Kristianstad część 5 (Tivoli i Vattenriket)

Teren obecnego parku Tivoli z początku nazywał się Komendantängen i był miejscem używanym do parad wojskowych i szlifowania musztry. Pułkownik Georg Cedergrén jako pierwszy rozpoczął sadzenie tutaj drzew, ale przekształcenie pola ćwiczebnego w miejski park nastąpiło dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Obszar został powszechnie udostępniony dla mieszkańców za czasów komendanta Johanna Henrika Romanna, natomiast właściwy ogród urządził nieco później pułkownik Axel Ankarcrona. Zgodnie z panującą wówczas modą teren nazwano podobnie jak kopenhaskie wesołe miasteczko. Obaj wspomniani dowódcy zostali upamiętnieni przy wejściu do parku. Obecnie rosną tutaj 83 gatunki drzew, w tym stare 150-letnie lipy i kasztanowce. Centralną część stanowi naturalna łąka. Wzdłuż rzeki prowadzi widokowa promenada. Dwie duże sadzawki to miejsce bytowania rozmaitych ptaków, które mają zresztą naturalne zaplecze w postaci podmokłych łąk na drugim brzegu Helgeån. W parku znajduje się galeria rzeźby na wolnym powietrzu, miejski teatr oraz budynek zwany Fornstugan. Gmach teatru (1) został wzniesiony w 1906 roku przez Axela Anderberga, który był także projektantem sztokholmskiej opery. Wnętrze utrzymane jest w trzech kolorach: czerwonym, zielonym i złotym. Widownia liczy 454 miejsc wraz z dwoma poziomami balkonów. Na suficie znajduje się malowidło o tematyce mitologicznej. W nocy obiekt bywa często efektownie podświetlany. Fornstugan (2) to z kolei drewniany dom imitujący styl "wikingów". 

Fornstugan w parku Tivoli

 Zbudowany w 1886 roku do 1913 mieścił zbiory muzealne a obecnie jest tutaj letnia kawiarnia. Na północ od parku za torami kolejowymi znajduje się dzielnica Brobacka skupiona wokół olbrzymiego młyna, który dziś jest wykorzystywany jako biurowiec. Na skraju tego kwartału zabudowy tuż przy rzece znajduje się kryte kąpielisko Tivolibadet wraz z sauną. Okolice Tivolibadsgatan zostały niedawno przebudowane. Drewniana kładka prowadzi nad rzeką Helgeån do zbudowanego na palach wśród trzcin centrum Naturum Vattenriket (3). W lobby znajduje się wystawa przyrodnicza poświęcona terenom podmokłym w okolicach Kristianstadu wraz z niewielkim akwarium. Ciekawym doświadczeniem jest możliwość symulacji lotu ptaka nad bagnami, czyli tzw. Opteryx. Przy oknach z widokiem na rozlewisko ustawione są lornetki ułatwiające śledzenie prawdziwej awifauny. Można też wejść na taras panoramiczny podziwiając w całej okazałości wieżę kościoła św. Trójcy oraz rozległe łąki i zarośla Härlövsängar. 

Poza niektórymi okresami świątecznymi ekspozycja jest otwarta przez cały tydzień w godzinach od 11 do 17 a w sezonie zimowym (od października do marca) od 11 do 16 (oprócz poniedziałków). Wstęp gratisowy, opłaty dotyczą rozmaitych imprez organizowanych przez centrum przyrodnicze. Są to rozmaite koncerty, odczyty i ćwiczenia terenowe. O szczegóły można dowiedzieć się dzwoniąc na numer 044 13 23 30 lub mailowo naturum@kristianstad.se. Warto też przejrzeć oficjalną stronę web: http://www.vattenriket.kristianstad.se          

