Muzeum w Lesjöfors

Szwedzi już w XVIII wieku zaczęli się interesować swoim dziedzictwem kulturowym. Z początku tego typu zainteresowanie ograniczało się do folkloru wiejskiego. Artur Hazelius założył w 1891 roku pierwszy na świecie skansen usytuowany na wyspie Djurgården w centrum Sztokholmu. W 1908 roku Gustaw Ankarcrona malarz rodem z Jönköpingu zafascynowany wiejskimi tradycjami Dalarny zakupił gospodarstwo Holen w Tällbergu i założył tam pierwszy hembygdsgård czyli coś pośredniego między lokalnym domem kultury a muzeum etnograficznym. Dziś tego typu placówek jest w Szwecji około 1400. Oprócz gromadzenia starych przedmiotów użytkowych, ozdób i rozmaitych świadectw minionych czasów organizują ludowe festyny i w sposób czynny włączają się w kształtowanie lokalnych społeczności, ochronę środowiska oraz planowanie przestrzenne na niskim szczeblu. Dziedzictwo ziemi rodzinnej pełni ważną role w wychowaniu młodego pokolenia, daje bezpieczeństwo i korzenie, poczucie przynależności do wspólnoty i wyzwala patriotyzm. Nie bez powodu rozwój tego typu towarzystw nastąpił po rozpadzie unii z Norwegią w 1905 roku, kiedy Szwecja chyba ostatecznie zrezygnowała z aspiracji imperialnych skupiając się na rozwoju własnego podwórka. Opisane muzeum nie jest klasycznym hembygdsgårdem, wiejskim domem z dołączonymi do niego ewentualnie kilkoma innymi zabudowaniami o charakterze gospodarczym. Ale tematyka wystawy jak najbardziej odpowiada tej idei. Zorganizowane zostało w latach 1990-1992 w starych budynkach fabrycznych odzwierciedlających przemysłowe dziedzictwo miejsca. Pomysłodawcą i założycielem ekspozycji jest artysta fotografik Lars Eric Vänerlöf, który w ten sposób zrealizował jedna ze swoich pasji życiowych. Przewodzi on też stowarzyszeniu Rikoschetten posiadającym formalną władzę nad placówką.      
Lesjöfors to niewielka przemysłowa osada w gminie Filipstad zagubiona w lasach prowincji Värmland. Jej historia jest generalnie podobna do większości tego typu miejscowości na obszarze Bergslagenu. Górnictwo i hutnictwo stało się głównym, choć nie jedynym zajęciem miejscowej ludności. Zakład przemysłowy powstał już w XVII wieku. Najpierw był to opalany węglem drzewnym wielki piec do wytopu żelaza, nieco później powstała też mechaniczna kuźnia. W 1813 roku zakłady zostały zakupione przez przemysłową familię Gustawa Ekmana. Potrafił on utrzymać rentowność przedsięwzięcia wdrażając do działania technologie umożliwiające produkcję stalową przy użyciu węgla drzewnego, którego w Szwecji było pod dostatkiem w odróżnieniu od węgla kamiennego, który stosowany był w tym czasie w hutach brytyjskich. W 1867 roku powstała spółka akcyjna Lesjöfors AB - początek koncernu, posiadającego dzisiaj zakłady i przedstawicielstwa w kilkudziesięciu krajach świata, m.in. USA, Niemczech, Kanadzie i Chinach. W Polsce też istnieje jego agenda znajdująca się w Świdnicy na Dolnym Śląsku. Co prawda miejscowa fabryka miała bardzo szeroki asortyment około 800 rozmaitych wyrobów, to jednak koncern jest dzisiaj znany głównie jako dostawca sprężyn przemysłowych. Część ekspozycji muzeum w Lesjöfors związana jest oczywiście z fabryką i jej wyrobami, przeważająca większość dotyczy jednak życia mieszkańców i historii samej miejscowości. Wystawa podzielona jest na kilka działów w których królują rozmaite eksponaty a całości wrażenia dopełnia oprawa multimedialna w postaci filmu dokumentalnego, autentycznych nagrań lub klipu muzycznego. Dla przykładu fragment poświęcony leśnictwu ilustrowany jest czarno-białym filmem Skogen - sveriges gröna tröja z 1951 roku a zbiór eksponatów ukazujący dawną miejscowość uzupełniają autentyczne nagrania ulicznych rozmów. Fragmenty ekspozycji poświęcono też szkolnictwu, życiu religijnemu czy sportowi. Lesjöfors znany był ze swojej drużyny bandy (gra podobna nieco do hokeja na lodzie) zwanej "Baronami z Värmlandu", która w latach 60-tych i 70-tych świeciła sukcesy w ligowej rywalizacji. Odtworzono dawną szkolną klasę, mieszkanie robotnika fabryki a nawet symboliczny plac targowy w centrum osady z nieodłączną pompą strażacką oraz benzynowym dystrybutorem. Ciekawym fragmentem muzeum jest miejsce zwane "kącikiem Hylanda" (Hylands Hörna). Nawiązuje ono nazwą i tematyką do popularnego w latach 60-tych, 70-tych i 80-tych ubiegłego wieku programu telewizyjnego w którym występowały rozmaite znane postacie w nietypowych dla siebie rolach. Premier Tage Erlander w jednym z odcinków opowiadał o prowincji Värmland z której się wywodził (urodził się w Ransäter oddalonym o jakieś kilkadziesiąt kilometrów na zachód od Lesjöfors). Gitarzysta Gunde Johansson śpiewa i opowiada zabawne historyjki, pojawia się też Selma Lagerlöf i jej przyjaciółka Thyra Freding. Sławne postacie ukazano przez pryzmat plotki i anegdoty. Muzeum zlokalizowane jest w dawnych budynkach fabrycznych. Sala konferencyjna mieści się np. w starym magazynie węglowym zwanym po szwedzku kolhus. Już sama budowla jest dość sporym ewenementem. Niewiele tego typu składów zachowało się w pełnym stanie do dzisiejszych czasów w całej Szwecji. Może najbardziej znanym jest obecny budynek teatru w Hällefors. Część ekspozycji znajduje się na zewnątrz budynku na dawnej rampie kolejowej. Są to zazwyczaj fragmenty przemysłowej maszynerii oraz rozmaite oryginalne i dość horrendalne wyroby miejscowej stalowni. Muzeum w Lesjöfors oferuje klimatyczną wycieczkę w przeszłość. Historia nie jest tutaj ukazywana przez pryzmat przełomowych wydarzeń, ale przez wizerunek codzienności. To chyba sprawia, że jest tak popularne wśród zwiedzających.

