Uppsala część 6. Dzielnica uniwersytecka na północ i zachód od katedry

UPPSALA [11 km] / 149,2 tys. mieszkańców

Uniwersytet w Uppsali to najstarsza działająca do dziś placówka naukowa w krajach skandynawskich. Powołany został do życia 27 lutego 1477 roku na mocy bulli papieża Sykstusa IV. Pierwotnie katolicki stał się w końcu XVI w. bastionem szwedzkiego protestantyzmu otrzymując nowe przywileje z rąk króla Karola IX. W XVII i XVIII wieku wszechnica zapracowała na swoją dzisiejszą renomę stając się jedną z przodujących placówek na świecie, szczególnie w dziedzinie nauk przyrodniczych. Symbolami uniwersytetu stały się takie postacie jak Johan Rudbeck, Anders Celsius, Karol Linneusz, Emanuel Swedenborg czy Jens Jakub Berzelius. Wymowna jest w tym kontekście także sentencja herbowa szkoły "Gratiae veritas naturae". Budynki akademickich kolegiów koncentrowały się zrazu w obrębie wzgórza katedralnego na prawym brzegu rzeki Fyris a dziś wiele z nich jest rozrzuconych w innych częściach miasta. Najliczniej występują jednak na północ i zachód od katedry, na południe (Kampus Pollackbacken) oraz na zachodzie.

Pieczęć Uniwersytetu w Uppsali

Główny budynek uczelni to niedawno odrestaurowany Universitethuset przy Biskopsgatan 3. Gmach zaprojektowany przez Hermana Holmgrena otwarto w 1877 roku. Stanowił wtedy poważne uzupełnienie skąpej już bazy lokalowej odziedziczonej po średniowiecznym uniwersytecie. Wnętrze zajmują przestronne monumentalne sale ze zdobieniami w stylu klasycznym, w tym wielka sala bankietowa na 1800 osób, sala kanclerska na górnym piętrze oraz nakryta kopułą aula, gdzie odbywają się rozmaite koncerty, uroczyste wykłady i inne uroczystości akademickie. Nad wejściem do auli przeczytać możemy sentencję XVII-wiecznego filozofa Thomasa Thorilda "Wolne myślenie jest rzeczą wielką, ale większą myślenie zgodne z prawdą". W wielu pokojach znajdują się portrety ważnych osobistości związanych z upssalską szkołą, w tym wszystkich królów szwedzkich od Gustawa Wazy do Gustawa VI Adolfa. Słynny jest również obraz Emerika Stenberga przedstawiający zebranie wydziału teologicznego z 1911 roku pod przewodnictwem Nathana Söderbloma. W sąsiedztwie Universitethuset przy St Olofsgatan 10 znajduje się żółta kamienica secesyjna zwana Skandalshuset ze względu na kontrowersje jakie wywołała jej zbyt wysoka w stosunku do najważniejszego w okolicy gmachu elewacja. 

Mniej skandalizującym elementem było jedno z najstarszych kin w kraju Fyrisbiografen pod numerem 10 C.  Jeszcze do niedawna mieściła się tu również administracja uniwersytetu w Uppsali przeniesiona obecnie do nowoczesnej siedziby przy Norrbyvägen. Przy Olofsgatan 16 mamy siedzibę  bractwa Södermanlands-Nerikes zaprojektowaną przez Gerdta Hallberga na kształt zamku nad Loarą. Oprócz narożnej wieżyczki we francuskim stylu elewacja a także główna sala zdobiona jest motywem lilii. Nacja istnieje od XVI wieku choć w obecnym kształcie ustanowiona została w 1897 roku. Jest jednym z większych stowarzyszeń studenckich w Uppsali. Popularna Snerikes prowadzi szeroką działalność kulturalną: letni klub Bryggan, bibliotekę, kółko fotograficzne, warsztaty dziennikarskie i public relations. Angażuje się w organizację uppsalskich juwenaliów zwanych Valborgamässoafton i związanych z pogańską nocą Walpurgii przypadającą na przełom kwietnia i maja. Szczyci się najstarszym w świecie studenckim zespołem orkiestry dętej, jednym z najstarszych amatorskich teatrów oraz najstarszym w Szwecji studenckim klubem sportowym. Jako jedyne lokalne bractwo uniwersyteckie nadal przyjmuje swoich członków według klucza geograficznego. Tradycyjne nacje akademickie są już od XVII wieku formą  instytucjonalizacji życia społecznego na uczelni. Rozdzielają kwatery studenckie i umożliwiają swoim członkom rozmaite praktyki zawodowe. Pomiędzy Sysslomansgatan a St Larsgatan mieszczą się macierzyste domy kolejnych czterech: Småland, Göteborg, Uppland i Västmanland-Dala. Siedziba tej ostatniej to duży nowoczesny gmach zaprojektowany przez słynnego fińskiego architekta Alvara Aalto.        

Biblioteka Carolina Rediviva

Pomiędzy St Olofsgatan, Biskopgatan i St Larsgatan rozciąga się niewielki uniwersytecki park. Z Universitethuset prowadzi do niego amfilada schodów.  W sąsiedztwie Biskopsgatan i przy Gustavianum ustawiono 5 kamieni runicznych znalezionych w okolicach miasta. W centrum ogrodu znajduje się wielki wystawny pomnik Eryka Gustawa Geijera, historyka, poety, profesora a także rektora uczelni w latach 20, 30 i 40-tych XIX wieku. Poniżej cokołu umieszczono rzeźbę zwaną snem Geijera do której pozowała jego córka Agnes. Warto nadmienić, że przy Övre Slottsgatan 2 w sąsiedztwie biblioteki Carolina Rediviva znajduje się drewniany dom w którym założyciel Związku Gockiego mieszkał w latach 1837-1846 - obecnie jest to własność Fundacji Daga Hammarskjölda. Övre Slottsgatan to jedna z bardziej urokliwych uliczek prawobrzeżnej Uppsali. Rozpoczyna się na łące Carolinabacken u podnóża zamku. Trzy aleje wiązów przy Odinslund zostały zasadzone przez Karola Linneusza. Nieco poniżej skrzyżowania dróg przy Drottningsgatan stoi pomnik poety i kompozytora Gunnara Wennerberga, który w Uppsali podczas studiów rozwinął swój talent śpiewaczy. Po drugiej stronie reminiscencja Berlińskiego Muru - malowidło wschodnioniemieckiego artysty utrzymane w stylu socrealistycznym. To oczywiście rodzaj pamiątki po ustroju totalitarnym a nie manifestacja poglądów. Teren Carolinabacken odżywa na przełomie kwietnia i maja w czasie wspomnianego festiwalu uczelnianego kiedy w trakcie pikniku z szampanem staje się okazją spotkania studentów i absolwentów. Tłum zbiera się pod balkonem biblioteki Carolina Rediviva, gdzie impreza zostaje oficjalnie otwarta przez rektora uczelni. Nazwa nawiązuje do dawnej Akademii Carolina zamkniętej w XVII wieku, a po części także do króla Karola Jana XIV za którego panowania powstał w 1841 roku obecny gmach. Budynek pomieścił bogate zbiory przechowywane wcześniej w Gustavianum. Uppsalska wszechnica ufundowana została w 1620 roku przez Gustawa II Adolfa, który przekazał do niej kilka kolekcji ze zlikwidowanych księgozbiorów klasztornych oraz innych skonfiskowanych w czasie prowadzonych wtedy wojen, m.in. z Braniewa i Fromborka. Zbiory powiększały się potem przez kolejne donacje.  Obecnie kolekcja liczy ponad 5 milionów woluminów. W XX wieku konieczna była jej decentralizacja. Dziś wiele z pozycji udostępnianych jest w wersji zdigitalizowanej. Główny budynek przechowuje głównie zbiory literackie i teologiczne. W hallu znajduje się wystawa prezentująca najważniejsze zabytki piśmiennictwa zgromadzone w Uppsali: Codex Argenteus, czyli srebrną Biblię z XVI w., mapę morską Olausa Magnusa z 1539 roku, notatnik Mozarta, mapę Meksyku Alonso de la Cruz z 1555 roku, Diarium Vadstenense czy pierwsze wydanie Philosophiae Naturalis Principia Mathematica Isaaca Newtona.
Kolekcja jest obecnie w remoncie. Jej ponowne otwarcie nastąpi pod koniec 2018 roku. Bliższe informacje uzyskać można pod telefonem: 018 471 39 18 lub przez maila: reception@ub.uu.se

