Translate

piątek, 30 września 2016

Bromölla część 3

BROMÖLLA [138 km] / 7,6 tys. mieszkańców
Przy wjeździe do miasta od południowej strony znajduje się stara stacja kolejowa (1) zbudowana w 1908 roku na trasie łączącej Kristianstad z Sölvesborgiem. Dziś przystanek na linii Blekinge Kustbana został przeniesiony dalej na wschód a w starym budynku dworcowym mieści się galeria sztuki Lotta på Stationen. Pociąg był z pewnością jednym z czynników miastotwórczych, drugi stanowiła tu lokalizacja przystani i zakładu przemysłowego przetwarzającego wapień i kaolin pozyskiwany na wyspie Ivö. Centrum powstałej osady stanowi prostokątny rynek otwarty ku zachodowi na położony nieco poniżej nad brzegiem jeziora kombinat produkujący dziś ceramikę sanitarną. Na północ od kompleksu przemysłowego znajduje się port przeładunkowy oraz marina jachtowa. 
Zakłady przemysłowe Iföverken
W jednym z budynków fabrycznych poniżej placu zlokalizowano ekspozycję opowiadającą o historii produkcji przemysłowej w tym miejscu (Iföverkens Industrimuseum, 2). Zakład powstał w 1887 roku i pierwotnie wytwarzał wapno palone używane w rolnictwie jako nawóz a także w budownictwie do produkcji cementu. Potem kilkukrotnie zmieniano asortyment: fabryka specjalizowała się w produkcji cementu, płytek ceramicznych, szamotki, porcelanowej izolacji a wreszcie od lat 30-tych wyrobów sanitarnych typu: umywalki, wanny, muszle klozetowe itp. Produkowano tutaj m.in. popularną w latach 70-tych serię szwedzkich łazienek "Carezza". W ogrodzie otaczającym muzeum obejrzymy drewnianą barkę służącą do transportu urobku wydobytą z dna jeziora Ivösjön. 
Storgatan 45. Tel: 045 62 90 47. Wstęp 20 SVK. Otwarte w sezonie (od początku maja do końca sierpnia) od poniedziałku do piątku i w niedziele między 13 a 16. Poza tym okresem jedynie w środy o podobnych godzinach 


Na środku placu Ifötorget znajduje się duża kolorowa kompozycja stworzona z płytek ceramicznych przedstawiająca dwa prehistoryczne jaszczury wygrzewające się na skałach (3). Powstała w 1971 roku fontanna nawiązuje do znaleziska paleontologicznego na wyspie Ivö. W kredowych warstwach w kamieniołomie odkryto szczątki mezozoicznego plezjozaura o krótkiej szyi i krępej budowie ciała nazwanego Scanisaurus. Wystawa poświęcona tym skamieniałościom została utworzona w hallu dzisiejszej stacji kolejowej jako tzw. Havsdrakarnas Hus (Dom Morskiego Jaszczura, 4). Można tam zapoznać się z topografią dawnego zbiornika sedymentacyjnego oraz historią naturalną regionu. Trzecią pamiątką związana z tymi prehistorycznymi znaleziskami jest w Bromölla duży mural przedstawiający szkielet tyranozaura narysowany na ścianie hali fabrycznej. Będąc przy stacji kolejowej warto też obejrzeć niewielka budkę telefoniczną reklamującą się jako najmniejsza biblioteka w Szwecji. Naprawdę można stąd wypożyczyć coś do czytania np. udając się w podróż pociągiem, aczkolwiek wybór lektur nie jest specjalnie duży.

