Translate

sobota, 21 lipca 2018

Kanał Kinda: Z Bestorp do Brokind

Z Bestorp nad Stora Rången do Brokind nad Lilla Rången jest co najwyżej 6 km wzdłuż drogi, ale trasa wodna ma zdecydowanie dłuższy kilometraż, ponieważ wąski przesmyk Kvilla między dwoma jeziorami opływa duży półwysep z farmą Vesterby. Najwyżej położona śluza kanału oddziela natomiast Lilla Rången od znajdującego się dalej na południu jeziora Järnlunden.

Bestorp
Licząca około 500 stałych mieszkańców osada letniskowa na południowym brzegu jeziora Stora Rången. Od początku XX wieku funkcjonowały tutaj fabryka mebli oraz tartak ostatecznie zlikwidowany w 1958 roku. Niestety używany w procesie technologicznym chlorofenol zanieczyścił glebę i wody podziemne, co pokazały badania z 2007 roku w których odnotowano wysoki poziom dioksyn. Obecnie budynki tartaku przy moście kolejowym zajmuje klub jachtowy. W sąsiedniej zatoce u podnóża porośniętego lasem sosnowo-dębowym wzgórza Korpberget znajduje sie natomiast kąpielisko z sauną. W centrum miejscowości stoi dom kultury i kino Eklunda (1). Obecny murowany budynek wzniesiono po pożarze starego drewnianego w 1958 roku. 

Sätravallen
Dawny ośrodek wypoczynkowy i trawiaste pole namiotowe nad brzegiem niewielkiego jeziora Sätrasjön. Stok narciarski. Sąsiedni rezerwat przyrody (2) obejmuje fragment starego lasu mieszanego. 

Panorama dworu w Vårdnäs wraz z południową częścią Stora Rången 
Vårdnäs
Osada na cyplu przy ujściu rzeki Stångån do jeziora Stora Rången. W tym charakterystycznym miejscu już w średniowieczu istniała jakaś obronna strażnica. Jej następcą jest istniejący obecnie dwór (3) należący do biskupów Linköpingu. Centrum konferencyjne, trzygwiazdkowy hotel i restauracja. Obok stoi nowa drewniana kaplica. Bliżej głównej drogi znajduje się kościół parafialny (5) zbudowany w XVIII wieku na miejscu starszego średniowiecznego. Wysoka wieża została dobudowana jeszcze do starej świątyni w latach 1763-1765 a dopiero potem w 1796 roku wzniesiono nowy korpus nawowy. W ołtarzu znajduje się obraz Pera Hörberga przedstawiający Przemienienie Pańskie. Na przykościelnym cmentarzu odnajdziemy skarbczyk zamykany na cztery oddzielne zamki zgodnie z liczbą Ewangelii. Pomiędzy kościołem a pałacem biskupim stała kiedyś plebania, ale w latach 70-tych wykorzystano wzgórze lokalizując tutaj tradycyjną farmę kulturową (4) do której sprowadzono wpierw dwa stare budynki zwane Berget (chata z Kuseboholm)  i Logen (stodoła z gospodarstwa Koppertorp). Obecnie w kompleksie mieści się 7 drewnianych obiektów - muzeum szkolne i kolekcja gospodarcza. Ze wzgórza widok na jezioro.

Kvilla Bro
Stary średniowieczny bród na rzece Stångån - obecnie przeprawa ta jednak straciła zupełnie na znaczeniu. Już w 1804 roku poczyniono w tym miejscu pierwsze prace mające na celu otwarcie drogi wodnej. Poszerzono wąski przesmyk i ustawiono drewnianą śluzę w postaci klatki z otwieranymi skrzydłami zakotwiczonej w rzece za pomocą kamiennych szkatuł. Po otwarciu kanału tymczasową śluzę usunięto.

Granica posiadłości Vesterby
Vesterby
Granice tej dużej farmy na wzgórzu wyznaczone są przy drodze wjazdowej od południa i północy przez białe betonowe słupy z szyldem przedstawiającym starożytnego wikinga. Historycznie była ona częścią większej posiadłości rolnej Kusaboholm położonej dalej na północy. W XVIII wieku zbudowano w pobliżu rzeki Stångån dużą gorzelnię. Główny budynek (6) na szczycie wzgórza wzniósł w połowie XIX wieku hrabia Henryk Falkenberg z Brokind. Po II wojnie światowej w posiadłości urządzono szkołę leśną. Obecnie jest tu 18-dołkowe pole golfowe a w dworze mieści się zajazd i restauracja. 