Plac zabaw w Carolina Parken

Na tyłach biblioteki znajduje się stary ogród miejski Carolina Parken z 1800 roku zwany też parkiem angielskim. W centrum stoi pomnik Karola Jana XIV. Znajduje się tu też oryginalny plac zabaw dla dzieci inspirowany książką Gösty Knutssona Przygody Filonka Bezogonka. Kilka innych miejsc w pobliżu przypomina perypetie sympatycznego kotka. Żółta tabliczka na przejściu dla pieszych przed frontem Carolina Rediviva informuje, że miejsca tego do przekraczania ulicy zwykły także używać koty. Przy Åsgränd niewielkiej przecznicy Övre Slottsgatan wypatrzymy piwniczne okienko, gdzie można zobaczyć jak żyli Filonek i Maja. Podążając Övre Slottsgatan ku północy miniemy najpierw po prawej Clasonska Gården - dawną pocztę miejską a zaraz za nią niewielki domek dorożkarza (Jontes Stuga) - obecnie siedzibę towarzystwa prawników. Po lewej stronie pod numerem 4 drewniany Ihre Gården - dawne gospodarstwo Johana Ihre, autora pierwszego szwedzkiego słownika etymologicznego. Kwartał, który mijamy po prawej nosi nazwę Ubbo na pamiątkę mitycznego założyciela Uppsali. Legenda z nim związana przypomina nieco polskie podanie o Czechu, Lechu i Rusie. Tu też pojawiają się jego synowie Sven, Nor i Dan, którzy dali początek trzem narodom skandynawskim. Na rogu przy Åsgränd 6 popularny pub i dom studencki o adekwatnej nazwie Ubbo. Przy zadrzewionym placu Martina Luthera Kinga stoi rzeźba Olofa Hellströma Wyzwolenie tematycznie związana z patronem. Wpisana w kształt krzyża przedstawia dwie ręce rozsuwające kratę. Pierwotnie przygotowana była na Światowe Spotkanie Kościelne w 1968 roku. Plac na tyłach Universitethuset przypomina trochę wnętrze katedry z filarami tworzonymi przez smukłe lipy i wspomnianą rzeźbą imitującą krzyż w ołtarzu. Dolna część Övre Slottsgatan zachowała charakter starej XIX-wiecznej uliczki z brukowaną nawierzchnią i niskimi drewnianymi lub murowanymi domami pomalowanymi na cieple kolory. Trakt obniża się wyraźnie w kierunku alei Skolgatan. Po drugiej stronie plant rozciąga się wielki kompleks Szkoły Katedralnej zwanej popularnie Katte. Ta najstarsza miejscowa placówka edukacyjna założona w 1246 roku została przeniesiona w obecne miejsce w 1869 roku. Aktualnie ma status szkoły średniej i szczyci się sławnymi absolwentami poczynając od Gustawa Wazy a kończąc na laureatach Nagrody Nobla Dagu Hammarskjöldzie czy Svante Arrheniusie. Na zapleczu szkoły w parku funkcjonuje multimedialne muzeum przyrodnicze Biotopia przekształcone z dawnego Muzeum Biologicznego. Kilka wielkich dioram wspomaganych światłem i dźwiękiem ukazuje różne ekosystemy istniejące w regionie Uppland. Inna wystawa pokazuje historię naturalną regionu od kształtowania się tarczy fennoskandzkiej po czasy współczesne. 
Otwarte od wtorku do piątku w godzinach 9-17, w środy dodatkowo wieczorem do 21. W weekendy czynne od 11 do 17. Wstęp wolny. Na miejscu kawiarenka i sklep z artykułami naukowymi oraz pamiątkami. Kontakt telefoniczny: 018 727 63 70, poczta e-mail: info@biotopia.nu   
W sąsiedztwie kampusu Szkoły Katedralnej po drugiej stronie Rektorsgatan duży ogród pełen niebiesko kwitnących cebulic syberyjskich (Scilla siberica) kryje jedną z pierwszych willi podmiejskich w Szwecji zwaną Rektorgården. Wybudowana została w końcu lat 60-tych XIX wieku dla dyrektora Szkoły Katedralnej Manfreda Floderusa. Uppsala jak większość miast skandynawskich dysponuje rozległymi obszarami zielonymi. W takim otoczeniu rozplanowane były także kampusy uniwersyteckie po zachodniej stronie śródmieścia. Naprzeciwko centrum Biotopia mamy kompleks kolegiów ekonomicznych (Ekonomikum) z biblioteką ekonomiczną oraz położonym na tyłach trawiastym skwerem często będącym miejscem rozmaitych festynów. 

Gamla Kyrkogården: rzeźba lwa na grobowcu nacji uniwersyteckiej, grobowiec rodziny Hammarskjöld, nagrobek Andersa Ångströma.

Sąsiaduje z nimi Observatorieparken w obrębie którego znajduje się kilka obiektów uczelnianych. Przy wejściu do parku od strony Kyrkogårdgatan znajduje się Musicum - willa ogrodowa Victora Holmgrena z 1928 roku będąca siedzibą orkiestry akademickiej. Obecnie koncerty dają tutaj Królewska Orkiestra Akademicka, Uniwersytecka Orkiestra Jazzowa oraz Chór Akademicki. W głębi parku znajdują się obiekty związane z nauka astronomii. Umieszczono w nich także urządzenia pomiarowe takie jak sejsmograf czy skrzynka meteorologiczna. Obserwatorium astronomiczne w Uppsali istniało już w XVII w. i pierwotnie mieściło się na rogu Övre Slottsgatan i St Johannesgatan. Kolejne zlokalizowano w domu Andersa Celsiusa przy Svartbäcksgatan na lewym brzegu rzeki Fyris. W obecne miejsce przeniósł teleskopy Gustaw Svanberg w połowie XIX wieku. Dziś pozostałe tutaj przyrządy używane są jedynie do amatorskich obserwacji, bo Wydział Astronomii został przeniesiony do Laboratoriów Ångströma.
Stary cmentarz w Uppsali zajmuje powierzchnię 18 ha i stanowi kolejną oazę zieleni w centrum miasta. Założony został w końcu XVII wieku początkowo jako miejsce pochówku ubogich, potem stał się ogólnomiejską nekropolią. Znajdziemy tutaj m.in. groby Daga Hammarskjölda, Gustaw Frödinga, Gösty Knutssona, Andersa Ångströma czy Eryka Gustawa Geijera, a także kwatery na których spoczywają studenci rozmaitych nacji uniwersyteckich. Szczególnym miejscem jest plac poświęcony ofiarom promu Estonia, który zatonął w czasie rejsu z Tallinna do Sztokholmu. Wśród nastrojowych zadrzewionych alei obejrzeć można dwie kaplice starą i nową zwaną świątynią ciszy.                                                                                         

Kanał Kinda. Ze Sturefors nad Stora Rängen

Odcinek wzdłuż krętego biegu rzeki Stångån został nieco skrócony przez sztucznie wykopany kanał zaopatrzony w 2 systemy śluz. Dalszy bieg drogi wodnej prowadzi przez szeroko rozlane wody jeziora Stora Rängen z kilkoma atrakcjami na brzegach.

Peenemünde (1)
Niewielka strażniczówka przy zachodnim wyjeździe z posiadłości Sturefors. Nazwana od miejscowości na wyspie Uznam zdobywanej w czasie kampanii pomorskiej z lat 1757-1762.