Adres muzeum: Kanalvägen 1, 68096 Lesjöfors. Telefon kontaktowy: 059 03 11 22, e-mail: info@lesjoforsmuseum.se, strona web: http://www.lesjoforsmuseum.com   
Bilety wstępu 50 SVK, otwarte w sezonie letnim od poniedziałku do piątku od 10.00 do 16.00, poza sezonem we wtorki, czwartki i soboty od 12.00 do 17.00 

Budynki muzealne

Archiwalne zdjęcie z lat 60-tych

 

Wnętrze muzeum

                 

Archipelag Karlshamnski

W okolicach Karlshamnu bałtyckie wybrzeże Szwecji zaczyna przybierać postać strefy pełnej skalistych wysepek. Obecnie żadna z 270 wysp archipelagu nie jest zamieszkana przez cały rok, choć na wielu z nich znajdują się sezonowe domy a jeszcze do niedawna na największej z nich Tärnö istniała populacja około 250 stałych mieszkańców. Karlshamnskie szkiery to dogodny cel jednodniowej wycieczki statkiem żeglugi przybrzeżnej lub własną łodzią. Oferują rozległe widoki na morze, idylliczne zatoczki, przyjemne lasy i łąki pełne miejsc dogodnych na piknik. Owiane mgłą brzegi pełne są również historycznych śladów osadnictwa, legend i niewyjaśnionych do dziś wydarzeń z przeszłości. 

Twierdza Kastellet

Frisholmen (Kastellet, 1)

Ta położona najbliżej Karlshamnu skalista wysepka u ujścia Mieån w 1675 roku została silnie ufortyfikowana, stanowiąc ważny punkt oporu przeciwko inwazji duńskiej. Przynajmniej kilkukrotnie miały tu miejsce walki miejscowego kontyngentu z atakującymi od strony morza sąsiadami zza Öresundu. Twierdza była kilkukrotnie wzmacniana a w późniejszych czasach pełniła także rolę więzienia. Tutaj przetrzymywano m.in. Vitusa Anderssona - niefortunnego właściciela wyspy Trösö (Karlskrona), który nie chciał się pogodzić z wywłaszczeniem i budową na terenie jego posiadłości królewskiego portu wojennego. Po 1865 garnizon ostatecznie opuścił wyspę a niedługo potem została ona wykupiona od wojska i przekazana miastu jako zabytek i patriotyczna pamiątka. W 1975 roku wybudowano tu niewielką kaplicę wg planów pochodzących jeszcze z XVIII w. Frisholmen stała się popularnym miejscem ślubów. Od 1989 roku na wyspie odbywają się także przedstawienia półamatorskiego teatru Smedjan. W najwyższym punkcie znajduje się drewniana wieżyczka triangulacyjna. 