Västerby Lövskogar
Rezerwat przyrody o powierzchni 177 ha obejmujący lasy liściaste oraz zarastające łąki i pastwiska pomiędzy jeziorami Stora i Lilla Rången.  Bogata flora i fauna w tym wiele gatunków rzadkich wpisanych na czerwona listę, m.in. grzyb Pachykytospora tuberculosa oraz motyl osadnik wielkooki (Lopinga achine). Wiele pięknych roślin kwiatowych porasta łąkę na północ od Snårviken (7). W południowej części rezerwatu w sąsiedztwie pola golfowego Vesterby znajduje się cmentarzysko z epoki żelaza  Przy moście Vesterbybro parking z tablicą informacyjną a około 1 km dalej w kierunku Sturefors drugi plac postojowy. Kąpielisko w zatoce Svimmersvik. 

Brokind
Osada letniskowa na wschodnim wysokim brzegu jeziora Lilla Rången. Powstała w początku XX wieku wraz z budową linii kolejowej Stångånbanan. Koło dawnej stacji kolejowej znajduje się najstarsza willa Lyckhem. Inne przypominające często drewniane zamki koncentrują się w widokowych punktach wśród dębowych lasów nad akwenem. Warto też zwrócić uwagę na niewielki czerwony domek z dużym fikuśnym kominem (8) przy Rångenvägen 12b. To dawny posterunek pocztowy z 1925 roku. W dolnej części osady jest jeszcze kąpielisko i pomost nad płytką zatoką.              

Rezerwat przyrodniczy Brokind
Obejmuje cztery obszary położone pomiędzy jeziorami Lilla Rången i Järnlunden. W Skolhagen (9) na zapleczu szkoły podstawowej rośnie piękny las dębowy. Dalej na południe znajduje się strome wzgórze Halls Berg a po drugiej stronie rzeki Stångån jeszcze dwa obszary leśne. 

Śluza Brokind (10)
Najstarsza budowla wodna na dzisiejszym kanale. Pierwsze prace podjęto tu już w 1805 roku, ale po kilku latach urządzenie zostało zniszczone i trzeba je było ponownie odbudować. Obecna śluza powstała w 1855 roku przy kamiennym moście od którego wzięła nazwę miejscowość. Wysokość piętrzenia wynosi 1,6 m. Na nabrzeżu znajduje się posterunek strażniczy a w nim niewielka wystawa poświęcona historii kanału Kinda. W pobliżu są też ruiny dawnej cegielni, stary magazyn handlowy i kilka innych budynków gospodarczych.

Skolhagen z widokiem na pałac Brokind
Brokind Slott (11)
Dwupiętrowy pałac posiada dwa niższe skrzydła otoczone zabudową gospodarczą (mleczarnia, stajnie, młyn, magazyny rolne i drzewne). W przeszłości stary trakt kalmarski przekraczał w tym miejscu rzekę Stångån i biegł dalej na północ. Obecnie zastąpiony został nowym odcinkiem drogi krajowej numer 23. Główny budynek w obecnej postaci został wzniesiony w 1731 roku dla Anny Marii Falkenberg na wyspie pomiędzy dwoma ramionami rzeki Stångån. To jednak znacznie starsze gospodarstwo, którego początki sięgają XII wieku i łączą się z półlegendarnymi ostgotlandzkimi jarlami Thorilem i Tatilem. W XIII wieku farma włączona została do olbrzymich posiadłości wierzyciela korony Bo Jonssona Gripa, który ponoć nawet zamieszkiwał tu od czasu do czasu. Przez kilkaset lat ziemie te należeć będą do jego potomków, z których warto wspomnieć imię Månsa Johanssona o pseudonimie "Noc i Dzień" (Natt och Dag). Ten jeden z najlepszych przyjaciół Gustawa Wazy, rycerz i mediator był jednym z niewielu, którzy mieli odwagę stanąć twarzą w twarz z buntownikiem chłopskim Nilsem Dacke. Obecnie pałac to część prywatnego gospodarstwa w należącego do rodu Falkenbergów. Wnętrza dworu są zazwyczaj niedostępne, ale na terenie posiadłości urządzane są rozmaite imprezy kulturalne, koncerty czy gry łowieckie. 

