Kristianstad część 5 (Tivoli i Vattenriket)

Teren obecnego parku Tivoli z początku nazywał się Komendantängen i był miejscem używanym do parad wojskowych i szlifowania musztry. Pułkownik Georg Cedergrén jako pierwszy rozpoczął sadzenie tutaj drzew, ale przekształcenie pola ćwiczebnego w miejski park nastąpiło dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Obszar został powszechnie udostępniony dla mieszkańców za czasów komendanta Johanna Henrika Romanna, natomiast właściwy ogród urządził nieco później pułkownik Axel Ankarcrona. Zgodnie z panującą wówczas modą teren nazwano podobnie jak kopenhaskie wesołe miasteczko. Obaj wspomniani dowódcy zostali upamiętnieni przy wejściu do parku. Obecnie rosną tutaj 83 gatunki drzew, w tym stare 150-letnie lipy i kasztanowce. Centralną część stanowi naturalna łąka. Wzdłuż rzeki prowadzi widokowa promenada. Dwie duże sadzawki to miejsce bytowania rozmaitych ptaków, które mają zresztą naturalne zaplecze w postaci podmokłych łąk na drugim brzegu Helgeån. W parku znajduje się galeria rzeźby na wolnym powietrzu, miejski teatr oraz budynek zwany Fornstugan. Gmach teatru (1) został wzniesiony w 1906 roku przez Axela Anderberga, który był także projektantem sztokholmskiej opery. Wnętrze utrzymane jest w trzech kolorach: czerwonym, zielonym i złotym. Widownia liczy 454 miejsc wraz z dwoma poziomami balkonów. Na suficie znajduje się malowidło o tematyce mitologicznej. W nocy obiekt bywa często efektownie podświetlany. Fornstugan (2) to z kolei drewniany dom imitujący styl "wikingów". 

Fornstugan w parku Tivoli

 Zbudowany w 1886 roku do 1913 mieścił zbiory muzealne a obecnie jest tutaj letnia kawiarnia. Na północ od parku za torami kolejowymi znajduje się dzielnica Brobacka skupiona wokół olbrzymiego młyna, który dziś jest wykorzystywany jako biurowiec. Na skraju tego kwartału zabudowy tuż przy rzece znajduje się kryte kąpielisko Tivolibadet wraz z sauną. Okolice Tivolibadsgatan zostały niedawno przebudowane. Drewniana kładka prowadzi nad rzeką Helgeån do zbudowanego na palach wśród trzcin centrum Naturum Vattenriket (3). W lobby znajduje się wystawa przyrodnicza poświęcona terenom podmokłym w okolicach Kristianstadu wraz z niewielkim akwarium. Ciekawym doświadczeniem jest możliwość symulacji lotu ptaka nad bagnami, czyli tzw. Opteryx. Przy oknach z widokiem na rozlewisko ustawione są lornetki ułatwiające śledzenie prawdziwej awifauny. Można też wejść na taras panoramiczny podziwiając w całej okazałości wieżę kościoła św. Trójcy oraz rozległe łąki i zarośla Härlövsängar. 

Poza niektórymi okresami świątecznymi ekspozycja jest otwarta przez cały tydzień w godzinach od 11 do 17 a w sezonie zimowym (od października do marca) od 11 do 16 (oprócz poniedziałków). Wstęp gratisowy, opłaty dotyczą rozmaitych imprez organizowanych przez centrum przyrodnicze. Są to rozmaite koncerty, odczyty i ćwiczenia terenowe. O szczegóły można dowiedzieć się dzwoniąc na numer 044 13 23 30 lub mailowo naturum@kristianstad.se. Warto też przejrzeć oficjalną stronę web: http://www.vattenriket.kristianstad.se          