Latarnia morska na Tärnö

Tärnö

Położona najbardziej na południe i zarazem największa wyspa archipelagu. Zamieszkana zapewne od XVI wieku, ale już wcześniej przebywali tu wikingowie o czym świadczy odkrycie srebrnego skarbu w okolicy dawnej szkoły po północnej stronie lądu. Inny skarb miał się ponoć znajdować w skałach zwanych smoczym grobem na południowym wybrzeżu. Kiedyś w czasie burzy rozbił się tam statek handlowy a kapitan nie chcąc postradać cennego towaru przeniósł go na ląd i ukrył. Do tej pory udało się tam jednak odnaleźć tylko jedną szwedzką pięciogroszówkę. Najwyższym wzniesieniem wyspy jest wzgórze Drakaberget po południowej stronie. Według legendy zamieszkiwał tu latający smok, który zakończył swój żywot koło latarni morskiej na Hanö. Po prawdzie i na Tärnö funkcjonuje niewielka ośmioboczna latarnia morska (2), która jest najstarszą wciąż działającą tego typu budowlą drewnianą w Szwecji. Światło znajduje się jakieś 31 m nad poziomem morza i zmienia kolor na biały, czerwony lub zielony. Na wschodnim wybrzeżu w latach 40-tych miało miejsce tajemnicze paranormalne zjawisko. W czasie kilku kolejnych nocy obserwowano dziwną postać pojawiającą się na wybrzeżu z wielką czerwoną latarnią. Nigdy nie odnaleziono tam żywej osoby i de facto nie wyjaśniono tego fenomenu, chociaż starano się go wytłumaczyć przyrównując do błędnych ogników z bagien. Jeden z dziennikarzy na pytanie czemu nie zbadano dokładniej tego terenu odpowiedział wróżąc z tabakiery, że "wyjaśnienie tej sprawy  wymagało bez wątpienia światła dziennego". Większość obszaru wyspy objęta jest ochroną w rezerwacie przyrody. Z pomników natury warto wymienić duży głaz zwany Uddagubben z rysą w kształcie ludzkiego uśmiechu stojący na południowym cyplu, a także wiekowy dąb Fiskegökeken (3) zachowany jako znak żeglugowy na zachodnim wybrzeżu w czasach kiedy większość miejscowych lasów wykarczowano do budowy statków. Przystań znajduje się w północnej części wyspy. Obok znajduje się jedyny na całym archipelagu kiosk spożywczy Laxboden otwarty w miesiącach letnich. W pobliżu jest także najstarsza studnia na wyspie zwana Abrans Brunn dawniej używana do pojenia bydła. 

Harö
Porośnięta tylko skupiskami krzewów bezludna wyspa (brak źródeł wody) do dziś jest własnością armii szwedzkiej. Znajduje się tutaj ćwiczebna strzelnica. Na wygładach przy wschodnim brzegu odsłaniają się diabazy. Zakaz cumowania.

Joggesö
Położona w środkowej części archipelagu wyspa w XIX wieku stała się własnością hrabiego Mörnera z Eriksbergu. W początkach XX wieku powstała tutaj stocznia budująca rybackie kutry. Do dziś znajduje się tutaj jeden z pierwszych motorowych trawlerów z iskrowym zapłonem wykorzystywany do wycieczek po akwenach archipelagu.  W początku lat 60-tych ubiegłego wieku zakład przeniesiono na stały ląd do Vägga pod Karlshamnem.
Centrum konferencyjne Gullkråkan oferuje noclegi maksymalnie dla 10 gości z całodobowym wyżywieniem w cenie 1100-1400 SVK za osobę. Możliwość korzystania z sauny. Wynajem kajaków i łodzi. Kursy wędkarstwa, wycieczki przyrodnicze. Kontakt telefoniczny: 070 157 83 01, e-mail: info@gullkrakan.se

Bockö i Mjöö
Dwie wyspy położone we wschodniej części archipelagu tworzą od 1975 rezerwat przyrodniczy z ostoją ptactwa wodnego. Wyspy są niezamieszkane, ale w przeszłości na Bockö żył rybak Anders Svensson zwany "ojcem archipelagu", ponieważ kilkunastu jego potomków mieszkało potem na różnych wyspach wokoło. W krajobrazie szkieru charakterystyczne są liczne spękania powierzchni skalnej formujące głębokie rozpadliny. Podłoże zbudowane z diabazów odznacza się bogatszą florą. Na wiosnę licznie zakwitają drzewa i krzewy takie jak czeremcha, jarząb szwedzki, jarzębina, grusza polna czy bez lilak. Zachowały się ślady dawnego osadnictwa w postaci kamiennych murków i zagród. W południowo-zachodniej części Bockö fundamenty okrągłego domu. Na najwyższym wzniesieniu znak sygnalizacyjny.   

Ekö (4)
Nazwa wyspy pochodzi od dębów, które do dzisiaj porastają łagodne wzgórza. Wyspa zamieszkana była od końca XVI w. Zachowało się imię i nazwisko pierwszego osadnika Tygge Truedsson. Obecnie jest tu kilkadziesiąt starych domów funkcjonujących jako letnie apartamenty.

Hallö (5)
Krajobraz wyspy charakteryzują płaskie wzgórza. Była zamieszkana od XVI wieku, ale w 1711 została prawie całkowicie wyludniona po przejściu zarazy. W późniejszych latach osiedlali się tutaj przemytnicy. Na północnym krańcu wyspy w dużym żółtym domu mieszkał Gustaf Sandström - daleki kuzyn Alice Tegnér. Często wyprawiał się na Bornholm w rozmaitych "interesach". W 1930 roku populacja wyspy była na tyle duża, że otwarto tutaj szkołę podstawową, której budynek zachował się do dzisiaj. Większość istniejących dziś posesji ma charakter prywatny i nie jest wynajmowana letnikom.

Fölsö
Bezludna wyspa na południe od Hallö ze skalistym północno-wschodnim brzegiem. Z dawien dawna wykorzystywana jako pastwisko dla owiec. Obecnie rezerwat przyrodniczy. Ciekawa flora i fauna. Morskie ptaki, rozmaite gatunki motyli. Ścieżka spacerowa przecina środek wyspy. Punkty widokowe. Kilka miejsc do odpoczynku. Toaleta.

Mulö
Ta niewielka wysepka  w zachodniej części archipelagu dość późno została skolonizowana. Według starych podań w średniowieczu panował tutaj książę, który zginął podczas morskiej potyczki.

