Translate

poniedziałek, 31 lipca 2017

Karlshamn część 5

KARLSHAMN [178 km] / 20,1 tys. mieszkańców
W powieści Wilhelma Moberga Emigranci Karlshamn wita bohaterów ostrym, przenikliwym wiatrem oraz typowo portowymi zapachami śledzi, smoły, konopi, soli i morza. Historyczne nabrzeże ciągnie się na przestrzeni prawie kilometra wzdłuż Hamngatan i ujścia Mieån, ale dzisiaj stanowi raczej reprezentacyjny fragment miasta. Znajdziemy tutaj najbardziej elegancki hotel, galerię handlową a bardziej na południu gmachy wyższej uczelni i centrum nauki NetPort zajmujące dawne mocno przekształcone hangary portowe. Warto też zwrócić uwagę na kilka starych budynków w tej okolicy. U zbiegu Bodekullsvägen i Tullsgatan istniała dawniej prymitywna stocznia, którą przeniesiono w 1891 roku w okolice Helenebergu na wyspie Sternö. Tym samym obszar nabrzeża mógł zostać powiększony a na uzyskanym placu odbywał się przez wiele lat wielki targ rybny. Po wschodniej stronie tego skweru stoi trzykondygnacyjna ceglana modernistyczna kamienica z ciekawymi wykończeniami lekko asymetrycznej fasady: żelaznymi kratami balkonowymi i zabawnymi wykuszami zakończonymi spiczastym blaszanym daszkiem. Od południa zamyka plac biały budynek dawnego kapitanatu portu zbudowany w 1850 roku. Przy końcu Drottninggatan stoi dwukondygnacyjny drewniany magazyn portowy z XVIII wieku zwany Tullhuset. Wewnątrz pozostawiono dawny szyb windy służący do podnoszenia ciężkich towarów. W sąsiedztwie mieści się niewielkie, ale prężne muzeum żeglugi (Blekinge Sjöfartsmuseum, 1). Stare fotografie, elementy wyposażenia statków, modele żaglowców, wnętrze sklepu kolonialnego, a nawet cała autentyczna latarnia morska przeniesiona z wyspy Ortsholmen - to wszystko obejrzeć można w trakcie zwiedzania wystaw wewnątrz placówki. 
Eksponat z Muzeum Żeglugi Blekinge
Ciekawie prezentują się egzotyczne pamiątki znad zatoki Bengalskiej, innym kuriozum jest list, który przybył pocztą morską aż z wysp Pitcairn na Pacyfiku; zwracają też uwagę zdjęcia brygu "Esmeralda" - najpiękniejszego żaglowca w Karlshamnie, być może pierwowzoru "Charlotty" ze wspomnianej powieści Moberga (choć jej widok zrobił na emigrantach akurat dość ponure wrażenie, co wyraziła Krystyna dosadnie w pięciu słowach: "Nasz statek jest taki mały?").       
Otwarte od poniedziałku do piątku w godzinach 9-13. Dodatkowo latem także w sobotę i niedzielę między 13 a 17. Wstęp bezpłatny. Można się skontaktować w sprawie wycieczki z przewodnikiem: telefon 045 43 63 60, e-mail: maritime@bwm.se 
Na szlaku wzdłuż nabrzeża podziwiać można też kilka ciekawych nowoczesnych dzieł sztuki. Tuż nad wodą naprzeciwko starej destylarni spirytusu stoją 3 kamienne ramy przedstawiające starożytne skamieliny. To rzeźba Påla Svenssona Tre fosiler. Dalej na szerokim skwerze odnajdziemy Helgedom wyobrażające święte miejsce zlokalizowane na kadłubie rzecznej barki. Na przyczółku Östra Piren naprzeciw budynków Centrum Naukowego i biblioteki stoi wreszcie ażurowa kolumna zbudowana z granitu zwana Mandala - dzieło Japończyka Takashi Naraty. To jedno z kilku podobnych dzieł tego artysty - inne znajdują się w Göteborgu, Kalmarze i Lund.
Rzeźby w Karlshamn: Tre Fosiler, Helgendom i pomnik Emigrantów (Utvandrarnas Monument)
Nad przystanią wznosi się niewysokie wzgórze nazywane Bodekull. Od strony miasta oddziela go kilkunastometrowe skaliste urwisko dobrze widoczne z ulicy Bergsgatan. Powierzchnie skalne i charakterystyczne wygłady lodowcowe odsłaniają się zresztą w kilku miejscach na tym terenie, nierzadko wewnątrz bardzo nastrojowych podwórek. Stara drewniana zabudowa zachowała się zwłaszcza wzdłuż zaułka Näsgränd w południowej części wzgórza. Uliczkę tą otaczają parterowe kolorowe domki rybaków. W jednym z takich domów przy sąsiedniej Lotsgatan 6 otwarto niedawno muzeum Martinssonska Gården (4) prezentujące obrazy i rzeźby czterech współczesnych artystów Johnny Martinssona, Pera Serre, Thure Wahlströma i Oskara Wickströma. Dzieła prezentowane są w kilku pomieszczeniach wewnątrz oraz wokół starego brukowanego podwórka.
Muzeum otwarte jest w sezonie letnim od środy do piątku między 14 a 17 oraz w sobotę i niedzielę między 13 a 16. Wstęp kosztuje 20 SVK. Kontakt telefoniczny pod numerem: 045 41 09 90, e-mail: info@martinssonskagarden.se
