Uppsala część 7 Wzdłuż rzeki Fyris na południe

UPPSALA [11 km] / 149,2 tys. mieszkańców

Rzeka Fyris przepływa przez centrum miasta, bowiem to od niej jako ważnej drogi transportowej rozpoczęła się kariera ośrodka. Pierwszy odcinek prowadzi wśród zwartej zabudowy miejskiej, dalej na południe ciągną się rozległe tereny zielone: parki i widokowe wzgórza.

Najkrótsza droga z katedry na nadrzeczny Fyris Torg (1) biegnie schodami przez narożny budynek zwany Domtrapphuset. Plac pełnił w przeszłości funkcję targową. Handlowano tutaj drewnem. Obecnie środek płyty zajmuje parking. W dawnej toalecie publicznej (zachowane zostały dawne muszle klozetowe) mieści się obecnie galeria sztuki zwana London Gallery ze względu na upodobnienie do stacji metra w stolicy Anglii. Obok stara pompa wodna tuż nad obudowanym kamienną kostką korytem rzeki. Plac z lewobrzeżną częścią miasta łączą dwa mosty: Dombron po stronie północnej (obecnie zamknięty dla ruchu samochodowego) i Nybron po stronie południowej. W zachodniej pierzei znajdował się dawniej hotel Gillet modny w latach 60-tych ubiegłego wieku,  znany z ekskluzywnej restauracji oraz kasyna. To tutaj podobno po raz pierwszy spotkała się para komików Hasse i Tage. W sąsiednim budynku biuro informacji turystycznej. Róg Drottninggatan w przeszłości nazywany był politycznym zakątkiem, ponieważ wywieszano tutaj najnowszy numer gazety i zawsze gromadziła się grupka komentująca aktualne wydarzenia. Ku południowi wzdłuż rzeki prowadzi Västra Ågatan. Pod numerem 12 "Spegeln" - największe kino w centrum miasta z nowym oddziałem Filmstaden w budynku obok. Ten drugi to wzniesiona na palach w bagnistym gruncie siedziba Bractwa Norrlandzkiego (2) - piękny budynek w stylu holenderskiego renesansu z 1889 roku, którego fasadę zaprojektował sztokholmski architekt Isak Gustaf Clason. 

