydencję. Wanås łączy w sobie funkcje zabytkowego pałacu otoczonego naturalnym parkiem, centrum wystawienniczego o międzynarodowej renomie oraz farmy ekologicznej ze sklepem i kawiarenką w modnym ostatnimi laty formacie "organicznym". Chyba najbardziej znaną autorką której dzieło znajduje się w tutejszym ogrodzie jest japońska artystka Yoko Ono - żona Johna Lennona. Możemy tutaj obejrzeć jedno z jej drzew życzeń - na typowej skańskiej jabłonce co roku zawieszane są karteczki z rozmaitymi prośbami i marzeniami. Większość z nich trafia następnie do mauzoleum i skarbca na islandzkiej wyspie Viđey. Dwukrotnie w ciągu roku w dzień urodzin i śmierci Johna Lennona sezam jest otwierany oraz dodatkowo efektownie iluminowany promieniami światła. To rodzaj sztuki konceptualnej, autorka nadała tylko pomysł a jego wykonanie dzieje się stale i odnawia w każdym sezonie. Najstarszym artefaktem znajdującym się w ogrodzie jest rozwieszony ponad stawem Linowy łuk (Cable Arc) Amerykanina Bernarda Kirschenbauma z 1987 roku. Lina w zależności od temperatury powietrza bądź zwisa nad lustrem wody bądź jest bardziej sztywna i napięta. Wiele z dzieł sztuki prezentowanych w parku zostało wkomponowane w krajobraz i stanowi jego dopełnienie np. huśtawki nadrzewne Hanne Tierney nawiązujące do rokokowych obrazów Jeana Honore Fragonarda albo drewniana platforma nadrzewna zwana Wieżą widokową - dzieło Japonki Tadashi Kawamaty. Większość prac do jakiegoś stopnia tworzona była z myślą o stałej prezentacji w Wanås i dzięki temu posiada pewne motywy nawiązujące do lokalnej rzeczywistości. Osobliwą fontanną jest rzeźba Ann-Sofi Sidén przedstawiająca sikającą kobietę. Należy ją traktować trochę jako alternatywę dla brukselskiego Manneken Pis, ale pomysł powstał w trakcie spaceru po samym parku kiedy sama artystka musiała dokonać miksji. W terenie zielonym można znaleźć obiekty dzieła oparte na surrealistycznym wręcz kontraście. Takie są np. wykonane przez Anne Thulin dwie duże czerwone piłki zawieszone na gałęziach drzew doskonale prezentujące się zwłaszcza na wiosnę przy soczystej zieleni listowia. Podobny efekt przynosi 17-metrowy ceglany komin zbudowany przez Jana Svenungssona (podobne znajdują się jeszcze w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Sztokholmie oraz w nurcie rzeki Motala w Norrköpingu). Inne wprost odnoszą się do miejscowego krajobrazu jak Rezerwat Henrika Håkanssona - ogrodzona partia lasu pozostawiona całkowicie bez ingerencji człowieka albo kamień narzutowy przetransportowany z Holandii przez Meksykanina Jorge Satorre - niejako z powrotem na miejsce skąd w czasie epoki lodowej został zabrany. Ciekawym przykładem współczesnej sztuki są instalacje audio. W pewnej części parku usłyszeć możemy płacz dziecka i pokrzykiwania matki. Nie jest to realna sytuacja, ale nagranie umieszczone przez Marianne Lindberg de Geer. Podobny charakter mają megafony skierowane w kierunku pastwiska odtwarzające pasterskie melodie przetworzone przez nowoczesne syntezatory. Dwa dzieła znajdujące się na terenie posiadłości mają charakter emblematyczny. Przy wjeździe stoi charakterystyczne stalowe drzewo umieszczone na billboardzie. To instalacja Impostor autorstwa Roxy Paine'a. W głębi parku znajduje się natomiast może nie do końca klasyczna bo porośnięta trawą piramida zbudowana przez Szwedkę Gunillę Bandolin. Prace znajdują się nie tylko w plenerze, ale również w przeznaczonych do tego celu dawnych pomieszczeniach gospodarczych. Można tutaj podziwiać sztucznie skomponowane wnętrza, dziwaczne świetlno-materiałowe instalacje a nawet obejrzeć kilka artystycznych filmów. Na terenie parku wystawiają swoje prace artyści z kilkunastu krajów. Jest także przedstawiciel Polski Mirosław Bałka z Otwocka. W Krakowie niedaleko Muzeum Sztuki Współczesnej (MOCAK) znajduje się charakterystyczny żelbetonowy tunel z napisami Auschwitz Wieliczka, który jest jego dziełem. W Sztokholmie stworzył pomnik ofiar promu "Estonia" z dość interesującym parametrem: utrzymywaną stałą temperaturą 37°C. Na terenie Wanås znajduje się instalacja odzwierciedlająca zainteresowanie artysty nagrobkami. Pole gry (Play-pit) to otwarty nagrobek ze skańskiego czarnego diabazu wypełniony plastikowymi piłeczkami w kolorach szwedzkiej flagi, charakterystycznymi dla współczesnych placów zabaw. Zamek otoczony ogrodem sztuki to z pewnością ciekawe miejsce. Jej wkomponowanie w przyrodę: las, łąkę, tereny rolne nie jest oczywiście pomysłem oryginalnym. Podobne ogrody sztuki znajdują się w innych krajach, choćby na Litwie słynny Park Europy. Z pewnością jednak warto tutaj przyjechać by spędzić dzień na łonie natury uzupełniając to masą estetycznych wrażeń. 

INFORMACJE PRAKTYCZNE: Park otwarty jest od maja do listopada przez cały tydzień w godzinach od 10 do 17 (w końcu sezonu krócej 11-16). Cena biletu dla osoby dorosłej - 130 SVK. Zniżki dla studentów i emerytów. Dzieci do 18 roku życia mają wstęp bezpłatny. Na miejscu WC i informacja. Można wypożyczyć audioprzewodnik i mapę terenu. Adres kontaktowy: Skrzynka pocztowa (Box) 6728921 Knislinge, tel: 044 660 71, strona web: http://www.wanas.se  

Gunilla Bandolin Pyramiden

  

Anne Thulin Double Dribble

Roxy Paine Impostor