Östra i Västra Bockö
Dwie wyspy rozdzielone cieśniną Ideholmssundet ze znakiem sygnalizacyjnym umieszczonym na dużym głazie. W XIX wieku mieszkał tu szyper, który pilotował statki przez trudny nawigacyjnie akwen. Z dawien dawna wyspy należały do dóbr hrabiów na Eriksbergu, stąd też zachodni cypel Västra Bockö nazywany jest przylądkiem hrabiny.

Klify na Tjärö

Tjärö
Znajdująca się najbardziej na wschodzie wyspa archipelagu leży w głębokiej zatoce wcinającej się w ląd Blekinge na wschód od Mattvik. Zwana jest ona niezbyt poprawnie fiordem. Stosownie do tej nazwy powierzchnia wyspy jest skalista i pagórkowata. Letnia osada znajduje się w części północnej, południowy fragment porośnięty jest w przeważającej części lasem. Osadnictwo na Tjärö istniało już w czasach prehistorycznych. Z XVII-wiecznych dokumentów wynika, że ziemia ta była własnością korony. Mieszkało tutaj kilka rodzin rybackich. Stara wioska z czerwonymi domkami została wykorzystana jako osada turystyczna administrowana przez Svenska Turistförening (STF). Część z budynkow została przeniesiona z innych wysp oraz stałego lądu. Rezerwat przyrody. Dwie ścieżki turystyczne (znakowana żółto na południu i znakowana niebiesko na północy) prowadzą na spektakularne klify oraz przez stary kompleks leśny. W północno-wschodniej części wyspy zaciszna zatoka Ällingaviken (6) z widokiem na inne szkiery. W otoczeniu sielskie łąki i stare dąbrowy. Dalej na północy przylądek Nabben z niewielkimi wychodniami skalnymi nad samą wodą. Kąpielisko. Wyższe 13-metrowe urwiska znajdują się w części południowej na plaży zwanej Pellakroken (7). Przystań statków białej floty oraz marina jachtowa.
Nocleg w kilkunastu drewnianych domkach z XIX wieku. Zróżnicowany standard. Kąpielisko. Wypożyczalnia sprzętu wodnego. Wspólna sauna na tratwie pływającej przy przystani. Kuchnia polowa. Ceny od 475 SVK za osobę. Szczegóły pod numerem telefonu:  045 46 00 63, e-mail: info@tjaro.com          

Wzdłuż Mörrumsån i Mieån

Wycieczka do wnętrza Blekinge - pozwala zapoznać się z wyższymi poziomami morfologicznymi regionu. Prowadzi wzdłuż dwóch najważniejszych rzek płynących w okolicach Karlshamnu. Po drodze liczne rezerwaty przyrody i zabytki przemysłowe. Mörrumsån od źródeł do ujścia ma 186 km długości. Zwany jest potocznie rzeką łososiową, ponieważ połowy tej ryby już od średniowiecza stały się głównym zajęciem miejscowej ludności. Znany jest dokument sporządzony w 1231 roku za czasów króla duńskiego Waldemara II opisujący metody odławiania narybku. Nad brzegami zachowały się tradycyjne pomosty i pułapki wykorzystywane przez dawnych rybaków. Zapoznać się z nimi można podążając pieszym lub rowerowym szlakiem turystycznym Laxaleden z Elleholm do Hovmansbygd. Obecnie wzdłuż cieku uprawiane jest na dużą skalę wędkarstwo sportowe. Mieån wpada do Bałtyku w Karlshamn. Jest rzeką krótszą i węższą (mierzy około 47 km długości), ale równie istotną dla gospodarki regionu. Långasjön powyżej Asarum to rezerwuar wody pitnej dla aglomeracji Karlshamnu. W górnym biegu rzeka przepływa przez osobliwe okrągłe jezioro Mien o ciekawej genezie. 

Z Mörrum jedziemy na północ w kierunku Svängsty. Najkrótsza trasa prowadzi zachodnim brzegiem rzeki Mörrumsån przez Tången. Wariantem dojazdu jest droga w kierunku Gungvala po wschodniej stronie rzeki. Po drodze miniemy pole golfowe a w lasach na wschód od rzeki jeden z najwyższych szwedzkich masztów telewizyjnych (1) mierzący 335 m. 

[3 km] Po prawej wieś Vittskövle. Dolina rzeki zwęża się tutaj meandrując wokół porośniętych lasem pagórków.  Na południu wyraźny stożek napływowy. Podwieszane drewniane mostki przez rzekę. Resztki dawnego młyna. Ruiny fabryki skrobi. Na wschodnim brzegu rezerwat przyrodniczy Hönebyggets. Liczne źródła przykorytowe. W lesie łęgowym powszechnie rośnie turzyca (Carex remota). Spotyka się też paproć  - długosz królewski (Osmunda regalis). Rzadkie gatunki porostów oraz grzybów np. soplówka bukowa (Hericium coralloides) zwana w Szwecji grzybem koralowym, gdyż kształtem i kolorem przypomina nieco znane z tropików podwodne kolonie.

[5 km] Tången. Na prawo od drogi Ekeberg - ośrodek jazdy hippicznej. Dalej droga wiedzie lasem zostawiając po prawej wzgórze Kattberget ze śladami dawnych budynków rolniczych i magazynów wojskowych.

[7 km] Faråkra. W prawo do centrum Svängsty. Prosto obwodnica miejscowości. 