Fasada siedziby Bractwa Västgöta od strony rzeki

Pod numerem 18 jeden ze starszych budynków w mieście - siedziba Bractwa Västgöta (3). Na fasadzie od strony rzeki widnieje data 1666 - czas kiedy cały kompleks został rozbudowany, ale sam dom jest jeszcze starszy. Według źródeł pisanych powstał około 1604 roku a ślady podpiwniczenia wskazują na jeszcze wcześniejsze datowanie. Główna sala ozdobiona jest malowidłami przedstawiającymi zamki i kościoły Västergotlandii według szkiców Erika Dahlbergha ze zbioru Suecia Antiqua. Siedziba dała nazwę pobliskiej kładce nad Fyrisån łączącej Bredgränd i Slottsgränd. Siedziby bractw uniwersyteckich znajdują się też w okolicznych kwartałach. Willa przy Trädgårdgatan 9 służy nacji Gästrike-Helsinge, a pałacyk pod numerem 15 bractwu Östgöta (5). Ten drugi to neorenesansowy gmach otwarty w 1885 roku przez samego króla Oskara II. Posiada piękna salę bankietową na 300 osób. Funkcjonuje tu również bar mleczny serwujący świetne gofry. Na rogu wąskiej uliczki Slottgränd biegnącej w kierunku zamku znajduje się kościół rzymskokatolicki św. Wawrzyńca (St Lars). Stanowi on część kwartału Munken (4) w którym znajdowały się głównie kolegia medyczne i chemiczne uniwersytetu. Wewnątrz zachowały się jedne z najstarszych budynków akademickich w tym laboratorium chemiczne zbudowane w połowie XVIII wieku a funkcjonujące później jako uniwersytecka drukarnia. Pracowali tu znani naukowcy Carl Wilhelm Scheele i Torbern Bergman. Västra Ågatan kończy się przy moście Islandsbron. To dość ważny punkt w topografii miasta. Z mostu widoczna jest niewielki próg wodny. Poniżej niego znajduje się przystań żeglugowa.
Stylowy statek rzeczny M/S Enköping wypływa w sezonie letnim na rejs wzdłuż rzeki Fyrisån do Ekoln. Degustacja krewetek z szampanem. Inne rejsy odbywają się dalej na jezioro Melar i do zamku Skokloster.
Nad samą rzeką przy wejściu do parku stoi zabytkowy budynek stacji pomp z 1875 roku. Obecnie we wnętrzu mieści się wystawa poświęcona historii miejscowych wodociągów oraz technice uzdatniania wody.
Ekspozycja udostępniana jest w sezonie letnim we wtorki i czwartki między 11 a 15. Wstęp bezpłatny.
Perspektywę w kierunku wzgórza zamkowego wypełnia staw Svandammen (6). W XVI wieku stanowił on część parku zamkowego. Na wyspie znajdował się domek dla łabędzi od których wziął nazwę cały ten akwen. Niestety kilka lat temu zmarł ostatni tutejszy przedstawiciel tego gatunku - samiec Aleksander i póki co w stawie pływają jedynie kaczki. Na jego południowym brzegu mieści się natomiast elegancka restauracja Flustret. Pierwszy pawilon w stylu szwajcarskim powstał w tym miejscu w 1842 roku a potem był kilkukrotnie przebudowany. Nazwa nawiązuje do ula (po szwedzku fluster), ponieważ zawsze przewijała się tu duża klientela z pobliskich kampusów uczelnianych, stąd mówiono, że pełno tu ludzi jak pszczółek w ulu. Dzisiaj odbywają się tutaj rozmaite okolicznościowe bankiety, koncerty i świąteczne imprezy. Bliżej zamku z restauracją sąsiaduje dawna hala sportowa a obecnie koncertowa Svettis z widownią na 1500 miejsc. 

W miejskim parku

Dalej na południe ciągnie się miejski park (7). Oferuje on dość szeroki wachlarz możliwości rekreacyjnych zarówno o charakterze sportowym jak i wypoczynkowym. Na środku sadzawki znajduje się niewielka wysepka Lycksalingsheten Ö z pięknym klombem kwiatowym. W głębi parku w żółtym domku ogrodnika znajduje się letnia kawiarnia a dalej na południe amfiteatr zwany Parksnäckan. Dzieci mogą bawić się w ogródku jordanowskim, z pewnością spodoba się im także niewielki pomniczek Filonka Bezogonka ustawiony w pobliżu rzeki Fyris. W parku jest też wiele rozmaitych rzeźb, trasy rowerowe i ścieżki do joggingu a także długi drewniany pomost spacerowy tuż nad samą rzeką. Można stąd podziwiać liczne barki i łodzie zacumowane na przeciwległym brzegu. 

Nowa kładka Hamnspängen łączy park z dzielnicą Kungsäng po lewej stronie rzeki. Po południowej stronie parku znajduje się remontowany obecnie akademicki kompleks sportowy ze stadionem piłkarskim oraz boiskami do gry w bandy a także torem do biegów narciarskich. Od zachodu ze Stadsträdgården graniczy kompleks szpitala uniwersyteckiego z położonymi na skarpie starszymi i nowszymi budynkami poszczególnych klinik. Kontynuuje on kilkusetletnią tradycję szpitalną w stolicy Upplandii rozpoczętą działalnością księży z katedry w XIV wieku. Pierwsza w Szwecji klinika psychiatryczna powstała w Ulleråker w 1858 roku. Dziś w jednym z budynków tego dawnego szpitala mieści się Muzeum Historii Medycyny w którego zbiorach obejrzeć możemy XVII-wieczne narzędzia chirurgiczne, stare lampy rentgenowskie i rozruszniki serca. Osobną część wystawy poświęcono psychiatrii: życiu codziennemu izolowanych pacjentów i postrzeganiu choroby psychicznej w społeczeństwie. Ciekawym miejscem ekspozycji jest stylowa apteka wraz z wystawą poświęconą medycynie ludowej.
Placówka otwarta jest w niektóre weekendy oraz we wtorki i czwartki między 13 a 17. Wstęp wolny poza specjalnymi wykładami odbywającymi się w niedziele (bilet 40 SVK). Kontakt telefoniczny: 018 611 26 10, e-mail: info@mhm.uu.se. Strona web: http://www.medicinhistoriskamuseet.uu.se/. Dojazd z centrum autobusem nr 4 w kierunku Gottsunda (przystanek Kronparksgården)   