Płaski teren Kristianstadslätten stanowi fragment wynurzonego dna Bałtyku. Dzisiejsza linia brzegowa uformowała się mniej więcej około 2000 lat temu. We wcześniejszej fazie Morza Litorynowego dzisiejsze jeziora Araslövsjön i Hammarsjön stanowiły morskie zatoki. W dolinie Helgeån z dawien dawna istniała tradycyjna gospodarka rolna polegająca na koszeniu podmokłych łąk. Dopiero w XVIII w. człowiek znacznie silniej zaczął ingerować w stosunki wodne, chcąc uzyskać dodatkowe areały pod uprawę. Efektem tego było osuszanie fragmentów jezior oraz trochę nieplanowana zmiana odcinka ujściowego rzeki. Następowała też przebudowa siedlisk od otwartych krajobrazów nadwodnych do zarośli wierzbowych. Od 1975 teren ciągnący się wzdłuż brzegów rzeki zyskał ochronę w ramach sieci Ramsar a w 2005 roku uzyskał rangę Światowego Rezerwatu Biosfery UNESCO. Woda stanowi na tym terenie główny czynnik wyznaczający charakter ekosystemu. Ochronie podlegają zwłaszcza rzadkie gatunki ptaków w tym bieliki zwane w Szwecji orłami morskimi oraz żurawie. 

Krajobraz Vattenriket

Pod Naturum Vattenriket rozpoczyna się 6-kilometrowy szlak zwany ścieżką Linneusza (Linnérundan) prowadzący przez miejsca które opisał w swoich dziennikach z podróży w 1749 roku słynny szwedzki przyrodnik. Promenadą a potem ścieżką wzdłuż rzeki Helgeån dotrzemy na północ do niewielkiego domku zwanego Kanalhuset (4) - dawnego ujęcia wody. Na dachu znajduje się platforma widokowa z której podziwiać można teren rozlewisk. Często zaobserwować tutaj można błotniaki stawowe a w zimie zimorodki. Na drewnianym tarasie prezentowana jest wystawa plenerowa poświęcona m.in. historii zaopatrzenia miasta w wodę, rybołówstwu, starym łodziom i pomiarom hydrometeorologicznym. Przekraczamy kładkę na kanale i wędrujemy dalej wśród wierzbowych zarośli mijając kilka drewnianych mostków biegnących nad terenem podmokłym. Kładką ponad drogą szybkiego ruchu docieramy na obszar zwany Isternäset, który kiedyś stanowił bagnisty półwysep. Do dzisiaj jest to teren zalewowy i dostęp w to miejsce może być utrudniony po wiosennych roztopach lub innych okresach deszczowych. Platforma widokowa umożliwia podglądanie ptaków. Gniazdują tu takie gatunki jak rycyk, kulik i krwawodziób. Można tu też odnaleźć roślinę zwaną selerami wodnymi (Apium inundatum) po raz pierwszy opisaną przez Linneusza. Z tego miejsca można też wędrować wzdłuż linii kolejowej a potem na północ w kierunku jeziora Araslövsjön do wieży widokowej znajdującej się na jego południowym brzegu. Obszar ten jest dostępny także od strony kampusu szkoły wyższej w dzielnicy Näsby (jest tam kilka parkingów dla zmotoryzowanych). Po przekroczeniu głównego ramienia rzeki Helgeån stajemy przed pozostałościami średniowiecznego zamku Lillöhus (5) zniszczonego przez Szwedów w 1658 roku, przypominającymi nieco niezbyt oryginalny warsztat przemysłowy. Faktyczne ruiny są bowiem obecnie chronione pod sporym okapem z falistej blachy a mur został częściowo wybetonowany (klucz jest do wypożyczenia w Naturum Vattenriket). Wewnątrz jest też kamień pamiątkowy ku czci duńskiego admirała urodzonego na zamku. W pobliżu pod dębem ustawiony jest model pokazujący jak zamek mógł pierwotnie wyglądać. Miejsce do odpoczynku. 