Na rogu Bergsgatan i Drottninggatan stoi duży drewniany dom z XVIII wieku rozsławiony przez Vilhelma Moberga jako karczma Hoppet ("Nadzieja", 2). Posesja ta została nazwana tak samo jak łódź pierwszego jej właściciela. Potem jednak wielokrotnie przechodziła z rąk do rąk. Naprzeciwko lokalu znajdowała się gospoda Majas Gästgiveri, w której emigranci z epopei Utvandrarna spędzili swoją ostatnią noc w Szwecji - ulica Bergsgatan była także filmowana w ekranizacji tejże powieści (w reżyserii Jana Troella). Hotel otaczały dwa strome zaułki nazywane od wschodu i zachodu słońca. Nieco powyżej przy Drottninggatan 34 znajduje się dom kapitana Sandströma (3) w którym przyszła na świat i spędziła dzieciństwo twórczyni piosenek dla dzieci Alice Tegnér. W pięknym kameralnym ogrodzie odbywają się czasami recitale muzyczne i wieczory poetyckie. W parku Rosengården (5) na południe od wzgórza ustawiono w setną rocznicę jej narodzin statuetkę Maja z popiersiem kompozytorki. W parku znajduje się duży ogród różany, muszla koncertowa oraz jeszcze jedna rzeźba o nazwie Crocus. Na skraju ogrodu stoi stara chata rybacka z połowy XVII wieku przeniesiona na to miejsce w 1964 roku. Przedłużeniem Rosengården w kierunku miasta jest Perennagården - prostokątne błonie zawarte pomiędzy ulicami Hamngatan i Holländareplan - pierwotnie zaplanowane jako ogród roślin wieloletnich. Także i tu stoją dwa niewielkie pomniki. Jeden z nich poświęcony jest harmonii - drugi stanowi artystyczną personifikację mgły. Najbardziej znany monument miasta stoi na wybrzeżu morskim na zachód od Rosengården. Przedstawia on dwie główne postacie z cyklu powieściowego Moberga - chłopskich emigrantów Karla Oskara Nilssona i jego żonę Krystynę z Duvemåla. Sylwetki stoją w charakterystycznych pozach - mężczyzna ma wzrok zwrócony w kierunku morza, ponieważ po jego drugiej stronie spodziewa się znaleźć nowe lepsze życie, z kolei jego partnerka życiowa odwraca się w stronę lądu nie mogąc zapomnieć o latach spędzonych w ojczystej Szwecji, którą opuszcza raz na zawsze. Co ciekawe, pomniejszona kopia tego pomnika stoi także w amerykańskim miasteczku Lindstrom w Minnesocie znanego z licznej szwedzkiej diaspory. Pomnik Emigrantów (6) został ustawiony w 1959 roku upamiętniając ponad milion szwedzkich obywateli, którzy opuścili kraj na przełomie XIX i XX wieku uciekając od biedy i zacofania głównie do szybko rozwijających się w tym czasie Stanów Zjednoczonych Ameryki. Jest oczywiście pewną przewrotnością historii fakt, że kilkadziesiąt lat później kraje skandynawskie doczekały się własnego dobrobytu i poziomem życia praktycznie doścignęły państwo za oceanem.
Panorama Bałtyku z tarasu przy Villa Utsikten. Po lewej wyspa Ortsholmen, po prawej na horyzoncie wyspa Hanö
Nadbrzeżna promenada od pomnika wspina się na stromy klif na którego szczycie zlokalizowana jest Villa Utsikten (7). W tym niewielkim żółtym domku mieści się kawiarnia z domowym ciastem a z tarasu na skale roztacza się piękna panorama Bałtyku, karlshamnskiego portu oraz wyspy Kastellet. Ustawiony na sztorc kamień poświęcono pamięci wszystkich Szwedów, którzy przyczynili się do upadku hitlerowskich Niemiec i zakończenia II wojny światowej. Z tego miejsca jest już niedaleko do obiektów dawnej szkoły realnej zwanych dziś Väggagymnasiet (8). Główny czerwony budynek przypominający nieco ufortyfikowany pałac zaprojektował w 1917 roku znany architekt Gunnar Asplund. Kilkadziesiąt lat później kompleks musiał ulec powiększeniu ze względu na reformę oświaty i wprowadzenie klas koedukacyjnych. Nowe skrzydła wzniesiono w minimalistycznym stylu - odróżniają się białą fasadą. Na dziedzińcu szkoły wkomponowana w głaz narzutowy znajduje się rzeźba Brora Forslunda Mewa. Rejon zwany Väggaområdet stanowił już od XIX wieku popularny obszar rekreacyjny dla mieszkańców miasta. Urządzono tutaj park leśny, strzeżone kąpielisko z przebieralnią oraz korty tenisowe. Wkrótce powstała też restauracja Saltsjöbaden serwująca smaczne dania z ryb. Obecnie głównym magnesem przyciągającym turystę w te okolice jest miejska pływalnia. Oprócz tradycyjnego krytego basenu w zacisznej zatoce znajduje się naturalne kąpielisko z kameralną przebieralnią zbudowaną na palach wyposażoną jednak tylko w dwa prysznice. Nadmorska promenada kończy się u wejścia na mała skalistą wysepkę Ortsholmen (9) strzegącą wejścia do karlshamnskiego portu. Na cyplu wyspy znajduje się stacja nawigacyjna i radarowa dla morskiej żeglugi.