Muzeum Abu Garcia w Svängsta

[8 km] Svängsta. Duża osada przemysłowa nad rzeką Mörrumsån znana dawniej z fabryki zegarków kieszonkowych Halda założonej przez Henninga Hammarlunda w 1887 roku. Obecnie zakład w nawiązaniu do lokalnego popytu prowadzi produkcję wędkarskich kołowrotków pod marką Abu Garcia. W oryginalnym budynku wytwórni mieści się zajmująca wystawa dawnych i nowych wyrobów: chronometrów, maszyn do pisania oraz sprzętu wędkarskiego wraz z linią produkcyjną i dużą liczbą rozmaitych przynęt, haczyków, błystek itp. 

Holländarevägen 86. Otwarte w tygodniu między 13.00 a 16.00 a w soboty między 10.00 a 13.30. Rezerwacja przewodnika pod telefonem 070 343 41 57.

Nieopodal naprzeciwko dzisiejszego zakładu w czerwonym parterowym domku mieści się natomiast niewielkie muzeum szkolne Möllegårdens (2). To najstarszy budynek szkolny w gminie Karlshamn i zgromadzono tu eksponaty pochodzące z różnych placówek edukacyjnych w regionie. Stare podręczniki, lektury i pomoce uczniowskie. 

Otwarte w lipcu i sierpniu w niedziele od 14 do 17 lub po wcześniejszej rezerwacji. Wstęp 10 SVK. Telefon kontaktowy: 076 879 63 33.

W dolnej części osady kościół a w zasadzie drewniany dom parafialny z dużą salą liturgiczną. Zbudowany w 1932 roku przeszedł gruntowny remont w latach 60-tych ubiegłego wieku. Uzyskał wtedy m.in. ceramiczne tło ołtarza ze scenami ze Starego i Nowego Testamentu. Nad samą rzeką skromny park. Kilka pomnikowych dębów. W południowej dzielnicy Marieberg działa elektrownia wodna należąca wcześniej do  kompleksu dawnej fabryki tekstyliów i dywanów Wahlqvistska Verket. 

Przy głównej szosie stacja benzynowa z szyldem Frendo. Po drugiej stronie rzeki w Öjavad samoobsługowa stacja OKQ8 z promocyjnymi cenami. 

Droga 126 przekracza w Svängsta rzekę i biegnie dalej jej zachodnim brzegiem. Dalej można jechać także prosto docierając do trasy głównej w Åkeholm. Ten drugi wariant biegnie z widokiem na szeroko rozlaną Mörrumsån, która od tego odcinka w górę objęta jest ochroną rezerwatową.

[12 km] Åkeholm. Łączą się tutaj dwa szlaki turystyczne Laxaleden i Blekingeleden i wspólnie prowadzą dalej w górę rzeki piękną drogą leśną od 1954 zwaną Kungavägen, kiedy to w ramach pierwszej podróży po objęciu tronu przebył ją król Gustaw Adolf VI. Z tego powodu jest to dość istotne miejsce pod względem logistycznym. Parking. Poniżej mostu ceglane budynki dawnej fabryki odzieżowej Karlshamn Yllefabrik (3) zamkniętej w 1966 roku. Znana była z produkcji umundurowania dla wojska. Powyżej zakładu kilka ciekawych willi z początku XX wieku oraz dawna stacja kolejowa na linii Karlshamn-Vislanda.

Ebbemala Bruk

[17 km] Hemsjö. Przed miejscowością wyrównawczy zbiornik wodny tutejszej elektrowni. Droga nr 126 opuszcza w tym miejscu dolinę Mörrumsån prowadząc dalej na północ w kierunku Ryd.  

7 km w tamtym kierunku Ebbamåla. 1 km w dół od skrzyżowania dróg nad brzegiem rzeki w miejscu zwanym Hovmansbygd znajdował się duży ośrodek przemysłowy z czasów wczesnej industrializacji zwany  Ebbamåla Bruk (4). Obecnie jest to muzeum ukazujące nie tylko stare technologie przemysłowe i rdzewiejący park maszynowy, ale też szerzej proces rozwoju Szwecji od biednego kraju rolniczego ku nowoczesnej innowacyjnej gospodarce i państwu dobrobytu. Częścią ekspozycji jest dział "Made in Sweden" pokazujący rozmaite wynalazki i usprawnienia wdrożone najpierw w kraju trzech koron. Oprócz zabudowań fabrycznych zachowały się ślady dawnej rampy przeładunkowej z żurawiem oraz zwodzony most nad Mörrumsån. Kawiarnia, sklep fabryczny i schronisko turystyczne. 

Obiekt otwarty jest tylko dla grup po wcześniejszej rezerwacji. Zwiedzanie wystaw z przewodnikiem. Szczegóły opłat na stronie web: http://www.ebbamalabruk.se. Kontakt telefoniczny 045 477 40 00 lub e-mailem na adres: info@ebbamalabruk.se     

W dół przez Hemsjö przecinając dawną linię kolejową a następnie przekraczając mostami sztuczny kanał oraz rzekę.