Po przekroczeniu mostu na drugiej odnodze Helgeån dotrzemy do drogi asfaltowej i gospodarstwa Lillö Kungsgård przy którym od 1940 roku gniazduje kilka par bocianich. Z łąk są widoki na kościół i wieżę wodną w Kristianstad. Droga w bok prowadzi w kierunku niewielkiego sztucznego kopca, który kryje ruiny dawnej strażnicy obronnej zwanej Härlövsborg (6). Forteca została doszczętnie zniszczona przez wojska Karola XI w czasie wojny skańskiej. Nieopodal nad rozlewiskiem i starą piaskownią w zagajniku znajduje się drewniana wieża obserwacyjna. Szlak przekracza ponownie asfaltową Härlövsängaleden i biegnie ścieżką w kierunku centrum przyrodniczego. Można ten odcinek nieco wydłużyć wędrując na południe do mostu kolejowego i powracając do miasta promenadą w parku Tivoli.

Kristianstad część 4

KRISTIANSTAD [117 km] / 35,7 tys. mieszkańców

W północno-wschodnim narożniku starego miasta znajduje się trójkątny bastion Konungen (1) - jedyny odrestaurowany fragment dawnych miejskich fortyfikacji pochodzący z lat 1750-60. Ustawione tutaj tablice informacyjne opisują militarną historię miasta. Przy wale ustawione są na lawetach stare armatki oraz ołowiane kule stanowiące dawniej amunicję. Kamienny głaz pamiątkowy przypomina o wendyjskim pułku artylerii pełniącym w tej jednostce przez ponad 150 lat. Na zachód od tego miejsca rozciąga się dawna dzielnica koszarowa. Przy Norra Kaserngatan 5 znajdują się stare dwupiętrowe ceglane baraki z podwyższonym dachem zbudowane w XVIII w. na potrzeby miejscowego garnizonu. Na ich zapleczu stoi obelisk pamiątkowy ku czci regimentu walczącego w bitwie narodów pod Lipskiem. Obok niewielki żółty domek z czterospadowym dachem to dawna strażniczówka (fyrkappan). Od strony zachodniej do budynku koszarowego przylega dawna północna brama miejska (Norreport, 2) zaprojektowana przez Carla Hårlemana. Nieco dalej po lewej stronie Norra Kaserngatan znajduje się budynek, w którym w latach 1883-1903 mieścił się teatr. Z tego miejsca z pewnością ujrzymy 53-metrową betonową wieżę wodną (3), w której przez długi lat gnieździły się sokoły. Budowla ta z pewnością nie należy do najpiękniejszych, ale wrosła już w krajobraz północnego Kristianstadu. Od 1939 jakość wody w mieście zdecydowanie się poprawiła kiedy to wydrążono pierwsze studnie głębinowe i zrezygnowano z jej poboru z miejskiej fosy, gdzie lądowały także ścieki komunalne.

Norreport i wieża wodna

Od Norra Kaserngatan ku południowi prowadzi kilka długich dróg stanowiących osie architektoniczne starego miasta. W kierunku kościoła św. Trójcy dojdziemy wzdłuż Västra Storgatan. Po lewej stronie znajduje się kilka ze starszych domów w mieście, m.in. pod 11 dawna tawerna pochodząca z 1630 roku z zachowanym rymowanym szyldem mówiącym o rozkoszy sięgania po dzban z napitkiem. W domu pod numerem 7 rojaliści planowali z kolei zamach stanu za czasów Gustawa III, w wyniku którego osłabiono rolę parlamentu na rzecz absolutnej władzy króla. Miejscowy komendant wojskowy Johan Christopher Toll wyprowadził na ulice armaty, ale według prawdopodobnych ustaleń nie były one w ogóle nabite. XVII-wieczne domy na terenie miasta to raczej rzadkość a ten opisywany od początku był posesją przeznaczoną na wynajem. Podobny równie stary kompleks zabudowy znajdziemy jeszcze przy Östra Vallgatan 20-24 (tzw. Vähusen). Dawne wąskie posesje handlowe składały się z głównego budynku frontowego oraz znajdującego się wewnątrz działki mniejszego magazynu. Zabudowania otaczały niewielki ogród lub brukowany dziedziniec.  Przykładem takiego kompleksu zabudowań jest m.in. Garvaregården na rogu Östra Vallgatan i Tivoligatan. W starych domach z pruskiego muru mieści się dziś znana restauracja. 