środa, 11 lipca 2018

Habo część 2

HABO [295 km] / 8 tys. mieszkańców
Punktem centralnym miasteczka jest podłużny plac Blåtorget nazwany tak od niebieskiego domku zamykającego go od strony południowej. Niebieskie są także ceramiczne kule znajdujące się na fontannie węgierskiego artysty Gustawa Kraitza przy miejskiej bibliotece. Powyżej placu Jönköpingsvägen zmienia swój kierunek a ostry zakręt zwany jest potocznie Lundqvistakurvan od działającego tu dawniej popularnego sklepu kolonialnego Lundqvista i Viberga. Po wschodniej stronie Jönköpingsvägen stoi rzeźba Kenta Wahlbecka Pięć zmysłów symbolizowanych przez egzotyczne maski. Przy tej samej ulicy, ale blisko stacji kolejowej znajduje się ceglany budynek urzędu miasta z nowoczesną tarczą zegarową na wieży, a zaraz za nim nowy parafialny kościół św. Jana zbudowany w 1993 roku - jeden z dwóch w kraju zaprojektowanych na planie dwunastościanu. Osobliwością wnętrza jest źródełko chrzcielne z wolno płynącą wodą. Nad ołtarzem wisi współczesna rzeźba Chrystusa w kształcie krzyża - dzieło Ewy Spångberg. Najstarszą częścią osady jest położone za torami Bränninge gdzie najpierw stała przydrożna karczma a potem powstało duże gospodarstwo rolne. Śladem po tej dawnej historii osadniczej jest aleja starych drzew przy Bränningegatan. W północnej części centrum przy Munksvägen znajduje się niewielki ogród skansenowski (hembygdsgård) z 7 budynkami mieszkalnymi i gospodarczymi przeniesionymi z różnych części gminy.
Wejście do skansenu w Habo 
Najwcześniej pojawił się tutaj dom byłego wojskowego prokuratora zbudowany z grubych drewnianych bali (Profossbostället). Obok skansenu tuż przy ulicy stoi niewielka drewniana pomalowana na zielono kaplica baptystów. Przy wejściu na teren parku warto zwrócić uwagę na tradycyjny gärdesgård, czyli płot okalający cały ogród. Wykonany jest z młodych świerków. Słupki rozstawiane są w odległości niecałego metra od siebie a dłuższe żerdzie układane na skos mniej więcej na odcinku pomiędzy 7 kolejnymi słupkami. Wiązane są do palików za pomocą gałązek, które wcześniej zanurza się we wrzątku, aby zmiękły i stały się bardziej elastyczne. Oczywiście tego typu ogrodzenia spotykamy w wielu rejonach Szwecji, mają też swoje lokalne formy o nieco innej konstrukcji. W ostatnich latach stały się modne ze względu na ekologiczne trendy. Płot skansenu nawiązuje jednak w tym przypadku do herbu Habo, który przedstawia symboliczną granicę pomiędzy prowincjami Småland i Skaraborg biegnącą jeziorem Wetter oraz zalesionymi brzegami.

Lokalne towarzystwo dziedzictwa prowadzi różne akcje i warsztaty. Niektóre z nich odbywają się w dawnej hali fabrycznej Spinneri AB przy Tidaholmsvägen 14. Drewniany budynek przemysłowy nad małym zalewem należał do założonej w 1882 roku przędzalni Fransa Augusta Johanssona. Zasłynęła ona z produkcji wełnianych kocy pod marką Habo. Obecnie mieści się tu także restauracja i galeria sztuki. Na północ od kompleksu granicznego leży głęboka i podmokła dolina Hökesån. To jedno z ważniejszych tarlisk pstrąga w zlewni Wetteru Dolny bieg rzeki został z tego względu objęty ochroną w rezerwacie przyrody. Ścieżki nadrzeczne prowadzą przez piękny las liściasty, ale mogą być błotniste. Wycieczkę można zakończyć nad brzegiem Wetteru, gdzie znajduje się deszczochron i punkt widokowy. Na wschód od Habo rozciąga się stary las bukowy należący kiedyś do dóbr królewskich a następnie "państewka" Pera Brahe z Visingsö. To jedno z najdalej na północ wysuniętych tego typu zbiorowisk w Szwecji. Początki tej plantacji sięgają XVII wieku. W południowej części lasu znajduje się rezerwat przyrody Stora Kärr chroniący płat starodrzewu. Dojście od parkingu przy drodze głównej 195.
Habo Gamla Kyrka z wewnątrz i z zewnątrz
Najbardziej cenny zabytek Habo znajduje się w osadzie kościelnej położonej 5 km na południowy-zachód od centrum miasta. Dojazd ulicą Kyrkvägen. Trasa biegnie otwartym terenem z rozległymi widokami na łagodne zalesione wzgórza południowego Hökensås. Drewniany kościół parafialny zwany jest wiejską katedrą lub drewnianą katedrą znad Wetteru. Budowla sakralna istniała tutaj już w XIII wieku, ale obecną barokową formę bazyliki zyskała podczas przebudowy w 1723 roku. W tym czasie powstały też piękne malowidła ścienne autorstwa mistrzów z Jönköpingu Johana Kinnerusa i Johana Christiana Petersona. Po obu stronach nawy zawieszone są empory z balkonami przysługującymi możniejszym i bardziej wpływowym członkom zgromadzenia. Ołtarz główny przedstawia sceny Ukrzyżowania, złożenia do grobu oraz Zmartwychwstania. Po bokach stoją figury Mojżesza z kamiennymi tabliczkami oraz jego brata Aarona z zieloną gałązką. Osobliwością ołtarza jest stary zegar mechaniczny z figurką chłopca wybijającą pełne godziny. Dwa ocalałe dzwony zawieszone są na wieży, natomiast stojąca obok dzwonnica pełni tylko i wyłącznie funkcje ozdobne. Świątynię otacza "miasteczko" kościelne z budynkami plebanii, sockenstuga (letnia kawiarenka), dawnych stajni oraz przedszkola. W sezonie letnim do kościoła dojechać można specjalnym autobusem kursującym w dni koncertów i festynów. Odjeżdża on z przystanków na Blåtorget oraz przy Centrum Zdrowia.
Kościół otwarty jest w dni robocze: między 10 a 18 w sezonie letnim, między 10 a 16 w sezonie zimowym (od października do marca). W niedziele czynny tylko w czasie mszy świętej.
8 km na zachód od Habo leży Furusjö niewielka osada z ładną piaszczystą plażą nad jeziorem Furusjön. Wyjazd wzdłuż Bränningeleden. 