Peenemünde

Sturefors (Husby)
Dawna posiadłość królewska rozparcelowana w latach 30-tych XX wieku. Obecnie osiedle willowe - dalekie przedmieście Linköpingu. W okolicy odnaleziono liczne wczesnośredniowieczne pochówki. Kościół istniał tu już prawdopodobnie od XI wieku.  Stara świątynia spłonęła w 1961 roku i na jej miejscu zbudowano nowy kościół (2) konsekrowany w 1965 roku. Efekt nie jest specjalnie porażający - zwłaszcza wieża z betonowych płyt nieco razi. Starodawne są tylko ściany nawy i niewielka drewniana madonna uratowana z pożogi. W ołtarzu kolorowa mozaika Bengta Olofa Kälde. Na suficie malowidło przedstawiające w sposób symboliczny trzy postacie boskie. Organy nawiązujące do starych piszczałek skonstruowanych w XVIII wieku przez Wisteniusa. Na cmentarzu kamień runiczny znaleziony w fundamentach kościoła. Nad brzegiem Stångån molo zwane Prästgårdkajen, przy którym czasami przystaje statek żeglugi śródlądowej pływający po kanale Kinda. Na brzegu ekspozycje artystyczne. Most kolejowy z 1902 roku i kąpielisko nad rozlewiskiem Stångån

Hamra
Początek sztucznie wykopanego kanału omijającego koryto rzeki Stångån. Śluza (3) ma dwa stopnie o łącznej różnicy poziomów 8,9 m. Miejsce piknikowe. Brzegiem biegnie szlak Östgötaleden.

Hovetorp

Stopień wodny w Hövetorp

Najwyższy system śluz (4) na Kanale Kinda o łącznej wysokości 15,8 m pochodzi z 1870 roku. Trzy niższe stopnie tworzą charakterystyczny stromy schodek. Czwarta jest nieco bardziej oddalona od pozostałych a pomiędzy nimi znajduje się basen ze sztuczną obudową. Poniżej przystań statku żeglugowego M/S Kind z drewnianym pomostem. Powyżej śluz marina jachtowa i most obrotowy z 1869 roku. Deszczochron. Szlak Östgötaleden. Nieco powyżej farmy elektrownia wodna o mocy 8000 kW. 

Stare koryto Stångån
Powstała w 1962 roku elektrownia wodna przy Kanale Kinda zaburzyła obieg wody w starym korycie Stångån między Hamra a Bjärka-Säby, czego wynikiem są deficyty wody i różnego typu problemy ekologiczne związane z jakością wody, np. zakwity alg. Odcinek ten nie jest żeglowny. W korycie istnieją bystrza i progi skalne. Stångån przy wypływie z jeziora tworzy dwa charakterystyczne zakola by ostatecznie płynąć ku północy wąską doliną o sporym spadku. Prawym brzegiem rzeki biegnie wschodnia magistrala kolejowa Linköping - Åtvidaberg - Västervik. W obrębie wąwozu znajduje się most Skorpa Bron oraz ruiny elektrowni wodnej Knutsbro (5). W 1890 roku powstała tutaj fabryka masy celulozowej związana z posiadłością w Bjärka-Säby. W 1920 roku stary zakład przejęła gmina Norrköping i zamontowała turbiny elektryczne, jednak po wybudowaniu nowej elektrowni w Hovetorp placówkę zamknięto. Dojazd z Hovetorp drogą szutrową.  Teren wzdłuż rzeki był od dawna wykorzystywany gospodarczo. W XIX wieku działało tutaj kilka młynów, kuźnia oraz tartak. Drugi ośrodek przemysłowy znajdował się powyżej w zakolu przy moście w Kvarntorp. Dojazd gruntową drogą od przystanku Cedersberg.

Dawna elektrownia wodna Knutsbro

Na południe od Hovetorp Kanał Kinda uchodzi do jeziora Stora Rängen. Po wybudowaniu drogi wodnej poziom wody w jeziorze zmniejszył się o około metr. Trzeci co do wielkości akwen w gminie Linköping ma dobrze rozwiniętą linię brzegową. Na północy istnieje długa wąska i głęboka zatoka Labbenäsviken. Na południu cieśnina pomiędzy Norrängen a połączoną groblą z lądem wyspą Unö oddziela Stora Rängen od Lilla Rängen. W środkowej części znajduje się kilka zalesionych wysp, np.: Tällen, Björkön, Långholmen. Brzegi są w dużym stopniu zalesione Jezioro znane jest wśród wędkarzy. Przez lata odławiano tutaj specyficzną rasę troci zwaną rengenlax 

Las liściasty Stafsäter
Rezerwat przyrodniczy obejmuje kilka oddzielnych obszarów o łącznej powierzchni 60 hektarów. Dawne pastwiska nadjeziorne oraz zdziczały park angielski. Na łąkach Sörängen znajdziemy okazy 150-250 letnich dębów. Najstarsze i najgrubsze okazy rosną w Labbenäs na północy. Osobliwością są rzadkie chrząszcze np. pachnica dębowa (Osmoderma eremita).

Stafsäter Herrgård
Piękny XVII-wieczny dwór drewniany (6) zbudowany przez Jacoba Spensa z dwudzielnym wysokim dachem z wieżyczką w której zawieszony jest dzwon ceremonialny. W otoczeniu stare obiekty gospodarcze, m.in. przy wjeździe XIX-wieczna kuźnia. Gospodarstwo rolne znane z produkcji lodów. Sklep. 

Dwór w Stafsäter

Chata Kåken
Drewniany leśny domek nad samym jeziorem. Pomost i plaża Kuseboholm.
Woda bieżąca latem. Łazienka. Możliwość wynajęcia. Kontakt telefoniczny: 013 12 02 62, e-mail: jo_han_@hotmail.com

Bjärka-Säby
Posiadłość ziemska na wschodnim brzegu jeziora. Tradycyjnie jej powstanie wiąże się z Bo Jonssonem Gripem członkiem królewskiej Tajnej Rady i wielkim posiadaczem ziemskim, najważniejszym urzędnikiem na dworze króla Albrechta Meklemburskiego. Jako królewski wierzyciel otrzymał olbrzymie majątki i uważany był za drugiego po koronie posiadacza ziemskiego w kraju. W 1367 roku z jego inicjatywy powstała kamienna forteca Bjärkaholm przy ujściu Stångån do Stora Rängen na wysepce zwanej dziś Bosholmen. Po tym pierwszym zamku pozostały jednak tylko ślady archeologiczne. W 1630 roku Per Nilsson zwany Noc i Dzień rozpoczął budowę pałacu określanego dziś mianem Gamla Slott (7). Trzykondygnacyjny główny budynek z granitową fasadą oraz wysokim strychem otaczają dwa mniejsze parterowe drewniane oficyny. Nad wejściem znajduje się herb Nilssona oraz jego żony Zofii ze Stenbocków. W XIX wieku pomieszczenia były wykorzystywane jako magazyn. W końcu XX wieku w komnatach pałacu urządzano coroczne wystawy bożonarodzeniowe. Obecnie jest to obiekt konferencyjny. Znacznie bardziej skomplikowaną formę architektoniczną posiada Nowy Pałac (Nya Slott, 8) zbudowany 250 metrów dalej po drugiej stronie drogi. Trzypiętrowy prostokątny korpus urozmaica okrągły westybul nakryty kopułą. Po obu jego stronach prosta kolumnada łączy główny budynek z niższymi skrzydłami. Pierwotny projekt stworzył Fredrik Magnus Piper w końcu XVIII wieku na polecenie właściciela majątku, wpływowego dyplomaty Germunda Ludwika Cederhjelma. Klasycystyczny gmach przebudowywano w końcu XIX wieku nadając mu formę bardziej barokową przypominającą sztokholmski Riddarhuset. Po prawej stronie hallu znajduje się gabinet z ekspozycją  XVIII-wiecznych mebli oraz elementów architektonicznych przeniesionych ze starszego pałacu. W dawnej bibliotece znajduje się kaplica zielonoświątkowa z ołtarzem ukazującym Chrystusa jako Odkupiciela. Obecnie obiekt jest własnością centrum religijnego. Wydawane jest tutaj również czasopismo "Pielgrzym".