Teatr miejski (10) w Karlshamn zajmuje pofabryczny budynek przy końcu Bergsgatan. Scena okazyjnie pełni też rolę szkolnej auli.                             
      

czwartek, 27 lipca 2017

Południowy brzeg Roxen



Południowe brzegi jeziora Roxen są w odróżnieniu od północnych znacznie niższe i silniej wylesione a linia brzegowa obfituje w liczne niewielkie cyple i zatoki.  Wzdłuż wybrzeża pojawiają się niewielkie wysepki. W zimie popularne są wędrówki po zamarzniętej tafli organizowane przez rozmaite towarzystwa mające swoje siedziby w Linköpingu. W pewnym oddaleniu od brzegu leżą natomiast stare wsie kościelne oraz samotnicze dwory. W zachodniej części akwen tworzy wysuniętą ku południowi dużą zatokę do której uchodzą dwie długie rzeki: przepływająca przez Linköping Stångån stanowiąca początek drogi wodnej zwanej kanałem Kinda oraz odwadniający region Sommenbygd Svartån.

Digerön
Fragment rezerwatu przyrodniczego Norsholm na południowym brzegu jeziora. Podmokłe łąki z grupą starych dębów. Ostoja ptaków. Rzadkie gatunki owadów.

kościół Lillkyrka
Położony około 2 km na południe od brzegów jeziora kościół otoczony jest plebanią i kilkoma budynkami gospodarczymi. Na zapleczu niewielki cienisty cmentarz. Wejście do wnętrza poprzez drewniany przedsionek pomalowany czerwoną farbą. Drewniana jest również górna partia wieży zwieńczona wysokim hełmem. Świątynia powstała w średniowieczu. Zachowały się malowidła ścienne pokrywające sklepienia nawy i prezbiterium tworzone etapami od XIV po XVII wiek. Drewniany ołtarz pochodzi z XV wieku. W środkowej części madonna z dzieciątkiem w otoczeniu świętych. W bocznych kwaterach 4 sceny biblijne. Ciekawa jest też stara XVII-wieczna ambona pomalowana na niebiesko z barwnymi panelami przedstawiającymi ewangelistów.

Kościół Lillkyrka

Östra Skrukeby
Wieś wzmiankowana po raz pierwszy już w 1275 roku. W bok od głównej drogi na niewielkim pagórku z widokiem na jezioro Roxen stoi kościół parafialny zbudowany na tym miejscu z pewnością jeszcze wcześniej najpewniej w latach 1100-1200, pierwotnie jako budowla drewniana. Do dnia dzisiejszego nie zachowała się murowana wieża. Z XVII wieku pochodzi natomiast okrągła kaplica przylegająca do prezbiterium, wzniesiona najprawdopodobniej po śmierci Ture Ribbinga właściciela majątku Grensholm. W jej wnętrzu zawieszono liczne wota herbowe. Na otoczonym kamiennym murem cmentarzu znajduje się dzwonnica. W głównym ołtarzu otoczony klasyczną ramą tkwi wielki obraz Pera Hörberga Jezus nauczający w Świątyni utrzymany w charakterystycznej manierze chiaroscuro. Po północnej stronie nawy wisi z kolei obraz epitafijny z ukrzyżowanym Chrystusem oraz wizerunkami kilku donatorów. Warto też zwrócić uwagę na odrestaurowane w latach 90-tych stare organy z warsztatu Pera Schiörlina.

Kaplica Ture Ribbinga przy kościele w Östra Skrukeby

Östra Harg
Kolejna wieś kościelna położona około 1 km na północ od głównej drogi z Linghem na przysadzistym półwyspie wrzynającym się w jezioro. Od przestrzeni wodnej oddziela miejscowość duży obszar bagien przechodzący w trzcinowiska zwany Häradskärret. W przeszłości był on użytkowany rolniczo jako łąki kośne, obecnie podlega tylko naturalnej sukcesji. Jest to ostoja ptaków wodnych. Centrum wsi wyznacza wysoka kościelna iglica. Świątynia pochodzi z XII wieku, ale na jej dzisiejszy wygląd wpłynęła w znacznym stopniu przebudowa prowadzona w 1885 roku za panowania króla Oskara II jak przeczytamy nad wejściem. Wnętrze jest jasne i przestronne na co wpływ ma biały kolor ścian i części wyposażenia. W ołtarzu głównym znajduje się marmurowy posąg Chrystusa stanowiący pomniejszoną kopię dzieła Bertela Thorvaldsena z Vor Frue Kirke w Kopenhadze. W absydzie i na łukach sklepienia pojawiają się subtelne malowidła dekoracyjne Yngve Lundströma z 1925 roku, m.in. baranek Boży oraz napis głoszący że Jezus Chrystus jest ten sam wczoraj, dziś i na wieki. Całość uzupełniają piękne mechaniczne organy ze złoceniami oraz niewielka ambona z rzeźbami Chrystusa i ewangelistów.  Na placu przed kościołem stoi budynek dawnej szkoły wiejskiej z 1850 roku.

Idingstad Säteri
Posiadłość należała w XVI wieku do praskiej rodziny Copp, której protoplasta pełnił funkcję nadwornego królewskiego medyka. Jego potomkowie związali się z Zygmuntem Wazą i po nieudanej przez niego próbie zdobycia szwedzkiego tronu musieli emigrować do Polski. Dzisiejszy dwór zbudowano w XVIII wieku, kiedy grunty weszły w posiadanie generała Burenskjölda. Obecnie mieści się tam ekskluzywny hotel.

Tuna Kungsgård
Dawna królewszczyzna należąca do korony szwedzkiej od czasów Gustawa I Wazy. Pierwsze wzmianki o tej posiadłości pochodzą jednak z jeszcze dawniejszego okresu, kiedy w kraju trzech koron panował Magnus Ladulås. Największy rozkwit przeżyła rezydencja w czasie, gdy była majątkiem urzędników królewskich z rodu Mörner. Najstarszym zachowanym do dziś obiektem jest wybudowany wtedy tzw. duży kamienny dom położony w południowej części kompleksu. Ze starszych drewnianych zabudowań pozostały jedynie podpiwniczenia. Obiekt ma status zabytku państwowego, ale zwiedzanie wnętrz możliwe jest jedynie sporadycznie z grupą zorganizowaną i przewodnikiem.  

Ekängen
Osiedle letniskowe powstałe w początkach XX wieku na południe od lasu Tvärskogen. W okolicach cypla Tvärskogudden gdzie brzeg jeziora skręca ku południowi panują doskonałe warunki do uprawiania windsurfingu ze względu na stałe wiatry i wysoką falę. W centrum miejscowości wznosi się nowoczesny kościół św. Marcina konsekrowany w 2012 roku. 