                 
           

poniedziałek, 9 lipca 2018

Habo część 1


HABO [295 km] / 8 tys. mieszkańców
Osada w tym miejscu powstała stosunkowo niedawno. W 1860 roku rozpoczęła się budowa odcinka kolei żelaznej między Jönköpingiem a Falköpingiem a stację zlokalizowano w odległości około 4 km od dawnej wsi kościelnej. Miejscowość rozwijała się szybko najpierw w wyniku ekspansji przemysłu (fabryka beczek, fabryka tekstyliów Fransa Augusta Johanssona), potem ze względu na bliskość aglomeracji Jönköpingu. W 1998 roku w wyniku referendum gmina Habo została włączona do länu Jönköping.

Stacja, a w zasadzie przystanek kolejowy na linii Västtågen między Nässjö (Jönköpingiem) a Skövde (Töreboda). Pociągi w jednym kierunku kursują średnio co pół godziny. 2 razy w ciągu dnia bezpośrednie połączenie z Göteborgiem. Dojazd do Sztokholmu z przesiadką bądź w Skövde, bądź w Nässjö. W budynku stacyjnym mieści się bar bistro.
Przy stacji jest też terminal autobusowy. Połączenia aglomeracyjnymi busami z Jönköpingu (Gränna-Habo przez Bankeryd i Jönköping-Habo przez Mullsjö i Furusjö, Brandstorp z możliwą przesiadką do autobusu w kierunku Hjo). Inny dogodny przystanek znajduje się na Jönköpingsvägen przy głównym placu miasteczka.
Wszędzie w mieście gdzie to jest dozwolone parkowanie na okres nie dłuższy niż 24 godziny jest bezpłatne. Najważniejsze miejsca parkingowe znajdują się przy stacji kolejowej, Hovslagaregatan, Telegatan (przy Fritidsgården), przy Hembygdsgården - postój maksymalnie na 2 doby,
STACJE BENZYNOWE: St1, Kråkerydsvägen 1 - na południowych peryferiach, przecznicę w bok od drogi głównej 195,  QStar, Jönköpingsvägen - niewielka samoobsługowa stacyjka ze staroświeckim dystrybutorem, Din-X, Hjövägen 66, mała ajencyjna stacja prywatna wraz z warsztatem samochodowym. 

Munkaskogsgården
Najpopularniejszym miejscem noclegowym w okolicach Habo jest położony przy brzegu Wetteru kemping z osadą domków wakacyjnych (patrz). W lesie Munkaskogen znajduje się świetlica i ośrodek wypoczynkowy Munkaskogsgården udostępniany zazwyczaj grupom zorganizowanym, koloniom, obozom harcerskim, itp. Zawsze istnieje możliwość rozbicia namiotu i skorzystania z bazy sanitarnej w tym miejscu. Są tu też do wynajęcia apartamenty. Kontakt pod telefonem: 073 617 11 94, info@munkaskogsgarden.se
Bed & Breakfast Carlsfors - pokój ze śniadaniem max dla dwójki dorosłych i dwójki dzieci w cenie 800 SVK za noc. Tylko dla niepalących. Na miejscu kuchnia, pralka, telewizor. W północnej części miasta (Carlsforsliden 3). Kontakt telefoniczny: 0709 43 39 89, e-mail: ferrkers42@hotmail.com

INFORMACJA TURYSTYCZNA mieści się w bibliotece przy Jönköpingsvägen 2, 56-631 Habo. Telefon: 036 442 81 11, e-mail: turistinfo@habokommun.se. Otwarte w poniedziałki 13-19, wt-ćzw 11-19, piątki 11-16, soboty 10-13.