Płaski teren Kristianstadslätten stanowi fragment wynurzonego dna Bałtyku. Dzisiejsza linia brzegowa uformowała się mniej więcej około 2000 lat temu. We wcześniejszej fazie Morza Litorynowego dzisiejsze jeziora Araslövsjön i Hammarsjön stanowiły morskie zatoki. W dolinie Helgeån z dawien dawna istniała tradycyjna gospodarka rolna polegająca na koszeniu podmokłych łąk. Dopiero w XVIII w. człowiek znacznie silniej zaczął ingerować w stosunki wodne, chcąc uzyskać dodatkowe areały pod uprawę. Efektem tego było osuszanie fragmentów jezior oraz trochę nieplanowana zmiana odcinka ujściowego rzeki. Następowała też przebudowa siedlisk od otwartych krajobrazów nadwodnych do zarośli wierzbowych. Od 1975 teren ciągnący się wzdłuż brzegów rzeki zyskał ochronę w ramach sieci Ramsar a w 2005 roku uzyskał rangę Światowego Rezerwatu Biosfery UNESCO. Woda stanowi na tym terenie główny czynnik wyznaczający charakter ekosystemu. Ochronie podlegają zwłaszcza rzadkie gatunki ptaków w tym bieliki zwane w Szwecji orłami morskimi oraz żurawie. 

Krajobraz Vattenriket

Pod Naturum Vattenriket rozpoczyna się 6-kilometrowy szlak zwany ścieżką Linneusza (Linnérundan) prowadzący przez miejsca które opisał w swoich dziennikach z podróży w 1749 roku słynny szwedzki przyrodnik. Promenadą a potem ścieżką wzdłuż rzeki Helgeån dotrzemy na północ do niewielkiego domku zwanego Kanalhuset (4) - dawnego ujęcia wody. Na dachu znajduje się platforma widokowa z której podziwiać można teren rozlewisk. Często zaobserwować tutaj można błotniaki stawowe a w zimie zimorodki. Na drewnianym tarasie prezentowana jest wystawa plenerowa poświęcona m.in. historii zaopatrzenia miasta w wodę, rybołówstwu, starym łodziom i pomiarom hydrometeorologicznym. Przekraczamy kładkę na kanale i wędrujemy dalej wśród wierzbowych zarośli mijając kilka drewnianych mostków biegnących nad terenem podmokłym. Kładką ponad drogą szybkiego ruchu docieramy na obszar zwany Isternäset, który kiedyś stanowił bagnisty półwysep. Do dzisiaj jest to teren zalewowy i dostęp w to miejsce może być utrudniony po wiosennych roztopach lub innych okresach deszczowych. Platforma widokowa umożliwia podglądanie ptaków. Gniazdują tu takie gatunki jak rycyk, kulik i krwawodziób. Można tu też odnaleźć roślinę zwaną selerami wodnymi (Apium inundatum) po raz pierwszy opisaną przez Linneusza. Z tego miejsca można też wędrować wzdłuż linii kolejowej a potem na północ w kierunku jeziora Araslövsjön do wieży widokowej znajdującej się na jego południowym brzegu. Obszar ten jest dostępny także od strony kampusu szkoły wyższej w dzielnicy Näsby (jest tam kilka parkingów dla zmotoryzowanych). Po przekroczeniu głównego ramienia rzeki Helgeån stajemy przed pozostałościami średniowiecznego zamku Lillöhus (5) zniszczonego przez Szwedów w 1658 roku, przypominającymi nieco niezbyt oryginalny warsztat przemysłowy. Faktyczne ruiny są bowiem obecnie chronione pod sporym okapem z falistej blachy a mur został częściowo wybetonowany (klucz jest do wypożyczenia w Naturum Vattenriket). Wewnątrz jest też kamień pamiątkowy ku czci duńskiego admirała urodzonego na zamku. W pobliżu pod dębem ustawiony jest model pokazujący jak zamek mógł pierwotnie wyglądać. Miejsce do odpoczynku. 

Po przekroczeniu mostu na drugiej odnodze Helgeån dotrzemy do drogi asfaltowej i gospodarstwa Lillö Kungsgård przy którym od 1940 roku gniazduje kilka par bocianich. Z łąk są widoki na kościół i wieżę wodną w Kristianstad. Droga w bok prowadzi w kierunku niewielkiego sztucznego kopca, który kryje ruiny dawnej strażnicy obronnej zwanej Härlövsborg (6). Forteca została doszczętnie zniszczona przez wojska Karola XI w czasie wojny skańskiej. Nieopodal nad rozlewiskiem i starą piaskownią w zagajniku znajduje się drewniana wieża obserwacyjna. Szlak przekracza ponownie asfaltową Härlövsängaleden i biegnie ścieżką w kierunku centrum przyrodniczego. Można ten odcinek nieco wydłużyć wędrując na południe do mostu kolejowego i powracając do miasta promenadą w parku Tivoli.