Mörrumsån w rezerwacie Käringahejan

[18 km] Härnäs. Na północ wzdłuż doliny rzecznej w kierunku Hovmansbygd rozpościera się rezerwat przyrodniczy Käringahejan (5). Obejmuje głęboko wciętą na tym odcinku dolinę rzeki z lasami bukowymi, sosnowymi i dębowymi na stromych zboczach. Rzeka ma dość duży spadek i tworzy liczne kamieniste wysepki porośnięte rachitycznym lasem.
Serpentyną drogi opuszczamy dolinę Mörrumsån. Ku południowi prowadzą szlaki Laxaleden i Blekingeleden. 2 km w tamtą stronę do Knaggelid (6) wioski rybackiej z pozostałościami dawnego tartaku i punktem widokowym na dolinę rzeki na wychodni skalnej. Droga wznosi się na zalesiony garb ozu Slänsmåla. Rewir myśliwski.
[24 km] Skrzyżowanie dróg. 1 km prosto wieś Långeboda z kościołem parafialnym Ringemåla (7) zbudowanym w latach 1904-1905 w stylu neoromantycznym. W otoczeniu cmentarz i budynek plebanii. Kuriozami we wnętrzu są krucyfiks z drewna czarnego dębu wyłowionego z położonego nieopodal bagna oraz biblia Gustawa Wazy. Na wieży dwa dzwony z napisami modlitewnymi.
Drogą w lewo w kierunku Ryd. Trasa o niemal prostolinijnym przebiegu prowadzi przez falisty silnie zalesiony obszar. Mijamy granicę Blekinge i länu Kronoberg.
[30 km] Kompersmåla. Posiadłość ziemska ukształtowana w XVIII wieku z dworem, osiedlem robotniczym i kilkoma zabudowaniami gospodarczymi. Skręcamy w lewo jadąc wzdłuż północnego brzegu zarastającego jeziora Birkesjön.

Zatoka jeziora Mien

[34 km] Midingsbråte na południowo-zachodnim krańcu jeziora Mien. Zagospodarowana plaża. Z niej rozciąga się widok na rozległy akwen. Zbiornik wypełnia dno krateru meteorytowego powstałego około 120 mln lat temu w dolnej kredzie. Na położonej w centrum jeziora odosobnionej wyspie Ramsö odkryto charakterystyczne dla takich struktur riolity. Rezerwat geologiczny dostępny jedynie łodzią. Droga wysadzana szpalerem niskich wierzb iw biegnie w pewnym oddaleniu od brzegu jeziora.
[35 km] Na granicy Midinsbråte i Gaddeviksås znajduje się podwójny młyn (8) nad Mieån. Przedsięwzięcia należały do sąsiednich wiosek, ale miały wspólną turbinę napędzającą warsztaty. Starsza jest część zachodnia do której przylega mały tartak.

Podwójny młyn nad Mieån

[36 km] Skrzyżowanie w Gaddeviksås. W lewo droga prowadząca południowym wybrzeżem jeziora Mien. 4 km w tamtym kierunku ogród łosi (9) w Yttre Källehult. Na obszarze 3,5 ha spotkać można kilka oswojonych osobników tego gatunku a także jelenie i sarny.
Wstęp 100 SVK. Otwarte w sezonie letnim od 11.00 do 17.00, poza sezonem w soboty od 14 do 16. Przy wejściu kiosk ze słodyczami i pamiątkami. Telefon 070 757 73 00
Droga prowadzi dalej doliną Mieån.
[39 km] Hakafors. Skręcamy w lewo w kierunku Karlshamn. Poniżej drogi mała zapora wodna. 
[40 km] Granica Blekinge. Powrót do gminy Karlshamn.
[42 km] Po lewej stronie drogi rezerwat przyrodniczy Ire (10). Tradycyjny teren rolniczy uprawiany według sposobów sprzed kilkuset lat. Pola, łąki, sady i zagajniki. Parking. Ścieżka turystyczna. Po prawej stronie w dolinie Mieån rezerwat leśny Loberget. 
[45 km] Grimsmåla. Na południe od wsi rezerwat przyrodniczy obejmujący dawną krawędź lądu w okresie yoldiowym. Lasy liściaste, wrzosowiska. Ważna ostoja nietoperzy.
[49 km] Jeppshoka. Mieån rozlewa się tutaj szeroko spiętrzona przez młyny to znów dzieli na kilka ramion. Stary łukowy most kamienny. Na południe od wsi rezerwat przyrodniczy. Lasy bukowe na zboczu doliny. 
[52 km] Hoka. Dalej drogą główną nr 29 w kierunku Karlshamnu. 