Bjärka-Säby: Nowy Pałac i Stary Pałac

W arkadach kawiarnia. Pałac otacza nieregularny park angielski. W sąsiedztwie znajdują się także inne obiekty kiedyś tworzące gospodarstwo rolne Säby. Na południe od rezydencji znajdują się monumentalne ceglane magazyny zbudowane w latach 1874-1875. W jednym z nich wystawa dawnych powozów. Oprócz tego stadnina koni, pomieszczenia na park maszynowy, suszarnie i sale balowe. Za mostem Säbybro istnieje najstarsza w Szwecji zagroda dla dzikich zwierząt utworzona w 1660 roku. Jest ona obecnie częścią tradycyjnego gospodarstwa Fornhemmet (9) założonego w II połowie XIX w. przez Oscara Ekmana przy udziale wybitnego etnografa, pracownika sztokholmskiego skansenu Sigurda Erikssona. Istnieją tu dwie duże zagrody z okolic Stångån: wiejska Sandgården w głębi ogrodu oraz leśniczówka Löten Torp. Oprócz domów mieszkalnych znajdziemy typowe dla wsi budynki gospodarcze a także usługowo-rzemieślnicze (stodoła, drewutnia, stajnia, chlewnia, spichrz, lodownia, kuźnia, sklep spożywczy, lamus, itp.). W otoczeniu starodrzew z okazami dębów pochodzących z XVII wieku. Na wiosnę w runie zakwita miodunka i konwalijka majowa. Na miejscu znajdziemy też niewielki ogród ziołowy.

Bjärka-Säby to węzeł kolejowy na linii Linköping-Vimmerby i Linköping-Västervik. Drewniane budynki stacyjne wraz z dawnym hotelem pochodzą z 1907 roku. Od 2003 roku pociągi niestety nie zatrzymują się już na stacji. Do Linköpingu dojechać można natomiast kursującym kilka razy na dobę autobusem z Brokind. 

Vessers Udde
Rezerwat przyrodniczy na półwyspie po wschodniej stronie jeziora. Wstęp od strony lądu jest zabroniony już od 1923 roku. Z jeziora możemy obserwować sukcesję lasu na obniżonym sztucznie brzegu.

Säby Västerskog
Ten założony w 2000 roku rezerwat przyrody obejmuje fragment starodrzewu iglastego (200-300 letnie sosny i świerki) silnie uszkodzonego w czasie orkanów Gudrun (2005) i Per (2007). Bogata flora naczyniowa. Rzadkie grzyby i porosty. Przez rezerwat prowadzi szlak Östgötaleden. 

     

Ronneby część 5 (Uzdrowisko)

RONNEBY [217 km], 12,9 tys. mieszkańców

Najkrótsza droga z centrum Ronneby w kierunku dzielnicy uzdrowiskowej prowadzi ulicami Blasius Königsgatan, Götgatan i Övre Brunnsvägen. Ciekawsza jest jednak trasa brzegami Ronnebyån, polecana zwłaszcza jeśli dysponujemy rowerem. Promenada Nedre Brunnsvägen biegnie obok mostu kolejowego skośnie przecinającego koryto rzeki przez dzielnicę willową Blekan. Większość zabudowy na tym terenie powstała w końcu XIX wieku. Jednym ze starszych obiektów jest farma Ekholzska Gården przy Nedre Brunnsvägen 17 z dość rzadkim w Blekinge układem zabudowań w kształcie litery u. 

Sercem dzielnicy uzdrowiskowej jest obejmujący ponad 100 ha park zdrojowy na prawym brzegu Ronnebyån. Przechodzi on w naturalny las bukowy porastający wzgórza Utkiken. Teren ten stanowi dzisiaj naturalny obszar rekreacyjny dla mieszkańców Ronneby. Od 2003 roku jest chroniony jako pierwszy w kraju rezerwat kulturowy. Oprócz śladów historycznych takich jak grób megalityczny na wzgórzu Uvberget i wał kulturowy na wzgórzu Silverberget można tu znaleźć cenne przyrodniczo gatunki mchów i porostów oraz rzadkie owady, w tym emblematycznego dla Blekinge jelonka rogacza. W 2005 roku w prestiżowym konkursie został uznany za najpiękniejszy park Szwecji a rok później jako czwarty najpiękniejszy park w Europie m.in. za włoskim Villa d'Este w Tivoli. W 2013 roku w innym plebiscycie uznano go za "najbardziej inspirujący park w Szwecji". Przez teren zielony prowadzą rozmaite szlaki spacerowe: popularna ścieżka zdrowia, szlak przyrodniczy oraz oświetlona trasa biegowa/nordic-walking. Przebiega tędy również jeden z odcinków dalekobieżnego szlaku turystycznego Blekingeleden. W parku znajduje się pięć ogrodów tematycznych: ogród różany, ogród wiosennych kwiatów, ogród aromatów, ogród japoński oraz wzgórze różaneczników. W rosarium znaleźć można staroświeckie rzadkie odmiany kwiatów takie jak Księżna Montebello, Sissinghurst Castle (czyli Róża Maurów), Róża Lancastrów, Róża Yorków, Souvenir de la Malmaison czy Magna Carta. W 1980 roku w głębi lasu Brunnskogen powstał ogród zmysłów zaprojektowany przez architekta krajobrazu Svena Ingvara Anderssona. Znajdują się w nim liczne okazy silnie pachnących kwiatów takich jak rozmaite odmiany bzu, anyżu, floksy, lilie, kalina koralowa czy popularny kozłek lekarski znany pod nazwą waleriana. Niedaleko stąd do zacisznego ogrodu japońskiego ze świątynią medytacji i krajobrazem ukształtowanym w konwencji metafory, gdzie niewielkie skałki symbolizują wysokie góry, ławica żwiru - morską falę a rośliny rozmaite rodzaje lasu. Na miejscu herbaciarnia.   

Stary Zdrój w Ronneby

Historia uzdrowiska w Ronneby rozpoczęła się w 1705 roku kiedy to odkryto pierwsze kwaśne w smaku wody żelaziste. Pierwszym zarządcą został doktor wojskowy z Karlskrony Johan Gottschalk Tranaeus.  W 1726 wykopano istniejące do dzisiaj ujęcie, czyli tzw. Stary Zdrój. Do dziś jeśli tylko mamy ze sobą jakieś naczynie można zaczerpnąć zdrowej wody korzystając ze studzienki przy altanie Gamla Källan. Znajduje się ona tuż przy Reddvägen - głównej ulicy uzdrowiska, tak że bardzo łatwo do niej trafić. Największy rozkwit kurortu przypadł na koniec XIX wieku. Ronneby było wtedy największą miejscowością uzdrowiskową w Szwecji. W tym czasie powstały główne budynki i urządzenia w parku zdrojowym. Pobyt w uzdrowisku wiązał się z rozmaitymi aktywnościami fizycznymi i umysłowymi - organizowano też wycieczki na wybrzeże morskie na wyspę Karö. W latach 20-tych nastąpił regres, który dotknął  zresztą całą branżę, ostatecznie leczniczy zdrój zlikwidowano w 1939 roku, aczkolwiek do dzisiaj jest to obszar rekreacyjny z aquaparkiem, spa i bogatą ofertą rekreacyjną. 

Hala Zdrojowa (Brunnshallarna)

W centrum parku stoi drewniany budynek hali zdrojowej (Brunnshallarna) z lat 1896-1897. W czasach świetności pełnił on funkcje pijalni wód oraz krytej promenady spacerowej. Dzisiaj w każda niedzielę odbywa się tutaj pchli targ a niekiedy organizowane są też inne imprezy zbiorowe (koncerty, odczyty, itp.). Przed budynkiem nad niewielką sadzawką znajduje się urocza rzeźba Pera Hasselberga Grodan przedstawiająca dziewczynę bawiącą się z żabką. W okolicy jest kilka starych budynków zdrojowych. Po prawej ręce mamy Basaren, który służył kiedyś jako kiosk sprzedający chusteczki i pamiątki kuracjuszom - obecnie toaleta. 