Ujście Stångån
Patrz Kanał Kinda

Sättuna Hög
Duży kopiec prehistoryczny z charakterystycznym drzewem na szczycie. Wysokość 5 m, średnica podstawy 35 m. Największy tego typu obiekt w całej Östergotlandii.

Kopiec w Sättuna

Rezerwat Ujście Svartån
Założony w 1975 roku rezerwat należący m.in. do sieci Natura 2000 oraz konwencji Ramsar obejmuje 180 ha lądu (głównie podmokłe słodkowodne łąki) oraz 145 ha przybrzeżnych wód jeziora Roxen. Centralnie położony półwysep Röudden stanowił w przeszłości narastającą deltę rzeki do czasu kiedy jej koryto przeniosło się dalej na północ. Siedlisko około 200 gatunków ptaków z których warto wymienić rycyka (Limosa limosa), krwawodzioba (Tringa totanus) czy nurogęś (Mergus merganser). Wiosną najgłośniejsze są kojarzone u nas z morzem mewy śmieszki. Dwie wieże obserwacyjne. 

Kaga Kyrka
Zobacz Berg i jego okolice.   
 

niedziela, 16 lipca 2017

Karlshamn część 4

KARLSHAMN [178 km] / 20,1 tys. mieszkańców
Miejscowa społeczność stanowiła w przeszłości dość wybuchową mieszankę. Zbieranina marynarzy, emigrantów kupców, ale także szmuglerów i awanturników, w najlepszym wypadku alkoholików i pokerzystów gwarantowała osadzie Karlshamn famę najniebezpieczniejszej w Szwecji. Dzisiaj nazywa się go raczej miastem "pięknych podwórek". Specyficzny handlowy charakter powodował bowiem tworzenie całych rozbudowanych kompleksów gospodarczych dostosowanych do określonych działek. Na zapleczu kamieniczek podziwiać można więc dzisiaj drewniane chaty, studnie, kuźnie i inne budynki gospodarcze, ale także wysokie wieże oraz mury pokryte dzikim winem. Niestety wiele z tych wewnętrznych dziedzińców nie przetrwało do dzisiejszych czasów i zostało przekształconych głównie w czasie boomu budowlanego w latach 50-tych i 60-tych XX wieku. Najlepiej zachowane przykłady takich gospodarstw tworzą tzw. Kulturkvarteret położony w północnej części staromiejskiego obwodu (kwartały Norrköping i Triangeln). Najlepiej z rynku dotrzeć tam wzdłuż handlowej ulicy Drottningsgatan na długim odcinku stanowiącej wyłączony z ruchu samochodowego deptak wysadzany szpalerem drzew. Po drodze warto dostać się na kilka innych wewnętrznych podwórek, które zachowały swój staroświecki czar. 
Holländarhuset
Obecnie Kulturkvarteret jest siedzibą muzeum regionalnego. Główne wejście na ten teren stanowi Smithska Gården (1) - piętrowy dom kupiecki z drugiej połowy XVIII w. stojący na rogu Vinkelgatan i Drottningsgatan. Był to jeden z pierwszych murowanych budynków na terenie miasta powstały po wielkim pożarze w 1763 roku. Na fasadzie wyróżnia go kolorowy herb z motywem krajobrazowym oraz znajdująca się w zwieńczeniu sentencja mówiąca o tym ile zdziałać może rozsądek i uczciwość. Wewnątrz podziwiać można stare malowidła sufitowe w sali królewskiej oraz piękne secesyjne witraże. Ekspozycja historyczna ukazuje m.in. zbiory dawnych map i planów miasta, wyroby sztuki rękodzielniczej oraz zbiory związane z rozmaitymi gałęziami lokalnego przemysłu: mleczarskiego (margaryna, lody), precyzyjnego (zegary), poligraficznego (maszyny do pisania) tytoniowego i spirytusowego. Warto wspomnieć, że przez kilkadziesiąt lat pod tym adresem mieszkał Otto Smith - syn słynnego "króla spirytusu" Larsa Olssona Smitha. Do niego należała z początku znajdująca się na zachodnim nabrzeżu wielka fabryka - dziś największa w Europie wytwórnia oleju roślinnego występująca pod marką Karlshamns AB. Kres imperium alkoholowego wyznaczyła hiszpańska afera, kiedy to rząd w Madrycie zajął wielkie zapasy trunku przeznaczone na tamtejszy rynek. Osobny pokój poświęcono też urodzonej w 1864 roku w Karlshamnie Alicji Tegnér - kompozytorce znanej z tworzenia pięknych piosenek dla dzieci. Na podwórzu znajduje się drewniana suszarnia z wystawą poświęconą produkcji papierosów i snusu, a także rybołówstwu i myśliwstwu. Obok stoi kamienny magazyn, gdzie wystawione są wyroby kowalskie oraz stare meble kościelne. 

Sala poświęcona przemysłowi spirytusowemu w karlshamnskim muzeum regionalnym
Najciekawszym obiektem na zapleczu jest jednak Holländarhuset - stary kupiecki dom drewniany z XVII wieku z charakterystyczną loggią. Po sąsiedzku mamy miejską galerię sztuki mieszczącą się w drewnianym magazynie przy Vinkelgatan 7 oraz jedyne w Szwecji muzeum likierów (Punschmuseet, 2) zlokalizowane w dawnej fabryce J. N. von Bergen & Sons. Tutejszy przemysłowiec przez wiele lat działał w branży tytoniowej, potem przerzucił się na produkcję kart do gry, aby wreszcie kontynuować biznes już jako producent wyrobów spirytusowych. Oprócz zbiorów związanych z tymi branżami obejrzymy też stare warsztaty: drukarski, zegarmistrzowski oraz jubilerski. Przy Drottningsgatan 91 znajduje się dom kupiecki zwany Skottsbergska Gården (3). To jeden z lepiej zachowanych drewnianych mieszczańskich domów z początku XVIII w. z jasnoszarą fasadą, wysokim gankiem, ceglanym podpiwniczeniem oraz wysokim mansardowym dachem. Wnętrze budynku zostało zaaranżowane w stylu epoki w której została wzniesiona: na parterze jest to mieszkanie średnio zamożnego kupca wraz z uroczym starym sklepem kolonialnym, na piętrze rezydencja bogacza z meblami w stylu gustawiańskim. Na podwórzu zachowała się drewniana zabudowa gospodarcza: rozmaite magazyny.