[53 km] Most nad Mieån. Na południowym brzegu malownicza wychodnia skalna. Rzeka przepływa tutaj na krótkim odcinku między dwoma jeziorami Björkesjön i Brogylet. Wraz z położonym dalej na południu Långasjön tworzą one kilkunastokilometrową rynnę jeziorną i trasę spływową. Obszar położony na południe od drogi nr 29 jest objęty ochroną w rezerwacie Långasjönäs. Popularny teren rekreacyjny dla mieszkańców Asarum. Liczne trasy spacerowe. Lasy bukowe, stare gospodarstwa rolne. Bogata flora. W jeziorze Stora Kroksjön (11) reliktowe skorupiaki z czasów, kiedy teren ten miał bezpośrednie połączenie z morzem. W Södra Hoka schronisko turystyczne, dalej na południu kemping Långasjönäs. 
Schronisko Stiftsgården mieści się w starym gospodarstwie kościelnym z XIX wieku. Na miejscu m.in. kaplica. Pokoje jedno- i dwuosobowe. Dla grup stołówka. Możliwość założenia obozowiska. Kontakt telefoniczny 045 41 95 40, e-mail: info@sodrahoka.com.
Na kempingu jest 90 miejsc biwakowych oraz duża wioska turystyczna z 53 domkami kempingowymi. Kąpielisko z ciepłą (jak na lokalne warunki) wodą. Wypożyczalnia sprzętu wodnego. Sauna, pralnia, pole minigolfa. Kiosk spożywczy oraz bar z przekąskami i kawą. Otwarte od kwietnia do listopada, aczkolwiek poza głównym sezonem w niepełnym wymiarze. Kontakt telefoniczny pod numerem: 045 432 06 91, poczta e-mail: info@langasjonas.com. Dalsze szczegóły na stronie web: https://www.langasjonas.com.
Do Asarum możemy dojechać bocznymi drogami przez rezerwat Långasjönäs, najprościej jednak ekspresową drogą 29 omijającą ten obszar od zachodu.
[57 km] Skrzyżowanie dróg. W prawo oznaczona numerem 126 droga do Svängsta (patrz wyżej). 1 km w lewo tor wyścigów konnych.
[60 km] W lewo do centrum Asarum.            

Uppsala część 1

UPPSALA [11 km] / 149, 2 tys. mieszkańców

To jedno z najstarszych szwedzkich miast dzięki olbrzymiej katedrze i równie sławnemu uniwersytetowi do dzisiaj cieszy się zasłużoną renomą i zainteresowaniem turystów. Jest siedzibą licznych muzeów a tutejsze uliczki zwłaszcza w okolicach katedry pełne są akademickiego ducha i porównanie z angielskimi ośrodkami takimi jak Oxford czy Cambridge jest jak najbardziej na miejscu. Czerwień pomalowanych murów kontrastuje tutaj z soczystą zielonością drzew. W Uppsali wiele lat swego życia spędzili m.in. Karol Linneusz, Anders Celsjusz, Ingmar Bergman, Jakub Berzelius, Anders Jonas Ångström czy Svante Arrhenius. Po uczonych pozostały liczne pamiątki.  Obecne centrum miasta znajduje się na miejscu średniowiecznej przystani Östra Aros, gdzie wikingowie znad jeziora Mälar zwykli pozostawiać swoje łodzie udając się do ośrodków władzy i kultu. Główny ośrodek leżał wtedy jakieś 3 km na północ w miejscu zwanym dziś Gamla Uppsala. Na łąkach nad rzeką Fyris miała miejsce historyczna bitwa w której Eryk Zwycięski pokonał swojego bratanka Styrbjörna i zdobył tron królestwa Swewów. O zdarzeniu tym opowiadają przeróżne nordyckie sagi, kronika Gesta Danorum a nawet oddalone o kilkaset kilometrów świadectwa zapisane na kamieniach runicznych. Rzeka dzieli Uppsalę na dwie mniej więcej równe części. Na wschodnim brzegu mamy dzielnicę handlową, usługową i administracyjną z dworcem kolejowym, ratuszem i licznymi domami towarowymi usytuowanymi wzdłuż pieszych bulwarów. W zachodniej części miasta rozciągniętej na niewysokich wzgórzach upplandzkiego ozu koncentruje się większość zabytków, w tym zamek, archikatedra oraz wielki kampus uniwersytecki. Oprócz nobliwych budynków uczelnianych uroku tej dzielnicy nadają liczne skwery, parki i tereny zielone tworzące przyrodnicze korytarze prowadzące w kierunku otwartych przestrzeni na peryferiach. O każdej porze roku warto więc pospacerować zgodnie ze śladami dawnych naukowych przechadzek Karola Linneusza.

Obraz Mårtena Eskila Winge przedstawia scenę po bitwie pod Fyrisvellir

Najbliżej Uppsali leży sztokholmski port lotniczy Arlanda, na który mniej więcej co godzinę kursują pociągi regionalne z dworca centralnego oraz autobusy z numerem 801. Kontakt telefoniczny z informacją lotniskową 010 109 10 00. Informacje uzyskać można także drogą mailową pod adresem: info@arlandaairport.se

Centralny dworzec kolejowy (UPPSALA C) znajduje się po wschodniej stronie Starego Miasta przy placu Olofa Palmego. Stary budynek stacyjny pochodzi z 1866 roku i od kilku lat nie jest już eksploatowany zgodnie z pierwotną funkcją (mieści się tutaj tylko restauracja). W 2010 roku otwarto nowy gmach RESECENTRUM mieszczący zintegrowane kasy i poczekalnie dla kolei dalekobieżnych, regionalnych i lokalnych oraz autobusów. Kontakt telefoniczny pod numerem 0771 75 75 75 lub poprzez stronę web www.sj.se. Kasy otwarte od 7.00 do 20.00, w weekendy od 9.00 do 17.00. Półki do przechowywania bagażu, toalety, fotoautomat. Pasaż handlowy. Darmowe Wi-Fi. 