Wille w uzdrowisku: Italienska Villan i Direktörsvillan

Dalej na północ Italienska Villa z 1892 roku w stylu palladiańskim oraz dwa budynki łazienek. Källvattenkuren z 1904 roku służyły do zabiegów z użyciem zimnej wody aczkolwiek znajdowała się tutaj także sauna. Bliżej drogi stoi drewniany główny budynek łaźni zbudowany w 1874 roku i wykorzystywany także jako dom gościnny. Po drugiej stronie Reddvägen nad samą rzeką stoi Gamla Brunnskontoret - ciekawy budynek składający się z dwóch części z których południowa była kiedyś kaplicą przeniesioną na to miejsce z Backaryd a północna fragmentem dawnego gospodarstwa rolnego. Od 1897 do 1939 roku mieścił się tutaj zarząd uzdrowiska, obecnie sklep ekologiczny. Do uzdrowiska należą także tereny położone po drugiej stronie Ronnebyån. Dzisiaj w obrębie kurortu znajdują się dwie kładki piesze pozwalające przekroczyć rzekę. Czerwony łukowy Schopfheimbron znajduje się mniej więcej naprzeciwko hali zdrojowej i prowadzi w kierunku centrum biznesowego Soft Center. Znajduje się w nim sala konferencyjna oraz kręgielnia. W sąsiedztwie znajduje się też siedziba centrum kształcenia ustawicznego (Ronneby Kunskapskälla) prowadzącego różne pożyteczne kursy przy współpracy z wyższą szkołą techniczną. Pozostałością po dziewiętnastowiecznym użytkowaniu ziemi jest podmiejski dworek Villa Fridhem, w której mieści się obecnie kawiarnia. W stronę parku powrócić można położoną kilkaset metrów na południe kładką Steglitz-Zelendorf Bron. Przy moście znajduje się przystań łodzi wycieczkowych do Ekenäs i na wyspę Karön. 

Naturum Blekinge

Na południe od hali zdrojowej dojdziemy do Gymnastiken - dawnej sali przeznaczonej do ćwiczeń fizycznych. Obecnie mieści się tutaj wystawa Naturum Blekinge na którą składa się kilka ekspozycji tematycznych m.in. o Bałtyku, rybołówstwie, najstarszych drzewach regionu czy pięknej dolinie Bräkneån. Zwiedzaniu towarzyszą efekty multimedialne: filmy, nagrania dźwiękowe i rozmaite interakcje. Żywe zwierzęta obejrzymy w akwariach i terrariach. Możliwa jest także wizyta w laboratorium, które proponuje zróżnicowane zajęcia tematyczne. Naturum Blekinge to także punkt informacyjny na temat parku, Ronneby i całego regionu Blekinge. Można tu zdobyć broszury opisujące ścieżki przyrodnicze na obszarze Brunnsparken. Pierwsza z nich prowadzi na widokowe wzgórze Uvberget oraz do jeziora Trollsjön. Druga pokazuje kilkadziesiąt zabytkowych drzew znajdujących się na terenie parku w tym Friareken jeden z grubszych dębów w Blekinge o obwodzie 402 cm mierzonym w pierśnicy. 

Wstęp wolny. Zamknięte od grudnia do marca. Otwarte w sezonie letnim (od czerwca do sierpnia) codziennie 10-18, a poza tym sezonem krócej: w weekendy 10-15, w tygodniu 12-17. W październiku otwarte jedynie w soboty i niedziele, a w listopadzie tylko w niedziele. Telefon kontaktowy: 045 71 68 15, poczta e-mail: naturum.blekinge@lansstyrelsen.se

W południowej części parku znajduje się kilka XIX-wiecznych willi, z których kilka do dzisiaj służy jako obiekty noclegowe. Największy z nich Brunnshotellet spłonął w niewyjaśnionych okolicznościach w nocy 21 listopada 1959 roku. Na jego miejscu zbudowano nowoczesny hotel zdrojowy wraz z ośrodkiem spa oraz aquaparkiem. W latach 60-tych był to największy kubaturowo obiekt noclegowy w Szwecji. Przed wejściem na teren kompleksu warto obejrzeć rzeźbę Jonny Martinssona Å-krök ukazującą stary i nowy plan Ronneby i poświęconą historii miasta. W obraz wkomponowane są charakterystyczne wieże a na odwrocie steli znajduje się stary herb Ronneby oraz wizerunek kościelnych drzwi pokiereszowanych bronią szwedzkich żołnierzy. Aquapark uzdrowiskowy to jedna z większych atrakcji Ronneby. Woda w basenach ma temperaturę 26 stopni Celsjusza. Rekreacji służą m.in. dwie duże zjeżdżalnie o wysokości 75 i 93 metrów. Oprócz tego można skorzystać z zabiegów hydromasażu, solarium a dzieci mają do swojej dyspozycji płytki brodzik z małą zjeżdżalnią i sprayem wodnym.

Otwarte w sezonie letnim (czerwiec-sierpień). Psom wstęp wzbroniony. Dzieci do 12 roku życia mogą wejść jedynie pod opieką osoby dorosłej. Cennik osobno za basen oraz zjeżdżalnie. Zniżki dla osób do 20 roku życia. Dzieci do 6 lat wchodzą gratis. Możliwość zakupu biletów dziennych, karnetów z 15 wejściami i kart sezonowych. Szczegóły na stronie web: https://www.ronneby.se/sidowebbplatser/ronneby-brunnsbad 

 Panorama Brunnshotellet i aquaparku pod Silverberget

W pobliżu hotelu jest też kilka obiektów sportowych takich jak korty tenisowe, boisko do piłki ręcznej a dalej na południe pole golfowe. 

Najlepszym miejscem do spacerów jest jednak biegnąca w głębi parku Stora Promenaden. Prowadzi ona od parkingu na północnej granicy parku cały czas brzegiem stawu spiętrzonego sztuczną groblą. W otoczeniu mijamy park z wysokimi drzewami naprzemiennie z terenami otwartymi. Przy wylocie wąwozu po  zachodniej stronie znajduje się lubiana zwłaszcza przez dzieci biała figura konika Bäckahästen. Ze skały Östra Kumlet spada wprost do stawu sztuczny wodospad. Najpiękniejszym budynkiem parku jest znajdująca się w jej sąsiedztwie strzelista Willa Dyrektorska (Direktörsvillan) zbudowana w 1884 roku dla ówczesnego dyrektora uzdrowiska Ernsta von Heidenstama. W latach 50-tych z budynku korzystała orkiestra koncertująca w parku. Potem stała pusta a nawet wprowadzili się do niej dzicy lokatorzy - narkomani. Odnowiona w latach 80-tych wykorzystywana jest jednak tylko okazyjnie w trakcie świąt narodowych. Z tego miejsca można wrócić w kierunku Reddvägen lub udać się jeszcze w dalsze rejony Brunnskogen. Po drugiej stronie łąki u podnóża wzgórza Silverberget odnajdziemy zagrodzone żelaznym płotem wejście do dawnej kopalni srebra. Spacer w tym kierunku doprowadzi też pod estradę koncertową. Inna dróżka biegnie natomiast w kierunku okrągłego jeziora Trollsjön z drewnianym pomostem i kilkoma miejscami piknikowymi na brzegach. Na taflę spogląda stojąca na gładkiej skale drewniana rzeźba plenerowa przedstawiająca mitycznego trolla. Na południe od jeziora Trollsjön rozciąga się w kierunku wybrzeża rezerwat przyrodniczy Södra Brunnskogen z naturalnym lasem bukowym z domieszką dębu i kilkoma obszarami podmokłymi.                          