Na południe od Stora Torget rozpoczyna się główna handlowa część miasta. Centrum tego kwartału stanowi drugi miejski plac Lilla Torget - w przeszłości miejsce targowe. Dziś pełno tutaj kawiarnianych ogródków. Na placu stoi niewielka urocza fontanna z brązu przedstawiająca Porwanie Sabinek. W środku płyty ustawiono w 1992 roku metalowy carillon z 23 dzwonkami. Skwer otaczają 1-2 piętrowe kamienice mieszczańskie. Wyróżnia się położony we wschodniej pierzei znacznie wyższy gmach Framtiden Hus symbol konstruktywistycznej architektury lat 60-tych. Kristianstad w przeszłości gościł znanych politycznych emigrantów. W narożnym budynku z zegarem po klęsce pod Połtawą w 1709 roku stacjonował przez kilka lat kozacki hetman Filip Orłyk, towarzysz broni Iwana Mazepy - autor pierwszej ukraińskiej konstytucji stworzonej w mołdawskich Benderach. Jedyny egzemplarz tego aktu prawnego zachował się zresztą w archiwum państwowym w Sztokholmie. W podobnym okresie w Kristianstadzie zatrzymał się też król polski Stanisław Leszczyński zmuszony przez Rosjan do abdykacji na rzecz Augusta II Mocnego. O fakcie tym informuje tablica pamiątkowa znajdująca się na czerwonym domu przy Västra Storgatan 39. Budynek ten zwany zresztą Domem Królewskim (Kungshuset, 4) po raz pierwszy gościł monarchę szwedzkiego Karola XII w 1700 roku. Na poddaszu kamienicy przy Östra Storgatan 53 znajduje się muzeum kinematografii (5) zajmujące dawne studio założone w 1905 roku. Nagrano tu pierwsze szwedzkie filmy: krótkometrażowe Värmlänningarne (Warmlandczycy), Fänrik Ståhls sägner (Opowieści chorążego) i Bröllopet på Ulvåsa (Wesele w Ulwasie). Wystawa koncentruje się na początkach szwedzkiej sztuki filmowej. Każdej wiosny i jesieni organizowane są pokazy kina alternatywnego. Przed wejściem do budynku związana z tematem zgrabna rzeźba kamerzysty stworzona w 1981 roku przez Axela Olssona.

Muzeum otwarte jest w niedziele między 12 a 17. Wstęp wolny.  

Na południe od Södra Kaserngatan rozpoczyna się dawny południowy kompleks wojskowy. Podobnie jak na północy zachowało się tu kilka starych budynków koszarowych pełniących dziś jednak zupełnie inne funkcje. Znajdują się w nich m.in. niektóre urzędy skańskiego länu skupione wokół nowo założonego placu Södertorget. Po zachodniej stronie w 1860 roku architekt Fredrik Wilhelm Scholander wzniósł rezydencję (6) w stylu włoskiego renesansu zajmującą cały kwartał zabudowy. Przez 150 lat była ona siedzibą gubernatora länu. Po reformie administracyjnej w 1997 Kristianstad utracił prawa stolicy na rzecz Malmö, ale zabytkowy obiekt nadal służy celom reprezentacyjnym. Na klatce schodowej znajduje się elegancka tapiseria przedstawiająca procesję cesarza Marka Aureliusza do świątyni Janusa. W południowej części obszaru miejskiego na działce przy Södra Boulevarden już w 1875 roku otwarto gmach szkolny Söderportgymnasiet Nazwę wziął od miejsca, gdzie stała dawniej południowa rogatka miejska. Szkołę tą ukończył m.in. pisarz Fritjof Nilsson (Piraten) wcześniej wydalany z placówek w Ystad i Lund. W tej części miasta znajdują się też inne pamiątki po żołnierzach. W niszy kamienicy na rogu Tivoligatan i Västra Storgatan stoi niewielka figurka piechura z pułku wendyjskiego a przecznicę dalej w stronę parku tablica pamiątkowa w miejscu, gdzie dawniej funkcjonowała popularna wśród wojska kawiarnia Rio. To tutaj odbywający służbę często umawiali się na randki z miejscowymi dziewczynami. 