Fontanna Näckans Polska

Przed wejściem do starego budynku stoi emblematyczna, choć dosyć obsceniczna fontanna o swojsko brzmiącej nazwie Näckens Polska. Praca Brora Hjortha z 1967 roku z naszym krajem nie ma jednak zbyt wiele wspólnego, dotyczy raczej szwedzkiego folkloru, muzyki i tańca. Pewne szczegóły anatomiczne posągów budzą spore kontrowersje i to do tego stopnia, że stały się już powodem dyplomatycznego konfliktu z udziałem japońskiego cesarza, który odwiedził Uppsalę z okazji Dni Linneusza. Magistrat zadecydował więc o dyskretnym przesłonięciu fragmentu rzeźby parawanem z wysokich kwiatów. Widok wzdłuż osi Bangårdsgatan z zamkiem na ostatnim planie jest już zdecydowanie bardziej obyczajną wizytówką starej Uppsali oglądaną zaraz po przyjeździe do miasta. Dwie inne nowoczesne rzeźby  Tony'ego Craggsa są już mniej kontrowersyjne. Łańcuch Wydarzeń formą przypomina spiralę DNA albo smużkę dymu wydobywającego się z parowozu. Stoi na końcu podziemnego pasażu łączącego Stadhusgatan, perony dworca z galerią i hotelem po drugiej stronie torowiska. Po przeciwnej stronie pasażu przy peronach natkniemy się na utrzymaną w podobnym stylu rzeźbę Dyskusja. Dworzec w Uppsali posiada aż 10 peronów. Te oznaczone numerami 1 i 2 zazwyczaj obsługują pociągi w kierunku północnym do Gävle, Dalarny, Östersund a także dalej w kierunku Sundsvall i innych portów nad Zatoką Botnicką. Raz na dobę przejeżdża przez stację nocny pociąg w kierunku Narviku. Przy peronach 7 i 8 stają pociągi dalekobieżne i regionalne w kierunku południowym. Uppsala ma bezpośrednie połączenie m.in. z Malmö, Linköpingiem i Örebro. Przynajmniej co godzinę kursują pociągi do Sztokholmu. Część z nich odjeżdża z peronów przeznaczonych do ruchu lokalnego. Do Uppsali dociera bowiem najdalej na północ wysunięta linia sztokholmskiej komunikacji podmiejskiej z numerem 38 startująca z miejscowości Tumba. Tory oznaczone numerami 3 i 4 prowadzą ku południowi, numery 5 i 6 w kierunku północnym. Tutaj wsiąść możemy również do składów i autobusów szynowych kursujących do Sali, Tjerpu i Gävle. Z peronów 9 i 10 odjeżdżają natomiast turystyczne pociągi wąskotorówki Uppsala-Lenna.

Dworzec kolejowy Uppsala Central (stary budynek)

Autobusy dalekobieżne Swebus, Viking Line i Eckerölinjen odjeżdżają ze stanowisk położonych po wschodniej stronie dworca kolejowego przy przeszklonej galerii handlowej Stationsgalerian. Ruch lokalny i regionalny kursuje natomiast z przystanków oznaczonych symbolami A, B, C i D po zachodniej stronie dworca. Z kierunków turystycznych warto wspomnieć o częstych połączeniach do Sali (linie 848, 865), Sigtuny (183, 188), Enköpingu (221-226, 804), Västerås (774) a także na wybrzeże Roslagenu (do Östhammar i Öregrund oraz Hallstavik). Do Starej Uppsali dojedziemy stąd autobusem 110 do Storvreta (do przystanku Regins Väg). Rozkłady sprawdzić można na stronie web Resecentrum: https://www.ul.se/ Zakup biletów jest tańszy w kasach dworcowych niż na pokładzie autobusu.

Cale miasto podzielone jest na strefy parkingowe według których ustalana jest wysokość opłat. Centrum wraz z zabytkową dzielnicą na prawym brzegu Fyrisån znajduje się w strefie A i B. Opłaty pobierane są od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00-18.00. Ale już na obszarze kampusu uniwersyteckiego można zatrzymać auto bez żadnych opłat i udać się spacerkiem w kierunku centrum miasta. W Uppsali działa też system podziemnych garaży znajdujących się często w obrębie posesji mieszkalnych albo budynków handlowych i biurowych. Należą one do sieci QPark (opis lokalizacji na stronie web: http://www.q-park.se). Największe znaczenie z punktu widzenia turysty zmotoryzowanego mają garaże City (St Olofsgatan), Grimhild (Dragarsbrunngatan 66), Svava (Dragarsbrunngatan 50), Smeden (Smedsgränd), Badhus (St Persgatan), St Per Galerian (Dragarsbrunngatan 21),       
INNE PARKINGI w centrum miasta:
St Eriks Torg (u podnóża katedry), Fyristorg (nad rzeką), Stadhusgatan (przy Stadhuset), Von Kremers Allée (Blåsenhus), pod zamkiem

STACJE BENZYNOWE:
Grupują się raczej poza centrum miasta, np. w dzielnicy Svartbäcken lub Industristaden. Cztery konkurencyjne stacje Statoil, 7Eleven, Preem i OKQ8 są przy skrzyżowaniu Vaksalagatan i Tycho Hedéns väg. Inne lokalizacje: Jet, Svartbäcksgatan 75, Kungsgatan róg Vimpelgatan; Tanka, Kungsängsesplanaden (przy salonie Volvo), OKQ8 Kungsgatan 97, 7Eleven, Kungsängsvägen; St1, Råbyvägen 1