Ronneby część 4

RONNEBY [217 km] / 12,9 tys. mieszkańców

Ronneby torg (1) to obecnie główny plac miasta.  Nie jest on jednak bynajmniej historycznym rynkiem, o czym świadczy stary plan Ronneby sprzed pożaru, gdzie targu szukać należy przy zbiegu dzisiejszych ulic Kungsgatan i Rosengatan. Prostokątny pochyły plac otwiera się na południu na rzekę (most Söderbro) a na północy w jego perspektywie wyrasta wieża kościelna. Brukowana płyta ozdobiona jest wysepkami klombów. Mniej więcej pośrodku znajduje się fontanna Virvel o nowoczesnej bryle a z boku kolejne wcielenie Śnieżyczki Pera Hasselberga w postaci rzeźby odlanej w brązie (zobacz tutaj). W części górnej placu (pomiędzy Kungsgatan a Karlskronagatan) organizowany jest targ kwiatowy. W połowie lipca na rynku odbywa się tradycyjny jarmark Tosia Bonnadan, któremu towarzyszą rozmaite wydarzenia kulturalne oraz lunapark.

Ta część miasta była całkowicie zniszczona w trakcie pożaru w 1864 roku i odbudowana na regularnym planie szachownicowym z równymi kwartałami zabudowy nazywanymi tutaj inaczej niż w Karlshamnie męskimi imionami. Rynek otaczają więc jednostki sąsiedzkie o nazwach Måns i Lars po zachodniej stronie, Knut i Per na północy oraz Olof i Nils po stronie wschodniej. Otoczenie Ronneby torg zmieniało się z biegiem lat, obecnie dominuje tutaj funkcjonalistyczna zabudowa z lat 60-tych i 70-tych ubiegłego wieku. Ze starszych budynków warto wyróżnić gmach Banku Handlowego przy Kungsgatan po północno-wschodniej stronie zbudowany w 1929 roku. Więcej starych domów zachowało się w bocznych ulicach np. przy Strandgatan czy w południowo-zachodniej części Kungsgatan. Reprezentacyjny handlowy deptak Karlskronagatan prowadzi w kierunku wschodnim. 

Stary Ratusz i Flensburska Villan

Pod numerem 36 znajduje się tam dawny miejski ratusz (2) - budynek o ceglanej fasadzie zbudowany w 1890 roku z zegarem na szczycie. Powstał w miejscu gospodarstwa w którym zamieszkiwał pierwszy rządca nowej gminy Ronneby - sędzia Matthias Gadd. Warto przypomnieć, że średniowieczny gród po założeniu Karlskrony z mocy edyktu Karola XI utracił prawa miejskie a tutejszych mieszkańców skłaniano do przesiedlania się w okolice królewskiego portu. Dopiero w 1882 roku Ronneby otrzymało nowy przywilej miejski. W  sąsiedztwie ratusza powstała w 1894 komfortowa rezydencja burmistrza zwana willą Flensburską (3), przebudowana nieco później w stylu Art Nouveau. Wewnątrz znajdował się pierwszy w mieście kryty basen. Oba pałacyki wychodzą na ogród na zboczu opadającym ku Ronnebyån. W parku poniżej ratusza ustawiona jest niewielka rzeźba skrzydlatego chłopca zwana Tjusningen autorstwa Pera Hasselberga. Nad kwadratową sadzawką znajdziemy z kolei popiersie przemysłowca Fransa Henrika Kockuma - właściciela miejscowych zakładów emalii. Naprzeciwko ratusza stoi jeden z pierwszych w Szwecji budynków w stylu funkcjonalistycznym - dwukondygnacyjny Rådhuskällaren zaprojektowany w 1935 roku jako dom handlowy. Przy końcu Karlskronagatan wznosi się gmach miejskiego teatru (4) wzniesiony w 1911 roku i obecnie będący ponownie siedzibą miejscowego zespołu aktorskiego. Przez kilkadziesiąt lat pełnił też funkcję urzędu miejskiego, biblioteki oraz domu rozrywki. Scena z kanałem orkiestry umożliwia odgrywanie przedstawień operowych i kameralnych koncertów. Widownia liczy 188 miejsc. Stowarzyszenie teatru animuje także liczne imprezy kulturalne w tym zwiedzanie miasta z przewodnikiem.

Tingshuset

Na południe od rynku przez rzekę prowadzi most Söderbro. Dawniej łączył on miasto z położoną na drugim brzegu rzeki osadą rybacką. Obecnie prowadzi do willowej dzielnicy Blekan oraz uzdrowiska. Zaraz za Ronnebyån zaczyna się spacerowa aleja Esplanaden. Wiedzie ona wzdłuż ogrodu Tingshusparken założonego przed dawną siedzibą sądu ziemskiego (5). Warto przyjść tu w ciepłej porze roku, kiedy skarpa przed budynkiem przekształcona jest w kolorowy artystycznie uformowany kwietnik. Całości kompozycji dopełnia rzeźba Gunnara Nilssona Mimmi. Wedle tradycji co roku sadzi się przed secesyjnym budynkiem nową roślinę symbolizującą konkretne wydarzenie. Na zachód od Esplanaden wznosi się skaliste wzgórze Snäckebacken (6) na którym urządzono w początku XX wieku park angielski, Stare okazy dębów, sztuczne ruiny, plac zabaw dla dzieci oraz kilka miejsc widokowych z panoramami miasta. Wśród drzew ukazuje się stela upamiętniająca Pera Thomassona pisarza i poetę urodzonego w Jämshög.                                  

Ronneby część 3

RONNEBY [217 km] / 12,9 tys. mieszkańców

Na dzisiejszy układ urbanistyczny starówki w Ronneby duży wpływ miał wielki pożar miasta z 1864 roku. Z kataklizmu uratowała się tylko północna część miejscowości osłonięta kościelnym wzgórzem. Istniejący do dziś kwartał Bergslagen charakteryzują więc stare XVII i XVIII-wieczne drewniane domki oraz ulice o krętym przebiegu. Zupełnie inaczej wygląda południowa część centrum wytyczona na nowo po pożarze. Dominują tu szerokie ulice przecinające się pod kątem prostym otoczone nowszą zabudową. Tak wytyczony obszar otacza z trzech stron rzeka Ronnebyån i tylko od wschodu miasto musiały bronić sztuczne obwarowania i palisada. Nad centrum góruje położony na płaskim pagórku średniowieczny kościół św. Krzyża (Heliga Kors Kyrka, 1) w przeszłości nazywany też kościołem św. Wawrzyńca. Z rynku prowadzą tutaj 64 kamienne schody zwane Munkatrappan. Przy nich rzeźba Wilhelma Gieseke przedstawiająca dziewczynę z kwiatami (Blomsterflickan). 

Munkatrappan i kościół św. Krzyża

Kościół to jedna z najstarszych budowli w całym Blekinge, której początki sięgają końca XI wieku. Świątynię wznoszono etapami - najstarsze są mury nawy i zachodnia część prezbiterium zbudowane z szarego granitu (tzw. kamienia polnego). Po południowej stronie odnajdziemy najstarszy romański portal ozdobiony półkolistym tympanonem z krzyżem i liliami. Jakieś 50 lat później do prostej nawy dołączono transept. W XIII wieku powstała m.in. zakrystia oraz dość pokraczne gotyckie przypory po południowej stronie. Z XIV wieku pochodzi przysadzista ceglana wieża po zachodniej stronie założenia obecnie pomalowana na biały kolor jak i cała fasada. Na większej wysokości mamy dwie kondygnacje wąskich okien ujętych w gotyckie blendy. Na wieży zawieszono 3 dzwony - najstarszy i największy pochodzi z Lubeki. Znacznie nowszy jest mechanizm zegarowy. Z kościołem św. Krzyża wiążą się dramatyczne wydarzenia z okresu wojny siedmioletniej. 4 września 1564 roku szwedzcy żołnierze króla Eryka XIV zdobyli miasto i dokonali masakry ludności cywilnej, która schroniła się w świątyni. Do dziś w północnej części nawy można obejrzeć fragment drewnianych drzwi uszkodzonych kopiami atakujących knechtów. Świadectwem tej zbrodni są także obrazy wypełniające mury i sklepienia w stosunkowo niewielkim wnętrzu świątyni, np. taniec śmierci na południowej ścianie prezbiterium. Ten charakterystyczny barokowy motyw ukazujący równość stanów wobec rzeczy ostatecznej  może stanowić reminiscencję "krwawej łaźni" z 1564 roku. Wiadomo jednak, że obrazy tego typu pojawiają się w wielu świątyniach tego okresu, także w Polsce np. w krakowskim kościele Bernardynów tuż pod Wawelem. Inne malowidła przedstawiają rozmaite sceny biblijne o wymowie dydaktycznej. Na skrzyżowaniu naw obejrzymy 2 duńskie herby rycerskie, w tym logotyp króla Fryderyka II. Najstarsze XIV-wieczne freski znajdziemy natomiast w północnej części transeptu, w tym przedstawienie św. Piotra jako głowy kościoła siedzącego na tronie z symboliczną księgą i kluczem. 