Muzeum w ciągu roku otwarte jest w dni powszednie od 13.00 do 16.00, natomiast latem (czerwiec-sierpień) od wtorku do niedzieli od 13.00 do 17.00. Obowiązują oddzielne bilety po 20 SVK na 3 części wystawy (muzeum regionalne, muzeum likierów, Skottsbergska Gården). Dodatkowo za 20 SVK można zamówić degustację nalewek. Na miejscu można zakupić rozmaite pamiątki oraz wydawane przez placówkę roczniki miejskie zwane Carlshamniana. Kontakt telefoniczny: 045 41 48 68, e-mail: kontakt@karlshamnsmuzeum.se, strona web: http://karlshamnsmuseum.se


Na północ od Kulturkvarteret znajduje się niewielki skwer zwany Körmölleplan na którym rośnie kilka starych lip i wiązów. Był to jeden z najstarszych miejskich ogrodów założony na terenach dawnego browaru. Ulica Stadsportgatan prowadzi mostem na drugą stronę rzeki Mieån, gdzie w końcu XVIII wieku powstało Nowe Miasto (Nya Staden) skupione wokół nieistniejącego już w praktyce placu Vattentorget.
Hvilans Kapell
W jego dolnej części zlokalizowanych było wiele budynków fabrycznych. Przy Bellevuevägen stoi biały warsztat z 1874 roku w stylu angielskiego gotyku należący dawniej do zakładów mechanicznych a w pobliżu dawnej stacji znajduje się kuźnia przekształcona obecnie w kino oraz siedzibę teatru eksperymentalnego. W tej części miasta zachowało się też kilka, może kilkanaście drewnianych domków skupiających się głównie wzdłuż górnej pierzei Västra Långgatan. Dzielnicę ogranicza od południa skalisty stok wzgórza Hinseberget a od północy duży park miejski Bellevue (4), prócz ładnego widoku oferujący też takie atrakcje jak scena taneczna czy strzelnica. 
Dalej na północ od miejskiej obwodnicy leży cienisty rozległy miejski cmentarz Hvilans założony w 1879 roku na gruntach dawnej posiadłości ziemskiej Gustavsborg. W centrum znajduje się ceglana neogotycka kaplica grobowa (5). Dziś nie pełni już ona funkcji obrzędowej, pozostała spokojnym miejscem zadumy i modlitwy a wszelkie uroczystości odbywają się w nowszym budynku z lat 30-tych XX wieku. CDN                   