Na południe od dawnych bram miasta rozciąga się Söder - dawna dzielnica przemysłowa. Tuż za ruchliwym Södra Boulevarden znajduje się ceglana hala ze starym napisem nad wejściem. W 1861 roku otwarto tu warsztaty odlewnicze przekształcone później przez Carla Johana Fredrika Ljunggrena w duży zakład produkujący m.in. lokomotywy parowe oraz tramwaje. W 1925 roku fabryka zbankrutowała i obecnie mieści się tutaj siedziba kilku mniejszych firm handlowych. Jeżeli wejdziemy do środka możemy sobie wyobrazić dawne wnętrze przemysłowe - niską halę wypełnioną hałaśliwymi maszynami oraz poplamioną wyciekającym z nich olejem. Nieco dalej w stronę mostu Långebro za linią kolejową stoi niewielka altanka uznawana za najstarszy budynek w mieście od nazwiska jednego z dawnych burmistrzów zwany Skottenborg (7). 

Skottenborg na południowym przedmieściu

W czasie budowy Kristianstadu rezydował tutaj Jens Rasmussen królewski pisarz a znacznie później zwyczajowo stanowił mieszkanie dla kustosza muzeum. Nim stał się zabytkiem dwukrotnie uniknął rozbiórki w czasach gdy rozbudowywano południowy fragment fortyfikacji oraz w czasach gdy planowano rozszerzyć znajdujący się na zapleczu cmentarz. Dzielnicę przecina sztuczny kanał pełniący dawniej funkcję miejskiej fosy chroniącej Kristianstad od wschodu. Nad kanałem obramowanym szpalerem wysokich drzew znajduje się stara kuźnia (silversmedja). Powstała już w 1680 roku i do dzisiaj funkcjonuje jako tradycyjny zakład rzemieślniczy Ingmara Grönroosa. Odwiedzając sklep można też obejrzeć stare wyroby ze srebra pochodzące z XVIII i XIX wieku. Inny historyczny zakład znajdował się już po drugiej stronie kanału. Był to duży kombinat produkujący wyroby wełniane i zatrudniający w okresie świetności ponad 1000 osób w tym w przeważającej liczbie kobiety. W Yllan (8) funkcjonuje dzisiaj duże centrum konferencyjne, kawiarnia oraz drukarnia. Duże imprezy kulturalne i sportowe odbywają się też w położonej naprzeciwko za linią kolejową do Åhus nowej hali widowiskowej Kristianstad Arena (9) oddanej do użytku w październiku 2010 roku. 

Kristianstad Arena

Na co dzień rozgrywa tutaj mecze pierwszoligowa drużyna piłki ręcznej IFK Kristianstad. Widownia mieści około 5000 osób. W sąsiedztwie areny w dawnym budynku południowej stacji kolejowej znajduje się niewielkie muzeum (10). Można tutaj spędzić czas wśród starych pasażerskich wagonów kolejowych a w tym roku wystawa dotyczy głównie przedziałów restauracyjnych. Oprócz głównego budynku żywe eksponaty znajdują się też w okolicznych budynkach lokomotywowni oraz na peronach dawnej stacji. Dla miłośników kolei otwarto także bibliotekę tematyczną. 