Krucyfiks z belki tęczowej

W pobliżu warto zwrócić uwagę na stary krucyfiks stojący dawniej w belce tęczowej. To jeden z nielicznych artefaktów, które przetrwały szwedzki najazd. Renesansowy drewniany ołtarz główny z misternymi zdobieniami w tzw. broskverksstil posiada 2 obrazy przedstawiające scenę eucharystii oraz ukrzyżowanie. W zwieńczeniu wizerunek Chrystusa zmartwychwstałego. Renesansowe są także liczne epitafia wiszące w chórze oraz rozmaitych przestrzeniach nawy. Obejrzeć można portrety bogatych mieszczan z rodu Schlüter, Schov czy Kleinborg. Tablica wotywna Hermana Schlütera ukazuje także scenę złożenia Chrystusa do grobu. Kościół św. Krzyża jest miejską nekropolią. Najstarszy grobowiec z 1354 roku należy do Jensa Holebeke i znajduje się w sąsiedztwie ołtarza. W południowym transepcie mamy natomiast płytę nagrobną chłopa Jensa Brommesona z Ettebro (z 1704 roku), co stanowi raczej wyjątek jeśli chodzi o miejsce pogrzebu osoby z gminu. XVII-wieczna ambona ozdobiona figurami św. Pawła oraz Ewangelistów pochodzi najprawdopodobniej ze Szkocji. Ciekawostką są niewielkie rzeźbione głowice w południowym transepcie stanowiące zakończenie żeber sklepienia. Jedna z nich zwana jest Magnus Smek i przedstawia wizerunek szwedzkiego króla Magnusa Erikssona, który w 1332 roku przejął czasowo władzę nad Skanią i Blekinge i w ten sposób uwieczniono jego wkład w budowę świątyni. Inna przedstawia z kolei królową Małgorzatę Duńską, również zasłużoną dla Ronneby. 
W sezonie chłodnym kościół otwierany jest dla zwiedzających między 12 a 14, w lecie między 10 a 14.

Do dużego cmentarza przykościelnego przylega od północy kompleks zabudowań dawnej fabryki Kockums kiedyś produkującej pierwsze w świecie naczynia emaliowane. W starym magazynie z 1906 roku mieści się dzisiaj Centrum Kultury (2) z największą w południowej Szwecji halą wystawienniczą o powierzchni 1500 metrów kwadratowych. Na zapleczu na fasadzie fabryki każdej wiosny powstaje nowe malowidło graffiti. Z placu przed hangarem mamy widok na zalesione wzgórze Pepparbacksberget zwieńczone ceglanym szczytem wieży ciśnień (3) zbudowanej w 1902 roku w neoromantycznym narodowym stylu. Dzisiaj należy do artysty Freja Larssona i można wokół niej zobaczyć dziwne plastikowe figury-zabawki.
Kompleks fabryczny położony jest ponad bystrzami na rzece Ronnebyån. Stanowiły one naturalną siłę poruszającą turbiny wodne już od średniowiecza. Przy Möllebacksgatan 3 w dzielnicy Bergslagen znajduje się duży młyn Massmanska Kvarnen w obecnej postaci pochodzący z XIX wieku. Obecnie odbywają się w nim wystawy sztuki a istniały plany lokalizacji tutaj muzeum lotnictwa bazującego na historii eskadry F-17 z pobliskiego Källinge. Dobry widok na starą dzielnicę mamy z kładki pieszej prowadzącej na Möllebacksgatan. Pod numerem 10 stoi stary drewniany dom z przełomu XVIII wieku (4), dawne mieszkanie młynarza a obecnie muzeum miejskie z wystawą ukazującą stare wnętrze wraz z przedmiotami codziennego użytku, tkaninami i ceramiką.
Otwarte w sezonie letnim od połowy czerwca do 2 września, wt-nd 12-16. Wstęp wolny.

Mor Olivia Gården i wodospad na rzece Ronnebyån

Warto przespacerować się także sąsiednimi uliczkami Bergslagsgatan czy Lilla Kyrkogatan wśród małych drewnianych domków. Poniżej kościoła trafimy na brukowany kocimi łbami trójkątny placyk Möllebackstorget. Nad sama rzeką poniżej młyna znajduje się urocze gospodarstwo Mor Oliviagården (5). Przed 1564 rokiem był tutaj niewielki szpital przyklasztorny. Obecnie w domu mieści się galeria sztuki i rzemiosła, sklep z pamiątkami oraz przytulna kawiarenka a na zapleczu ogród ziołowy i niewielka grota z ołtarzem Christiana Johanssona nawiązującym do wzmianki o miejscu świętym pod wodospadem. Z drewnianego tarasu widok na dolinę Ronnebyån, wodospad oraz stromą pochylnię biegnącą do wnętrza młyna. Naprzeciwko po drugiej stronie ulicy Möllebacksgatan najstarszy budynek dzielnicy - pochodzące z końca XVII wieku stajnie.
Na zachód od kamiennego mostu Norrebro (z 1844 roku) rozciąga się teren parkowy z obecnym budynkiem siedziby władz miejskich Ronneby (6). Jest to nowoczesny gmach powstały w początku lat 70-tych XX wieku z przeszkloną fasadą, wielką sadzawką od strony rzeki oraz systemem paneli solarnych na dachu. W hallu znajduje się oryginalny gipsowy odlew figury Pera Hasselberga Snöklockan (Śnieżyczka) z 1881 roku. Ta nagrodzona na paryskiej wystawie rzeźba przedstawiająca młodą dorastającą dziewczynę stała się popularnym motywem artystycznym i ma w Szwecji wiele replik m.in. w Sztokholmie i Göteborgu.                                    

Hökensås

Już w średniowieczu tzw. Waeterskogar miał duże znaczenie gospodarcze jako rezerwuar drewna służącego do budowy statków oraz ludzkich siedzib. Król Magnus Ladulås nadał rolnikom z wyspy Visingsö przywilej opieki nad tą knieją. Jednak dopiero w 1690 roku wprowadzono szczegółowe podziały gruntów, czego świadectwem jest kilkanaście kamieni granicznych ze znakiem korony do odnalezienia na rozstajach. Zalesiony grzbiet Hökensås ciągnie się na długości kilkudziesięciu kilometrów po zachodniej stronie jeziora Wetter a największe wysokości osiąga w części południowo-zachodniej (Hallabergen na północ od Mullsjö 352 m npm). Trzonem wzgórz są prekambryjskie skały granitowe oraz pojawiające się miejscami utwory wylewne z tego okresu: gabra czy dioryty. Hökensås stanowi zrąb wyniesiony wzdłuż uskoków po stronie wschodniej (ponad rowem jeziora Wetter) oraz zachodniej (ponad doliną Stråkendalen).