Logo festiwalu reggae

W kierunku południowym biegnie wzdłuż brzegu Fyris ścieżka rowerowa oraz promenada spacerowa. Na położonych nad rzeką łąkach znajduje się estrada i główna arena upsalskiego festiwalu reggae (URF) - najstarszego i największego spotkania fanów tej gorącej muzyki w Skandynawii. Droga ta kończy się przy zwodzonym moście Kungsängsbron. Zbaczając w prawo w okolicach toru minigolfa można dojść na Pollackbacken. Najciekawsza droga w tamtym kierunku biegnie znakowanym na żółto szlakiem pieszym przez porośnięte sosnowym lasem wzgórze Kronåsen. Na jego szczycie znajduje się monumentalny pomnik Carla Millesa Sven Sture (8) z bardzo wysokim kamiennym postumentem ustawiony na pamiątkę bitwy pod Brunkenbergiem. Niestety podziwianie posągu zakutego w zbroję rycerza utrudnia wysoki las - jest on jednak dostrzegalny z dalszej perspektywy, np. z autostrady A4 albo linii kolejowej na południe od Uppsali. Na temat lokalizacji tego projektowanego już w 1871 roku monumentu było wiele kontrowersji. Pewna grupa aktywistów ustawiła nawet tekturową replikę pomnika na koronie wzgórza zamkowego w osi Norbyvägen, aby w ten sposób unaocznić jego lepszą lokalizację. Skandynawskie deszcze nie pozwoliły jednak wytrwać zbyt długo tej makiecie. Pod pomnikiem znajdziemy stoły i ławy - miejsce piknikowe. Szlak żółty biegnie dalej w kierunku polany z uroczym Brunnspaviljongen (9). 

Koszary Pollackbacken

W okolicy znajduje się kilka źródeł mineralnych z których już od XVIII wieku korzystali kuracjusze z Uppsali. W tamtym czasie w pawilonie odbywały się rozmaite zabawy i pikniki - dzisiaj mieści się tutaj przedszkole. W pobliżu powstała też karczma Eklundshof przekształcona obecnie w centrum konferencyjne z kilkunastoma pięknie odrestaurowanymi drewnianymi budynkami w stylu szwedzkim. Teren na którym się znajdujemy to dawna dolina transfluencyjna zwana Geijersdalen jako że romantyczny poeta zwykł się przechadzać po tym ustroniu. Lodowiec przeciął tutaj łańcuch wzgórz ozu upsalskiego a dawną formę wykorzystał niewielki strumień wpadający do rzeki Fyris. Szlak prowadzi na Pollackbacken (10) dawne błonie, które służyło ćwiczeniom wojskowym. Jego "polska" nazwa ma związek z koronacją Zygmunta III Wazy w katedrze upsalskiej i stacjonującymi tu wtedy polskimi oddziałami. Obecnie teren ten stanowi kampus uniwersytecki a w budynkach koszarowych z początku XX wieku mieszczą się nowoczesne laboratoria fizyczne oraz centrum informatyczne. Duży głaz z autografem króla Karola Gustawa upamiętnia militarną przeszłość tego obszaru.