Fontanna z jaszczurami

W kategorii miniaturyzacji to nie jedyne takie kuriozum w Bromölla. Przy głównym placu stoi inna budka telefoniczna nazywana najmniejszą galerią świata wewnątrz której znajduje się niewielka rzeźba z czarnego skańskiego diabazu.  Plac Ifötorget otaczają charakterystyczne dla Szwecji budynki o prostym konstruktywistycznym stylu. Najbardziej charakterystyczny jest znajdujący się w głębi dwukondygnacyjny dom otulony szczelnie dzikim winem mieszczący zarząd fabryki. Z kolei 3-piętrowa narożna kamienica to tzw. Dom Mozaikowy (Mosaikhuset, 5). Apartamentowiec z 1954 roku wyróżniał się bogatym zapleczem sklepów i lokali usługowych (poczta). W hallu umieszczono mozaikę przedstawiającą robotników pracujących w fabryce porcelany. Na zapleczu mieści się kino studyjne, jedno ze starszych w regionie powstałe w 1955 roku. Aby obejrzeć dawne mieszkania robotnicze należy się udać na pobliską Bruksgatan. Otaczają ją wolno stojące domki stylizowane na rybackie chaty z bałtyckiego wybrzeża. Każda posesja otoczona była niewielkim ogrodem oraz gospodarczą oficyną gdzie hodowano kury, króliki i świnie oraz przechowywano węgiel i drewno na opał. Działki te stanowią świadectwo prosperity zakładu i dbałości o zdrowie i komfort jego pracowników. Część z załogi fabryki stanowili imigranci z polskiej Galicji. Z ich inicjatywy wybudowano w 1933 roku rzymsko-katolicką kaplicę pod wezwaniem św. Piotra (6, Köpmannsgatan 22) otoczoną sosnowym laskiem. To jeden z kilkudziesięciu tego typu kościołów funkcjonujących w Szwecji.  Przy Tians Väg w otoczeniu osiedlowych bloków stoi przeniesiona tutaj z Ivetofta XVIII-wieczna zagroda wiejska zwana Tiansgården. Obejmuje dwa podłużne budynki w kształcie litery L. Na podwórku studnia z żurawiem. Dachy kryte strzechą, charakterystyczne okna w poddaszu - lukarny. Jest to siedziba miejscowego stowarzyszenia kulturalnego a ciekawa ekspozycja we wnętrzu ukazuje warunki bytowe mieszkańców około 1900 roku ze szczególnym uwzględnieniem roli kobiety w rodzinie. W granicach administracyjnych Bromölli w północnej części znajduje się dawna samodzielna wieś kościelna Ivetofta. 
Ivetofta Kyrka

Przy Kyrkvägen mamy najpierw stare budynki szkolne, potem długi kompleks cmentarza parafialnego a na końcu po prawej stoi średniowieczny kościół  (Ivetofta Kyrka, 7) z wieżą w stylu duńskiego romanizmu wzbogaconą o pewne szczegóły w XIX wieku. W tym okresie z inicjatywy architekta i badacza dziejów Carla Georga Bruniusa powstało też nowe prezbiterium, transept oraz portal południowy. W południowym murze znajdują się zachowane 2 średniowieczne kamienie fundacyjne. Wyposażenie wnętrza barokowe i późnorenesansowe. Zwraca uwagę kolorowo zdobiona ambona z cytatem z psalmu 119 oraz chrzcielnica fundowana przez Zofię z rodu Brahe.

czwartek, 22 września 2016

Bromölla część 1




BROMÖLLA [138 km] / 7,6 tys. mieszkańców
Miejscowość o przemysłowym rodowodzie powstała w drugiej połowie XIX w. wokół wapiennika wykorzystującego złoża wapienia i kaolinu na pobliskiej wyspie Ivön. To ten zakład zatrudniał w latach 1903-1918 polskich pracowników sezonowych z Galicji. Wielu z nich osiedliło się potem na tym obszarze a świadectwem tego jest rodzime nazwisko wywodzącego się stąd szwedzkiego piłkarza Daga Szepanskiego - króla strzelców Allsvenskan w 1967 roku w barwach Malmö FF. Obecnie na miejscu wapiennika funkcjonuje wytwórnia ceramiki Iföverken produkująca urządzenia sanitarne, takie jak umywalki, wanny czy muszle klozetowe. Bromölla to w głównej mierze osiedle willowe, w miasteczku jest jednak kilka obiektów wartych odwiedzenia.

Obecnie funkcjonuje nowa stacja kolejowa zbudowana w 1999 roku na linii Kustpilen prowadzącej w kierunku Karlskrony i Blekinge. Połączenia mniej więcej co godzinę z miejscowościami na trasie: w kierunku wschodnim m.in: Sölvesborg, Karlshamn, Ronneby i Karlskrona, w kierunku zachodnim m.in. Kristianstad, Hässleholm, Malmö i Kopenhaga. Peron zlokalizowany jest w południowej części miasteczka w pobliżu osiedla mieszkaniowego przy Ågatan. W sąsiedztwie jest duże centrum handlowe ICA Maxi. W dawnej telefonicznej budce warto zobaczyć najmniejszą szwedzką bibliotekę.     
Główny przystanek autobusowy znajduje się bliżej centrum naprzeciw budynku biblioteki przy Olof Palmes Plats. Obsługuje ruch lokalny w kierunku Olofström, Sölvesborga, Nymölla i Kristianstadu. Na miejscu wiaty i mapa informacyjna.
Przy Storgatan jest kilka zatoczek, gdzie można zostawić samochód, niewielki parking jest też na głównym placu Ifötorget.  