Muzeum otwarte jest od 30 czerwca do 30 sierpnia we wszystkie dni tygodnia od 12 do 17. Wstęp wolny. Wewnątrz sklep z pamiątkami i książkami poświęconymi kolei oraz bufet. Tel: 044 13 57 23, e-mail: jarnvag@regionmuseet.se                  

W 1847 roku królewski dekret zlikwidował twierdzę w Kristianstad. Dzięki wyburzeniu dawnych urządzeń obronnych miasto mogło się rozrastać m.in. ku wschodowi. Rozbudowie miasta w tamtym kierunku sprzyjało osuszenie dna dawnej zatoki Nosaby przez inżyniera pochodzenia angielskiego Johna Nuna Milnera. Dzisiejsza dzielnica Östermalm leży na wschód od miejskiego kanału i kompleksu galerii handlowych przy Östra Boulevarden. W kwartale pomiędzy Kanalgatan a Föreningsgatan w ceglanych budynkach w narodowym stylu, które zaprojektował miejski architekt Per Lennart Håkansson mieści się centrum kulturalne (11) z biblioteką i dwoma salami koncertowymi. W sąsiedztwie za budynkiem sądu stoi wysoki czerwony gmach dawnego więzienia zamkniętego w 2013 roku. Mimo pewnego odosobnienia budynek znajduje się dziś wewnątrz miejskiej zabudowy, w chwili powstania znajdował się natomiast na dalekim zapleczu twierdzy otoczony wodami jeziora. CDN

Przez Åmmeberg do Askersundu

Boczna droga omijająca od wschodu rewir jeziorny północnego Wetteru określany czasem mianem delty, gdyż rozgałęziające się przestrzenie wodne sugerują istnienie tutaj ujścia wielkiej rzeki. Na trasie znajdują się dwie interesujące osady przemysłowe związane z kopalnictwem cynku, miedzi i ołowiu.

W Gärdshyttan na 144 kilometrze trasy głównej (Motala-Askersund) odgałęzia się boczna droga w kierunku północno-wschodnim. Pierwsze 2 km biegnie równiną a następnie wspina się na niewysokie częściowo zalesione wzgórza Tylöskogen.
[3 km] 1 km na prawo parking przy wejściu do rezerwatu Mårsätter (1). Pomarańczowo znakowany szlak prowadzi nad niewielkie śródleśne jeziorko o ciemnej, torfowej barwie wody a następnie pod skalne urwisko i na punkt widokowy z panoramą wzgórz i jeziora Wetter na horyzoncie. W lesie często można usłyszeć głosy głuszca lub czubatki europejskiej. 
[7 km] Dalby. Skrzyżowanie dróg. W lewo w kierunku Åmmebergu. Przedtem warto jednak zboczyć 2 km w prawo do osady Zinkgruvan. Od 1857 roku funkcjonuje tu duża kopalnia cynku, ołowiu i miedzi założona przez belgijskie towarzystwo Vieille Montagne. Jest to najbardziej na południe wysunięta kopalnia głębinowa w Szwecji. Podziemne chodniki osiągnęły współcześnie głębokość 1300 m. Dzisiejszy zakład wykorzystuje 3 szyby przemysłowe a łączne wydobycie rudy i tzw. rudy wzbogaconej metodą flotacji przekroczyło w 2015 roku dwa i pół miliona ton. Urobek jest transportowany ciężarówkami do śródlądowego portu Otterbäcken nad jeziorem Wener i stamtąd rozwożony do odbiorców głównie za granicą. We wschodniej części osady znajduje się nowy kompleks górniczy (3) rozpoznawalny z daleka dzięki wysokiej 70-metrowej wieży wyciągniczej. 

Kopalnia w Zingruvan. Nowy zakład i plan części podziemnej

Przy bramie wejściowej bufet i kiosk a obok niego niewielka stacja benzynowa. Z Askersundu do Zinkgruvan jeździ autobus 752 (4 kursy dziennie).

Na południe od głównej drogi przy szybie Knalla powstała placówka muzealna (2) z częścią nadziemną i podziemną. Na powierzchni obejrzeć można pamiątki związane z funkcjonowaniem i rozwojem wydobycia, rozmaite maszyny, kilkusetmetrowy odcinek dawnej kolei wywożącej rudę do portu w Åmmebergu a także kolekcję kolorowych minerałów. Tegoroczną nowością jest trasa na poziomie 200 metrów pod ziemią prowadząca dawnymi korytarzami górniczymi wyłączonymi z eksploatacji po 2004 roku. 