Bór chrobotkowy

O krajobrazie tego terenu zadecydowały jednak w dużym stopniu procesy geologiczne zachodzące w czwartorzędzie. Powierzchnia jest pagórkowata, pokryta miąższą warstwą osadów fluwioglacjalnych naniesionych przez wielkie rzeki podlodowcowe. Pojawiają się tutaj piaszczyste pola wydmowe i jeziora wytopiskowe w zagłębieniach terenu. Największym zbiornikiem wodnym jest okrągłe jezioro Alvasjön o powierzchni 1,3 km kwadratowego. W centralnej części regionu dominuje rzadki bór sosnowy z ubogim runem zdominowanym głównie przez mchy i porosty (chrobotek reniferowy). Bliżej jezior i w zagłębieniach terenu pojawiają się bagna i torfowiska. W ostępach leśnych żyją duże dzikie zwierzęta: łosie, jelenie, sarny, lisy. Sporadycznie obserwowane były też na tym terenie rysie. W koronach drzew bytują rzadkie ptaki: np. sowa włochata, głuszec czy cietrzew a także liczne gatunki drobnych ptaków śpiewających. Bogata jest też awifauna zbiorników wodnych z takimi gatunkami jak gągoł, nur czarnoszyi czy perkoz rogaty. Ważnym zasobem natury są zasiedlające naturalne akweny ryby. Hökensås to jeden z popularniejszych terenów w którym na dużą skalę rozwija się turystyka wędkarska. Szczyt sezonu przypada na maj oraz wrzesień. Można tutaj łowić pstrągi (tęczowy, potokowy), trocie, okonie, wzdręgi i szczupaki. W większości sklepów nabyć można licencje połowowe a dostęp do akwenów proponują specjalistyczne kompanie w tym Hökensås Sportfiske. Rezerwat przyrody założono już w 1969 roku a w drugiej połowie lat 90-tych nastąpiło jego znaczne rozszerzenie. Obejmuje on fragmenty lasów wspólnotowych (häradsallmänning) według tradycji będących własnością lokalnej społeczności. Teren graniczny należy do gmin Habo i Mullsjö w länie Jönköping oraz gminy Tidaholm w länie Skaraborg.

Najlepszym punktem wypadowym na teren rezerwatu jest miasteczko kempingowe Hökensås Semesterby w Håkängen. Na parkingu przy głównej drodze umieszczono tablice informacyjne przy węźle szlaków turystycznych. Na teren rezerwatu prowadzi pomarańczowo znakowany Västra Vätternleden oraz 4 ścieżki nordic walking. Przystanek autobusu z Tidaholm.
Trzygwiazdkowy kemping Nordic oferuje noclegi w domkach jak i miejsca biwakowe dla karawaningu oraz namiotów. Oprócz tego można tutaj zarezerwować całe pakiety turystyczne poza noclegiem oferujące np. licencję wędkarską, wynajem łodzi i transport bezpośrednio na łowisko. Sanitariaty, sauna, pralnia i kuchnia polowa na miejscu. Także restauracja, sklep spożywczo-przemysłowy, świetlica z telewizorem, sala konferencyjna, tor minigolfa i sklep z artykułami wędkarskimi. Możliwość wynajmu łódek. W sezonie letnim na estradzie często są organizowane rozmaite imprezy: tańce, koncerty, pikniki, pokazy sztuk magicznych, itp. W niewielkim stawku mamy możliwość wypróbowania sprzętu spinningowego przed wyprawą na większe łowisko. Domki o zróżnicowanym metrażu skupione są w czterech grupach. Rezerwacja i informacja pod numerem telefonu: 077 110 12 00. Telefon miejscowy 050 22 30 53, e-mail: hokensas@nordiccamping.se, strona web: http://www.nordiccamping.se/vara-anlaggningar/hoekensaas-camping-stugby/

Drugi nieco mniejszy kemping Szwedzkiego Klubu Karawaningowego (CC) znajduje się jakieś 500 m na południe przy głównej drodze. Okupują go głównie przyczepy noclegowe, ale istnieje możliwość wynajmu domku lub rozbicia namiotu. Ceny są tutaj przystępniejsze a obiekt zapewnia wszelkie wygody.
Na miejscu plac zabaw dla dzieci, pole do gry w boule, pralnia, sanitariaty, sauna, kuchnia polowa i podświetlany grill. Ustawienie przyczepy kosztuje 220-250 SVK, ustawienie namiotu 200 SVK, wynajem niewielkiego domku 300 SVK. Telefon 050 22 31 22, e-mail: hokensas@cc-r.se
3 km na północ w osadzie Gälleberg obok dawnego pensjonatu Parhuset mieści się muzeum obrazujące historię gospodarki leśnej w Hökensås od XIII wieku. W zbiorach zaprezentowane są liczne narzędzia służące drwalom, myśliwym, zbieraczom oraz smolarzom, w tym kolekcja ponad 20 pił spalinowych. Wystawa zajmuje nowo wybudowaną halę zwaną Kulturladan powstałą z drewna pozyskanego po zniszczeniach lasów w wyniku huraganu Gudrun ze stycznia 2005 roku. W otoczeniu stoi kilka starych budynków gospodarczych: kuźnia, stodoła i kurnik. W sąsiedztwie przystanek autobusu z Tidaholm.
Placówka jest otwierana na prośbę. Wstęp 60 SVK, w cenie poczęstunek w miejscowej kawiarence. Kontakt w sprawie rezerwacji pod numerem telefonu: 073 082 81 31 lub 073 074 86 72.

Stora Öjasjön

W obrębie rezerwatu przyrodniczego znajduje się kilkadziesiąt jezior wytopiskowych. W większości są to niewielkie oligotroficzne zbiorniki leśne, tzw. jeziora lobeliowe. Grupują się one w 3 kompleksach: na północy (Eksjön, Store Lummersjön, Lilla i Stora Havsjön), w części środkowej (Alvasjön) oraz najliczniejsze na południu obszaru (Bredasjön, Nordvattnet, Sydvattnet, Stora Öjasjön i inne). Ze względu na charakter łowiska zostały one podzielone na 3 kategorie: żółte, czerwone i pomarańczowe. Sposób wędkowania na poszczególnych akwenach regulują szczegółowe przepisy.
Nad brzegami jeziora Lilla Havsjön jakiś 1 km na północny-wschód od kempingu znajduje się popularne leśne kąpielisko. Parking i toaleta na miejscu. Drewniany pomost. Piaszczysta plaża. Dojście drogami leśnymi od Sjöbolet bądź Havsjöberg. Sjöbolet to samotna farma nad Alvasjön - największym jeziorem regionu z niewielka wyspa u zachodnich brzegów. Dojazd drogą leśną obok młyna Svanasjö. Szlak Västra Vätternleden zapoznaje z bliższa z południowym "pojezierzem". Pierwszy akwen przy trasie to Ibbesjön (kilkadziesiąt metrów w bok od szlaku) z brzegami porośniętymi laskiem brzozowym. Deszczochron, stanowisko do grillowania i pomost wędkarski. Dalej na południu szlak biegnie wzdłuż brzegów Stora Öjasjön - jeziora z dużą wyspą w środkowej części. Na południe od niego parking i deszczochron. Ostoja ptaków zwłaszcza nura czarnoszyjego (Gavia arctica). Ptaki przebywają także na położonych dalej na południe zbiornikach Nordvattnet i Sydvattnet. Środkowa część tego pierwszego jest rezerwatem ptasim i nie wolno tam przebywać na łodzi w okresie lęgowym pomiędzy 1 kwietnia a 31 maja. W przewężeniu pomiędzy dwoma jeziorami istniał w przeszłości wodopój dla koni. W przeszłości transportowano przy ich pomocy rozmaite bogactwa lasu, bale drzewne oraz smołę wysyłaną nawet na rynki w Göteborgu. W otoczeniu sosnowy starodrzew. Nad brzegami obu jezior znajdują się ławy, miejsca do grillowania oraz pomosty. Z akwenów na południu warto wspomnieć o Björnsjön od którego zaczęła się w latach 50-tych XX wieku turystyka rybacka. Nad brzegami dwa duże pomosty, kominek, miejsce piknikowe i schron przeciwdeszczowy. Dojazd drogą leśną z Blåhult (2 km). W Blåhult przy przystanku autobusowym znajduje się drewniana kaplica pomalowana na tradycyjny czerwony kolor. Zbudowana została w 1936 roku według rysunku Evalda Gillbranda - malarza z Tidaholmu. W 1959 roku obiekt przeszedł w posiadanie parafii Daretorp. Z tylu stoi niewielka tradycyjna dzwonnica.