STACJE BENZYNOWE znajdują się po południowej stronie miasta w sąsiedztwie przelotowej trasy E22. Najbliżej leży Din-X, Kristianstadgatan 690 przy skrzyżowaniu z prowadzącą do centrum Storgatan. Nieco dalej Preem, Tians Väg 2 (przy centrum handlowym ICA Maxi, w pobliżu jest też Lidl), a przy węźle autostradowym OKQ8, Bellas Place, Kristianstadsvägen 782 (całodobowa, w sąsiedztwie bar).  

INFORMACJA TURYSTYCZNA: W budynku biblioteki, Hermasens Gata 22, Box 18, 29125 Bromölla, tel: 0456 82 22 22, turistbyran@bromolla.se. Otwarta przez cały rok od poniedziałku do czwartku w godzinach 10-19, w piątki 10-18, w soboty 10-14.

niedziela, 4 września 2016

Zawracamy. Z Askersundu do Olshammar

Po zwiedzeniu Askersundu należy wrócić 5 km drogą 50 według opisu wcześniejszej trasy do węzła drogowego Bergslagsdiagonalen. Można też nie docierając do tego rozjazdu skręcić w lewo jakiś kilometr wcześniej na starą drogę 49 równoległą do nowo zbudowanego odcinka. Dalsza trasa biec będzie przez lasy po zachodniej stronie jeziora Wetter należące do kompleksu Tiveden. 

[164 km] Węzeł Bergslagdiagonalen.
[167 km] Fatburen. W lewo droga do mostu nad cieśniną Lilla Hammarsundet
[168 km] Połączenie starej i nowej drogi z efektownym rozjazdem wyrąbanym w granitowych skałach. Stara trasa biegnie dalej wzdłuż wybrzeża Wetteru aż do Nynäs mijając kilka płytkich zatok: Åviken, Bodaviken i Aspafjärden. Niskie zabagnione brzegi. Widoki na wyspy archipelagu północnego. Nowa droga prowadzi prosto przez lasy i skaliste wzniesienia wschodniego Tiveden. Wzdłuż trasy odsłaniają się czerwone granity rapakiwi znane z polskich plaż, gdzie pojawiają się jako przytransportowane przez lodowiec mniejsze lub większe otoczaki.
[177 km] Przekraczamy rzekę Aspaån  Za mostem po lewej żółty dwór Aspa Herrgård założony w końcu XVII w. przez Antona von Boij. Do 2015 roku mieścił się tutaj 4-gwiazdkowy hotel a w budynku gospodarczym z pruskiego muru znajdowało się muzeum poety Carla Michaela Bellmana. Obecnie obiekt został przekształcony w ośrodek dla uchodźców. Na cyplu Kvistudden dawne arboretum z kilkudziesięcioma gatunkami drzew. W prawo droga w lasy Tiveden i nad jezioro Unden (patrz).
[178 km] Na lewo zjazd do Olshammar. Prosto obwodnica w kierunku Karlsborga.


Kościół św. Brygidy w Olshammar
[179 km] Olshammar. Punkt wypadowy na wyspy archipelagu Wetter. Przystań jachtowa w zatoce Norraviken. Przy sklepie niewielka stacja benzynowa Q-Star. Na cyplu nad brzegiem jeziora znajduje się otwarta w 1885 roku fabryka masy celulozowej należąca obecnie do koncernu Munksjö. Po drugiej stronie placu zabytkowa część osady z kościołem św. Brygidy, pierwotnie kaplicą ufundowaną przez Eryka Handa wnuka Eryka XIV. W interesującym wnętrzu zwraca uwagę ołtarz pełniący zarazem funkcję ambony, witraże z 1624 roku z malunkami w tzw. polskim stylu oraz kartusze herbowe. Kilka obrazów olejnych pędzla Jakuba de Wita. Wnętrze świątyni stanowiło zaczarowaną krainę Lajsputt z młodzieńczych zabaw Wernera von Heidenstama. W pobliżu znajduje się dwuizbowy domek zwany Birgittastugan oraz kamień przy którym wg legendy wsiadała na konia szwedzka święta. Jej mąż był bowiem właścicielem miejscowego gospodarstwa, które w XIX w. należało do rodu Heidenstamów. Tutaj 6 lipca 1859 roku narodził się Werner von Heidenstam - laureat literackiej Nagrody Nobla. W pokoju w którym przyszedł na świat mieści się obecnie izba muzealna z autentycznymi meblami z epoki i licznymi pamiątkami po poecie. Oznaczenia na ościeżnicy drzwi pokazują jego wzrost w wieku od 4 do 21 lat. 
Otwarte od maja do połowy września w godzinach 12-19. Na miejscu restauracja i pensjonat.
Z tyłu dworu 12 pomnikowych lip zwanych apostołami.