niedziela, 9 lipca 2017

Karlshamn część 3

KARLSHAMN [178 km] / 20,1 tys. mieszkańców
Centrum Karlshamnu tworzy siatka ulic w regularnym układzie szachownicowym zaprojektowana przez królewskiego generała Erika Dahlbergha około 1660 roku. Każdy wytyczony kwartał obejmował kwadrat o boku 100 na 100 metrów, przy czym jeden z nich pomiędzy Drottningsgatan, Kungsgatan, Christopher Schrödersgatan i Rådhusgatan nie został zabudowany i do dziś funkcjonuje jako główny plac miejski (Stortorget). Pierwotnie powstały 24 takie sąsiadujące ze sobą działki, które stopniowo wypełniały się miejską zabudową. Z początku były to głównie domy drewniane, później pojawiły się także murowane kamienice. O dbałości o walory komunikacyjne niech świadczy fakt, że narożne budynki przy skrzyżowaniach mają często ścięte fasady, czego najlepszym przykładem jest zbieg ulic Drottningsgatan i Ronnebygatan. Naturalną granicą miasta na południu było niewysokie wzgórze Bodekull na którym stał kiedyś wiatrak. Zachodnią krawędź wyznaczała rzeka Mieån, na wschodzie i północy obwód miejski miał charakter bardziej umowny. Ciekawostką jest fakt, że każdy kwadrat zabudowy pomiędzy sąsiednimi ulicami otrzymał nazwę od innego szwedzkiego miasta. 
Z głównym rynkiem sąsiadują np. kwartały Sztokholm, Lund, Landskrona i Kalmar a rogi placu wyznaczają obręby Uppsala, Ryga, Rewel i Nyköping. Dodatkowo zgrupowano je w 4 dzielnice, które otrzymały nazwy od znanych wtedy części świata: Europa, Azja, Afryka i Ameryka. Środkiem rynku prowadziła granica pomiędzy tak określonymi "kontynentami". Biegnące prostoliniowo drogi wytyczano generalnie bez uwagi na istniejącą rzeźbę terenu, dzięki temu pokonują one na krótkich odcinkach spore wzniesienia tak jak pofalowana w swoim przebiegu Kungsgatan czy poprzeczne uliczki Norra Fogdelyckegatan lub Kyrkogatan. Oczywiście zachowała się tylko część starej zabudowy w obrębie centralnego ringu, wiele z domów spłonęło w licznych pożarach trawiących miasto dość regularnie np. w latach 1678, 1710, 1763 i 1790. Inne nie wytrzymały próby czasu i zostały zastąpione nowszymi i wygodniejszymi. Jedna z najstarszych posesji w Karlshamn nazywa się Asschierska Huset (1) i stoi w północno-zachodnim rogu Stortorget. 
Asschierska Huset
Ten zbudowany w 1682 roku dom z pruskiego muru pierwotnie pełnił rolę ratusza miejskiego bardziej odpornego na ogień niż inne drewniane budynki. Od 1811 roku stał się zwykłą miejską kamienicą dzielącą funkcje mieszkalne i handlowe. Przez około 80 lat była to siedziba rodu Asschierów prowadzących na parterze sklep żelazny, stąd jego dzisiejsza nazwa. Dziś mieści się tu oddział banku handlowego (Handelsbanken), ale tablica na fasadzie przypomina o historyczności miejsca. Po przeciwległej stronie Christopher Schrödersgatan zbudowany na miejscu dawnej karczmy wznosi się najwyższy w otoczeniu rynku gmach Sparbanku z 1912 roku z charakterystyczną narożną wieżyczką. Jest to jedna z trzech wież wyróżniających się w otoczeniu rynku. Dwie pozostałe należą do ratusza oraz kościoła parafialnego. 
Ratusz i kościół Karola Gustawa
Po południowej stronie Stortorget znajduje się obecna siedziba władz miejskich (2) zbudowana w latach 1898-1900 w mieszance stylowej secesji i holenderskiego renesansu. Umieszczona na froncie ratusza data 1899 miała odnosić się do roku otwarcia, jednak strajk rzemieślników spowodował przeciągnięcie się robót i ostatecznie gmach oddano do użytku dobrych kilka miesięcy później. Sąsiedni piętrowy budynek stanowiący dzisiejsze wejście do urzędu miejskiego powstał nieco później w 1925 roku na miejscu spalonej kamienicy zwanej Lethska Huset. Utrzymany w stylu nordyckiego klasycyzmu z jońskimi kolumnami mieści m.in. salę koncertową. Od północnej strony panoramę placu zamyka iglica kościoła Karola Gustawa (3) noszącego imię założyciela miasta - króla, który w Polsce kojarzy się dość jednoznacznie z Potopem. Świątynia wybudowana została w 1702 roku na planie centralnym, aczkolwiek do dzisiaj wschodnia i zachodnia nawa są nieco dłuższe. Kościół stoi pod pewnym kątem w stosunku do osi otaczających go ulic, stąd wejście od strony Kyrkogatan nieznacznie przekracza mur działki. W ołtarzu znajduje się obraz Fredrika Westina przedstawiający pochówek Chrystusa. Poza tym w świątyni są jeszcze 3 płótna z motywami biblijnymi przedstawiające ukrzyżowanie Chrystusa i zmartwychwstanie. Przypuszcza się, że jeden z nich był kiedyś głównym obrazem ołtarzowym w nieistniejącym już kościele szpitalnym położonym przy północnej bramie miasta.  Mosiężna chrzcielnica w kształcie średniowiecznego cyborium pochodzi z Niemiec i ma wygrawerowany gotycki napis "Bóg z nami" w języku Goethego. Warto też zwrócić uwagę na ozdobne epitafium pierwszego burmistrza Christopha Schrödera z reliefem portretowym oraz znajdującymi się poniżej dwoma aniołkami trzymającymi łaciński napis "recte faciende neminem fineas SDG" (jeśli dobrze uczynisz nie musisz obawiać się niczego poza bożą chwałą). Ze względu na nowoczesne organy o pięknym brzmieniu wewnątrz świątyni często organizowane są koncerty. Najmniej historyczny charakter ma zachodnia pierzeja głównego placu zgrupowana w kwartale zwanym Sztokholmem. Jeśli znajdujące się tutaj domy skojarzymy ze szwedzką stolicą to będą one raczej (zachowując proporcje skali) przypominały ruchliwy nowoczesny Norrmalm niż zabytkową część miasta pomiędzy mostami. Na pierwszy rzut oka wyróżnia się tam powstała w 1972 roku ceglana fasada domu handlowego Flaggen ozdobiona dużym srebrnym reliefem uznana za jeden z najbrzydszych obiektów architektonicznych w Karlshamn. Sama płyta rynku powiększona o fragment kościelnego ogrodu stanowi żywe centrum miasta. Jej część zachodnią zajmuje ruchliwy parking samochodowy, w części wschodniej mamy niewielki skwer oraz skupisko straganów handlowych. Największą publiczność rynek karlshamnski gromadzi w czasie letniego Festiwalu Bałtyckiego odbywającego się zawsze w 29 tygodniu roku kalendarzowego. Na płycie pojawia się wtedy scena koncertowa na której prezentowane są piosenki wszystkich krajów bałtyckich a świętu towarzyszą też okolicznościowe targi, korowód starych automobili, kolorowa parada oraz odbywające się na okolicznych akwenach regaty "grochówkowe" z wykorzystaniem lokalnych łódek żaglowych zwanych blekingsekan. Naprzeciw budynku ratusza znajduje się duża miejska fontanna z symboliczną rzeźbą zwaną Böljelek (4) przedstawiającą syrenę trzymającą w rękach dwa statki. Naprzeciwko sklepu obuwniczego Wallenberga po wschodniej stronie placu odnajdziemy wmurowaną w uliczny bruk tabliczkę informującą, że w tym miejscu w 1717 roku został zamordowany turecki kapitan Omar Pasza przez swojego żołnierza Deli Mustafę. Jak zwykle w takiej romantycznej historii chodziło o kobietę w której nieszczęśliwie zakochali się oboje. Spod ratusza dostrzegalna jest również czwarta wieża stojąca na najwyższym wzniesieniu starówki ponad Kungsgatan i Kyrkogatan. To znajdująca się w ogrodzie plebanii wolno stojąca dzwonnica kościelna (5) - z zegarem i złotym krzyżem na szczycie. Wewnątrz zawieszono 3 dzwony wyznaczające rytm życia miasta. Dwa mniejsze odzywają się zawsze o godzinie 8.00 i 19.00, natomiast o 11.00 duży lub mały dzwon obwieszcza często pamięć o jakimś zmarłym. CDN    