Muzeum (Knalla Gruva) czynne jest w sezonie letnim (lipiec-sierpień) od poniedziałku do piątku w godzinach od 10 do 16. Wycieczki podziemne z przewodnikami odbywają się w trzech turach w poniedziałki, środy i czwartki o godzinie 10, 11.30 i 13. Uczestnicy muszą mieć ponad 12 lat. Zalecane jest cieplejsze ubranie odporne na wilgoć. Na dole panuje stała temperatura około 12

°C. Bilety do muzeum kosztują 40 SVK a razem ze zwiedzaniem podziemnej trasy 240 SVK. Informacje i ewentualna rezerwacja pod telefonem: 058 38 22 03, mailowo: museum@lundinmining.com. Bilety można też zakupić na witrynie lokalnej organizacji turystycznej w Askersund.

[10 km] Po prawej pod grzbietem Garpaberget znajdują się dwie stare kopalnie pirytu. W Västerby Gruva miał w 1768 miejsce poważny wypadek. W wyniku obrywu skalnego wewnątrz górotworu zostało uwięzionych 10 osób. Po tej katastrofie wydobycie wstrzymano a ostatecznie zakład zlikwidowano w połowie XIX wieku. Obecnie można podejść pod częściowo zasypany otwór. 2 km dalej znajduje się Garpa Gruva (4) podobna średniowieczna kopalnia z zachowanym fragmentem oszalowanego korytarza dziś prowadzącego jednak przez odsłonięte zapadlisko. Dojście ścieżką wzdłuż krawędzi wzgórza.

[14 km] Åmmeberg. Miejscowość leży w przewężeniu między jedną z północnych zatok Wetteru - Kärrafjärden a jeziorem Åmmelången. Śluza na skanalizowanej strudze łączącej oba akweny. Przystań i marina jachtowa w zatoce Tomteviken na południu. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu docierała tutaj kolej transportująca rudę z Zinkgruvan. Pozostałością dawnej rampy jest ceglany budynek lokomotywowni (lokstallen, 5), w którym odbywają się czasem okolicznościowe wystawy i znajduje się stara zabytkowa lokomotywa. W jego sąsiedztwie jest też ceglana neogotycka wieża wodna stojąca na skale w nurcie rzeki. Kamienne schody prowadzą na wzgórze gdzie znajduje się XIX-wieczny dom kultury ufundowany przez koncern Vieille Montagne. 

Wieża wodna w Åmmebergu

Stare budynki noszą piętno architektury belgijskiej. Taki jest dla przykładu ceglany hotel Montagne z 1861 roku stojący po wschodniej stronie rzeki. Jest to jedna z najstarszych wciąż czynnych tego typu placówek w Szwecji. W nieco zdziczałym parku na tyłach jest stara kręgielnia a w okolicy pola golfowe. Przy drodze do Zinkgruvan XIX-wieczny dwór - dawna siedziba zarządcy kopalni. 
Droga wyprowadza na widokowy grzbiet ponad wydłużonym jeziorem Åmmelången. W prawo droga do starego cmentarza rzymsko-katolickiego na którym chowano inżynierów pochodzących z Belgii, Francji czy Niemiec.  

[16 km] Skręcamy w lewo w kierunku Askersund. Droga wspina się na wysoki zalesiony grzbiet. Na jego stoku znajduje się opuszczona kopalnia żelaza i manganu (Åmme Gruva).

[19 km] Droga obniża się nad pięknie położone niewielkie jezioro Gransjön a następnie przejeżdża wzdłuż północno-zachodniego brzegu Djupviken - najdalej na północ wysuniętej zatoki Wetteru. 

[21 km] Skrzyżowanie na przedmieściach Askersundu. Do centrum w lewo Bergslagsvägen. W prawo na obwodnicę (trasa 50 w kierunku Motali i Örebro).