piątek, 7 lipca 2017

Karlshamn część 2

KARLSHAMN [178 km] / 20,1 tys. mieszkańców
Schronisko turystyczne STF zajmuje żółty, niespecjalnie wyróżniający się blok we wschodniej dzielnicy miasta przy Surbrunnvägen 1C. Niedawno obiekt ten obchodził 80-lecie funkcjonowania. Blisko stąd i na starówkę oraz do dworca kolejowego i autobusowego. W budynku znajdują się zarówno pokoje hotelowe jak i schroniskowe różniące się nieco pod względem komfortu i oferowanych usług. Przed obiektem mamy bezpłatny parking dla gości. 50 m od ośrodka w Surbrunnparken po drugiej stronie ulicy znajduje się dziecięcy plac zabaw. Kwatery wyposażone są w prywatną łazienkę i WC, odbiornik telewizyjny oraz lodówkę. Na terenie ośrodka dostępny jest bezpłatny internet Wi-Fi. W części hotelowej w cenie wynajmu oferują śniadanie, ręczniki oraz sprzątanie kwatery. Cennik i rezerwacja noclegu: strona web http://www.vandrarhemkarlshamn.se, telefon 045 41 40 40, e-mail: info@hotellkarlshamn.se
Noclegi w innych obiektach noclegowych na terenie starówki są niestety znacznie droższe. Mały przytulny hotel Bode przy Södra Fogdelyckegatan oferuje pokoje jedno i dwuosobowe (595-850 SVK) oraz rodzinne apartamenty (795-1250 SVK). W kuchence serwuje się śniadania w postaci szwedzkiego stołu. Kontakt telefoniczny: 045 43 15 00, e-mail: info@hotellbode.se
W podwórzu przy Regeringsgatan 111 (ładny stylowy dom drewniany malowany tradycyjną czerwoną farbą) można wynająć dwa apartamenty z maksymalną liczbą 4 osób (Innergården). Poza okresem festiwalu rockowego w Norje spokojnie mogą tu jednak mieszkać pary a nawet pojedyncze osoby. Wspólny salon z aneksem kuchennym. W patio możliwość grillowania. W cenie noclegu sprzątanie, pościel i ręczniki. Możliwość wypożyczenia łóżeczka oraz krzesełka dziecięcego  Cena 400 SVK za noc od osoby. Płatność przelewem przy rezerwacji lub na miejscu gotówką. Kontakt telefoniczny: 070 866 69 99 lub mailowy: info@innergarden.eu 
 
Nad brzegiem morza w południowo-wschodniej dzielnicy Karlshamnu znajduje się duży kemping oraz osada domków noclegowych Kollevikscamping. Otwarty od 13 kwietnia do 24 września. System Camping Key Europe wymaga posiadania odpowiedniej karty, którą można uzyskać na miejscu przy rejestracji. Na miejscu parking oraz przystanek autobusowy.  Stoisko z lodami i napojami chłodzącymi, gdzie można zamówić na rano wypiek świeżych bułeczek. W niewielkiej zatoczce kąpielisko z drewnianymi pomostami i piaszczystą plażą. Korty tenisowe, tor minigolfa i plac zabaw. W okolicy przystań rybacka z możliwością zakupu ryb prosto z łodzi. W pobliżu także ośrodek rekreacyjny Väggahamnen z basenem kąpielowym, trasami do joggingu, mariną jachtową i halą sportową. Domki czteroosobowe z aneksem kuchennym i niewielkim patio. Wynajmowane w rytmie dziennym, tygodniowym bądź na cały sezon. Do wynajęcia także mniejsze bungalowy przy recepcji oraz przyczepy kempingowe (kollevagn). Około 140 miejsc biwakowych z dostępem do energii elektrycznej. Cennik i rezerwacja miejsca na stronie web: http://kollevikscamping.se, telefon do recepcji: 045 41 92 80 (czynne codziennie od 8.00 do 21.00).
Solsta Towers w Asarum, Offerkällevägen 10 to przyjemny rodzinny pensjonat z tradycjami w środkowej części osady. Do centrum Karlshamnu około 5 km. Przystanek autobusowy tuż przed hotelikiem. Na miejscu restauracja z lunchami dnia serwowanymi w cenie 90 SVK. Pokoje jedno i dwuosobowe w cenie 250 SVK (ponad 2 dni pobytu) lub 350 SVK od osoby. Dzieci do 12 lat obsługiwane gratis na dostawce. Rezerwacja noclegu pod telefonem: 045 43 29 790 lub mailowo: info@solstatowers.se 

INFORMACJA TURYSTYCZNA: Pirgatan 2, na nabrzeżu w nowych budynkach Wyższej Szkoły Technicznej. Telefon 045 48 12 03, e-mail: turistbyran@karlshamn.se. Otwarte w wysokim sezonie od 9.00 do 19.00, w soboty i niedziele od 10.00 do 16.00, poza sezonem w tygodniu od 10.00-17.00 a w soboty od 10.00 do 14.00 (w niedziele zamknięte). Biuro pośredniczy m.in. w wynajmie domków na wyspach archipelagu karlshamnskiego        

środa, 5 lipca 2017

Karlshamn część 1


KARLSHAMN [178 km] / 20,1 tys. mieszkańców
Za duńskich czasów była tutaj tylko niewielka wioska o nazwie Bodekull, dopiero król szwedzki Karol X Gustaw postanowił założyć miasto, port, twierdzę i bazę floty. Ta ostatnia powstała ostatecznie w Karlskronie, ale i tak ośrodek otrzymał nazwę po XVII-wiecznym monarsze. W okresie emigracji do Stanów Zjednoczonych był to jeden z ważniejszych punktów zbornych, gdzie smålandzcy chłopi mogli się zaokrętować na statki. To właśnie tutaj główne postacie epopei Vilhelma Moberga: Karl-Oskar Nilsson i jego żona Kristina wsiadają ostatecznie na transatlantyk Charlotta. W tym czasie w mieście działały liczne fabryki spirytusu, tytoniu, browary i wytwórnie kart do gry. Kwitł mniej lub bardziej legalny handel z Niemcami. Karlshamn nie był wtedy raczej najbezpieczniejszym miejscem na świecie - przeciwnie rozwijającą się żywiołowo pełną hazardu, prostytucji, pijaństwa i zbrodni nadmorską przystanią. Dziś o tej niechlubnej przeszłości dowiemy się jedynie w muzeach, bo sielskie centrum z typową dla Szwecji kratką ulic wygląda jak najbardziej niewinnie. Miasto u ujścia rzeki Mieån tworzy większą aglomerację w której skład wchodzą też satelitarne ośrodki Asarum i Mörrum

Do lat 50-tych XX wieku stacja kolejowa znajdowała się po zachodniej miasta w pobliżu portu i brzegów rzeki Mieån. Dawny budynek dworcowy ocalał i stoi przy bocznicy prowadzącej do zakładów chemicznych AAK. Nie jest już jednak wykorzystywany w pierwotnej funkcji. Obecna stacja kolejowa w Karlshamn powstała w 1957 roku przy zmodernizowanej linii Kristianstad - Karlskrona po wschodniej stronie centrum. W wydłużonym jednopiętrowym "bloku" przy Stationsvägen 1  znajduje się poczekalnia, kasy biletowe, WC oraz punkt gastronomiczny. Sprzedaż biletów w dni powszednie od 6.30 do 18.00, w soboty od 8.00 do 16.00, w niedziele i święta od 10.00 do 18.00. Pociągi kursują na trasie z Karlskrony do Kristianstadu i dalej w kierunku Malmö, Hälsingborga i Kopenhagi.
Na dużym placu przed budynkiem stacji kolejowej znajduje się terminal autobusowy Blekinge Trafiken. Z kilku stanowisk odjeżdżają zarówno linie lokalne (m.in. do centrum Kreativum) jak i regionalne (do Svängsta, Mörrum, Ronneby, Karlskrony, Sölvesborga, Olofström oraz Växjö przez Tingsryd). Niektóre autobusy przelotowe zatrzymują się w północnej części miasta w pobliżu przelotowej trasy E22 na zapleczu hotelu Best Western Karlshamn przy Jannebergsvägen. 
Nabrzeże w Karlshamn
Statki żeglugi przybrzeżnej Skärgård Trafiken odpływają z nabrzeża w centrum miasta (przy First Hotell Carlshamn, przystanek autobusowy Hotell Carlshamn). Jest tutaj niewielka zadaszona poczekalnia. Bilety nabyć można już na pokładzie. Posiadacze karty Blekinge Trafiken nie ponoszą dodatkowych opłat, muszą jedynie okazać kartę przy wejściu na pokład. Istnieją też karnety umożliwiające odbycie 20 podróży na określone wyspy. MF Anemon pływa w sezonie letnim na wyspę Kastellet (50 SVK). Rejsy odbywają się co 20 minut pomiędzy 12.30 a 16.15. Zawijają tutaj również statki kursujące w dalsze rejony archipelagu.  MF Vindskär i MF Tuva kursują od czerwca do sierpnia na dalsze szkiery (Tärnö, Jöggesö i Tjärö). Rejsy są zsynchronizowane z tymi wypływającymi z przystani w Matvik a łódź przybija kolejno do pomostów na poszczególnych wyspach. Istnieje możliwość przesiadki na rejs z Matvik, który dociera też na mniejsze wysepki. Ceny biletu w zależności od destynacji od 65 do 80 SVK. Dzieci do 6 lat jadą za darmo w cenie biletu rodzica, zniżki dla dzieci w wieku 6-16 lat. 
Z terminalu w Sandvik odpływają promy DFDS Seaways do Kłajpedy na Litwie. Rezerwację i bilety wykonać można poprzez stronę web: https://www.dfdsseaways.se, telefonicznie: 045 46 43 80 lub pocztą e-mail: pax@dfds.com.

PARKINGI: Na 7 dni zostawić można samochód na dużym parkingu przy stacji kolejowej (Stationsvägen, opłata 1 SVK za godzinę). Przy krótszym kilkugodzinnym pobycie miejsce to jest jednak dość niedogodne, bo położone w pewnej odległości od centrum miasta i głównych atrakcji. Przy nabrzeżu w sąsiedztwie Hamngatan jest duży parking na którym mogą też zatrzymywać się autokary wycieczkowe oraz kampery. Mniejsze obiekty postojowe znajdziemy w samym centrum. Kryte garaże znajdują się w City Gallerian (wjazd od Ågatan) oraz przy Ronnebygatan na zapleczu hotelu First Carlshamn. Spróbuj też Regeringsgatan przy supermarkecie Willy's. Za parkowanie na terenie miasta pobierane są opłaty. Najdroższa 10 SVK za godzinę na parkingu przy rynku, w pozostałych miejscach w zależności od koloru strefy (czerwona - 6 SVK za godzinę, zielona 4 SVK za godzinę, niebieska 2 SVK za godzinę). Określone czasy postoju zaznaczone są na znakach informacyjnych. 

City Gallerian

STACJE BENZYNOWE: Najbliżej centrum znajduje się stacja benzynowa sieci Preem przy Erik Dahlbergsvägen 60 w północnej części śródmiejskiego "ringu". Kilka następnych napotkamy na północ od tego miejsca w kierunku wjazdu na autostradę E22. Jest tu także Preem przy serwisie Forda a także INGO przy Sölvesborgsvägen 35. Na wschodnim przedmieściu Skogsborg mamy stację benzynową Statoil (Idrottsvägen 1) a po zachodniej stronie miasta niewielką samoobsługową stację St1 (Hinseleden).